ΤΣΕΧΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ: ΔΥΣΚΟΛΑ ΚΕΡΔΙΣΜΕΝΗ Η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΖΩΣΕΣ ΠΑΡΑΝΟΜΗΣ ΣΤΕΙΡΩΣΗΣ
Η τσεχική Γερουσία ψήφισε επιτέλους, έπειτα από μακρά εκστρατεία για την απόδοση δικαιοσύνης στις επιζώσες, υπέρ της αποζημίωσης χιλιάδων Ρομά γυναικών που είχαν στειρωθεί παράνομα από την Τσεχοσλοβακία και στη συνέχεια από τις τσεχικές αρχές μεταξύ του 1966 και του 2012.
Η Barbora Černušáková, ερευνήτρια της Διεθνούς Αμνηστίας για την Τσεχική Δημοκρατία, δήλωσε:
«Χιλιάδες γυναίκες, η πλειονότητα των οποίων ήταν Ρομά, στειρώθηκαν στην πρώην Τσεχοσλοβακία. Οι γυναίκες εξαναγκάστηκαν να υπογράψουν έντυπα συναίνεσης, συχνά κατά τη διάρκεια τοκετού ή ανάρρωσης από καισαρική. Σε πολλές περιπτώσεις δεν τους έλεγαν σε τι συμφωνούσαν. Πρόκειται για βαριά παραβίαση των δικαιωμάτων τους, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος απαλλαγής από βασανιστήρια ή κακομεταχείριση, αλλά και για ένα επαίσχυντο κεφάλαιο στην ιστορία της χώρας.
«Η εν λόγω ψηφοφορία θα δημιουργήσει επιτέλους έναν δρόμο προς τη δικαιοσύνη για τις επιζώσες των παράνομων στειρώσεων. Επί δεκαετίες αυτές οι γενναίες γυναίκες έπρεπε να ζήσουν με το τραύμα στο οποίο τις υπέβαλαν οι αρχές, αλλά ποτέ δεν σταμάτησαν να αγωνίζονται για τα δικαιώματά τους».
«Ο νόμος περί αποζημιώσεων σημαίνει πολλά για μένα έπειτα από τόσα χρόνια αγώνων. Παρότι η κυβέρνηση μας ζήτησε συγγνώμη το 2009, δεν ήταν αρκετό».
Αυτό που με κράτησε ήταν οι άλλες γυναίκες που είχαν επίσης υποστεί στειρώσεις και έπρεπε να ζήσουν με αυτό. Κανένα χρηματικό ποσό δεν θα μας φέρει πίσω την ευκαιρία να κάνουμε περισσότερα παιδιά, αλλά η αποζημίωση είναι σημαντική ως προς τη δικαιοσύνη. Πολλά πράγματα συνέβησαν όλα αυτά τα χρόνια. Γεράσαμε, και μερικές από εμάς πέθαναν, αλλά συνέχισα να λέω στον εαυτό μου: Δεν μπορείς απλώς να το αφήσεις.
Elena Gorolová, επιζώσα παράνομης στείρωσης που αγωνίζεται εδώ και χρόνια για δικαιοσύνη.
«Ο αγώνας δεν τελείωσε. Μια εθελοντική ομάδα θα βοηθήσει τώρα τις επιζώσες να προετοιμάσουν τα αποδεικτικά στοιχεία και να υποβάλουν τις αιτήσεις τους για αποζημίωση. Δεν θα είναι εύκολο, αλλά αυτές οι γυναίκες το αξίζουν».
Οι παράνομες στειρώσεις συνέβησαν σε ένα πλαίσιο ιδιαίτερα εκτεταμένων διακρίσεων εναντίον των Ρομά ανθρώπων, που είχαν επιπτώσεις σε κάθε πτυχή της καθημερινής τους ζωής και συνεχίζουν να έχουν: από τα σχολεία έως την απασχόληση και τη στέγαση, όπου βιώνουν συχνά φυλετικό διαχωρισμό και ωθούνται στο περιθώριο.
Ο ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για τα βασανιστήρια κατέστησε σαφές ότι οι στειρώσεις ισοδυναμούν με μεταχείριση παρεμβατικής και μη αναστρέψιμης φύσης. Όταν δεν έχουν θεραπευτικό σκοπό και πραγματοποιούνται χωρίς την ελεύθερη και ενημερωμένη συναίνεση, συνιστούν βασανιστήρια ή κακομεταχείριση, απαγορευμένα από το άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.
Ιστορικό
Ύστερα από χρόνια αγώνων από τις επιζώσες, όπως η Elena Gorolová, η τσεχική κυβέρνηση το 2009 ζήτησε συγγνώμη για τις παράνομες στειρώσεις. Ωστόσο, μέχρι τώρα το ανθρώπινο δικαίωμά τους στην αποζημίωση λόγω της σοβαρότατης βλάβης που υπέστησαν κρινόταν απορριπτέο, και καμιά μορφή δικαστικής προσφυγής δεν ήταν προσβάσιμη για τις περισσότερες επιζώσες λόγω των θεσπισμένων περιορισμών.
Σύμφωνα με τον Τσέχο Συνήγορο του Πολίτη, χιλιάδες Ρομά γυναίκες στειρώθηκαν στην πρώην Τσεχοσλοβακία. Το νομοσχέδιο αποζημίωσής τους που εγκρίθηκε από τη γερουσία ισχύει για κάθε άτομο που στειρώθηκε παράνομα μεταξύ του 1966 και του 2012.
Οι επιζώσες παράνομων στειρώσεων δικαιούνται αποζημίωση 300.000 CZK (10.000 GBP), η οποία πρέπει να ζητηθεί μέσω του Υπουργείου Υγείας, εντός τριών ετών από την έναρξη ισχύος του νόμου.
Ο νέος νόμος θεσπίζει, για όσες γυναίκες υποβλήθηκαν σε στείρωση, τη διαδικασία μέσω της οποίας μπορούν να καταθέσουν αίτηση αποζημίωσης. Η διαδικασία περιλαμβάνει απαιτήσεις για την παροχή αποδεικτικών στοιχείων που να στηρίζουν το αίτημα, καθώς και μια περιγραφή της υπόθεσης, συμπεριλαμβανομένου του ονόματος του νοσοκομείου όπου πραγματοποιήθηκε η παράνομη στείρωση.
Όπως τεκμηριώνεται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Δικαιωμάτων Ρομά, η στείρωση συχνά πραγματοποιούνταν ταυτόχρονα με την καισαρική ή δίνονταν στις γυναίκες έντυπα συναίνεσης όταν βρίσκονταν σε μεγάλο πόνο ή αγωνία κατά τη διάρκεια του τοκετού. Ωστόσο, υπήρξαν επίσης περιπτώσεις κατά τις οποίες Ρομά γυναίκες υποβλήθηκαν στη διαδικασία έπειτα από απειλές ότι θα κλείσουν τα παιδιά τους σε ιδρύματα ή ότι θα τους ανακαλέσουν τα επιδόματα πρόνοιας.
