ΓΑΛΛΙΑ: ΟΜΑΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ «ΕΘΝΙΚΩΝ ΠΡΟΦΙΛ» ΒΑΣΕΙ ΣΥΣΤΗΜΙΚΩΝ ΦΥΛΕΤΙΚΩΝ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΝ

Η Γαλλία δεν κατάφερε να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για να αποτρέψει και να αποκαταστήσει τη δημιουργία εθνικών προφίλ (ethnic profiling), που αποτελεί μορφή συστημικής διάκρισης, από την αστυνομία κατά τον έλεγχο ταυτότητας, δήλωσαν έξι γαλλικές και διεθνείς οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που κατέθεσαν αγωγή κατά του γαλλικού κράτους.

Ο Antoine Lyon-Caen, δικηγόρος παρά τω Συμβουλίω της Επικρατείας και τω Ακυρωτικώ Δικαστηρίω Γαλλίας, παρέπεμψε την υπόθεση στο Συμβούλιο της Επικρατείας, το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο στη Γαλλία, εξ ονόματος των Maison Communautaire pour un Dévelopement Solidaire, Pazapas, Réseau Egalité, Antidiscrimination, Justice Interdisciplinaire, Amnesty International France, Human Rights Watch και Open Society Justice Initiative.

Οι οργανώσεις ξεκίνησαν τη διαδικασία τον Ιανουάριο του 2021, όταν έστειλαν επίσημη προειδοποίηση στον πρωθυπουργό, τον υπουργό Εσωτερικών και τον υπουργό Δικαιοσύνης για να πιέσουν για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και συγκεκριμένα μέτρα για τον τερματισμό των ρατσιστικών αστυνομικών πρακτικών, πρόβλημα που έχει αναγνωριστεί από τον πρόεδρο της δημοκρατίας. Οι αρχές δεν απάντησαν εντός των τεσσάρων μηνών που προβλέπονται από τη διαδικασία αγωγής. Η σιωπή τους είναι ιδιαίτερα επώδυνη για τα καθημερινά θύματα αυτών των ρατσιστικών πρακτικών, ανέφεραν οι οργανώσεις.

Η ομαδική αγωγή είναι μια καινοτόμος διαδικασία σύμφωνα με το γαλλικό δίκαιο που επιτρέπει στις ομάδες της κοινωνίας των πολιτών να ζητήσουν από το δικαστήριο να διατάξει τις αρχές να λάβουν μέτρα για τον τερματισμό της εκτεταμένης παράνομης πρακτικής της δημιουργίας εθνικών προφίλ.

Οι ομάδες ζητούν από το Συμβούλιο της Επικρατείας να αποδώσει ευθύνες στο γαλλικό κράτος, που δεν κατάφερε να αποτρέψει την ευρεία χρήση δημιουργίας εθνικών προφίλ από την αστυνομία και να διατάξει τις αρχές να εφαρμόσουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, όπως:

• Να μετασχηματίσουν τις εξουσίες ελέγχου ταυτότητας έτσι ώστε να απαγορεύονται ρητά οι διακρίσεις στους ελέγχους αυτούς, να καταργήσουν τους προληπτικούς ελέγχους ταυτότητας, και να περιορίσουν την αστυνομική εξουσία ώστε να διασφαλίσουν ότι όλοι οι έλεγχοι ταυτότητας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που βασίζονται σε εισαγγελικές εντολές, να στηρίζονται σε αντικειμενικούς και εξατομικευμένους λόγους.
• Να αναλάβουν συγκεκριμένους κανονισμούς και οδηγίες για να σταματήσει η στοχοποίηση παιδιών.
• Να δημιουργήσουν ένα σύστημα καταγραφής και αξιολόγησης δεδομένων των ελέγχων ταυτότητας και παρέχουν σε όσες/ους σταματούν για έλεγχο αποδεικτικό του ελέγχου.
• Να δημιουργήσουν έναν αποτελεσματικό, ανεξάρτητο μηχανισμό καταγγελιών.
• Να αλλάξουν τους θεσμικούς στόχους, τις κατευθυντήριες γραμμές και την εκπαίδευση της αστυνομίας, αναφορικά και με τους όρους αλληλεπίδρασής της με το κοινό.

Η αγωγή-ορόσημο έρχεται έπειτα από χρόνια αδράνειας των γαλλικών αρχών, που έχουν επιτρέψει να συνεχίζονται οι παράνομες πρακτικές, οι οποίες επηρεάζουν σημαντικό αριθμό ανθρώπων. Η υπόθεση βασίζεται σε σημαντικά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η αστυνομία εμπλέκεται σε εκτεταμένες πρακτικές δημιουργίας εθνικών προφίλ βάσει φυσικών χαρακτηριστικών που σχετίζονται με την πραγματική ή κάποια υποτιθέμενη εθνοτική ή φυλετική καταγωγή.

Η απουσία αυστηρού νομικού πλαισίου που να σέβεται τα νομικά πρότυπα μη διάκρισης επιτρέπει στην αστυνομία να χρησιμοποιεί υπερβολικά ευρείες εξουσίες για τη διενέργεια ελέγχων ταυτότητας με τρόπο που παράγει διακρίσεις. Ποσοτικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι άντρες και τα αγόρια που θεωρούνται μαύροι ή Άραβες στοχοποιούνται δυσανάλογα σε σωματικούς ελέγχους, ενώ ποιοτικές αναφορές έχουν τεκμηριώσει τον καταστροφικό αντίκτυπο της αστυνόμευσης που εισάγει διακρίσεις, ακόμα και σε μικρά παιδιά ηλικίας έως 12 ετών.

Η αγωγή που υποβλήθηκε στις 22 Ιουλίου δείχνει πώς η δράση της γαλλικής αστυνομίας βάσει «εθνικών προφίλ» απποτελεί συστηματική διάκριση, η οποία ορίζεται από την Επιτροπή Οικονομικών, Κοινωνικών και Πολιτιστικών Δικαιωμάτων του ΟΗΕ ως «νομικοί κανόνες, πολιτικές, πρακτικές ή κυρίαρχες πολιτιστικές συμπεριφορές στον δημόσιο τομέα (...) που δημιουργούν αντίστοιχα μειονεκτήματα για ορισμένες ομάδες και προνόμια για άλλες», και αναφέρει λεπτομερώς την ανεπαρκή απόκριση του γαλλικού κράτους μέχρι σήμερα για τον τερματισμό του φαινομένου.

Τα μέτρα που ελήφθησαν και αποδείχτηκαν ανεπαρκή περιλαμβάνουν τη χρήση κάμερας σώματος και την υποχρέωση των αστυνομικών να φέρουν αριθμούς σήματος. Οι αρχές έχουν συστηματικά απορρίψει όλες τις προσπάθειες καταγραφής των ελέγχων ταυτότητας και παροχής σε όσους/ες σταματούν κάποιου είδους καταγραφή της διαδικασίας.

Στις 28 Ιουνίου, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ξεχώρισε τη Γαλλία για ρατσιστικούς αστυνομικούς ελέγχους στην έκθεσή της σχετικά με την «Προώθηση και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών των Αφρικανών και των ανθρώπων αφρικανικής καταγωγής από την υπερβολική χρήση βίας και άλλες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από αξιωματικούς επιβολής του νόμου». Στο παρελθόν, άλλες αρχές του ΟΗΕ και της Ευρώπης έχουν καλέσει τις γαλλικές αρχές να τερματίσουν τους ελέγχους ταυτότητας που παράγουν διακρίσεις.

Στις 8 Ιουνίου, το Εφετείο του Παρισιού καταδίκασε για άλλη μια φορά το γαλλικό κράτος για «βαρύ παράπτωμα», όσον αφορά το περιστατικό όπου σε σιδηροδρομικό σταθμό του Παρισιού το 2017 διατάχθηκε, βάσει ρατσιστικών κριτηρίων, να σταματήσουν τρεις μαθητές που επέστρεφαν από σχολικό ταξίδι.

Το ανεξάρτητη αρχή «Défenseur des droits» έχει επανειλημμένα κατακρίνει τους ρατσιστικούς ελέγχους ταυτότητας ζητώντας μεταρρυθμίσεις. Το 2016, το Ακυρωτικό Δικαστήριο έκρινε ότι οι αστυνομικοί έλεγχοι τριών νεαρών αντρών το 2011 συνιστούσαν διακρίσεις και «βαρύ παράπτωμα με ευθύνη του κράτους».

Το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει την εξουσία να διατάξει το κράτος να τερματίσει αυτές τις στιγματιστικές, ταπεινωτικές και εξευτελιστικές πρακτικές, ανέφεραν οι οργανώσεις.