
ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΟ «Ι» ΣΤΟ ΑΚΡΩΝΥΜΙΟ ΛΟΑΤΙ
Γνωρίζεις τι σημαίνει ο όρος ίντερσεξ;
Αν η απάντηση είναι όχι, δεν είσαι ο μόνος. Πολλοί άνθρωποι δε θα μπορούσαν να σου εξηγήσουν. Ούτε θα μπορούσαν να ξέρουν τι προβλήματα αντιμετωπίζουν τα ίντερσεξ άτομα. Εκτός από στιγματισμό και διακρίσεις, πολλά παιδιά που γεννιούνται ίντερσεξ υποβάλλονται σε περιττές χειρουργικές επεμβάσεις σε μικρή ηλικία. Αυτές οι επεμβάσεις, καθορίζουν ανεπιστρεπτί τις ζωές τους, προτού καν αποκτήσουν τη δυνατότητα να εκφράσουν οι ίδιοι τη γνώμη τους γι’ αυτό.
Τη φετινή Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τα Ίντερσεξ Άτομα μιλήσαμε με την επικεφαλής ακτιβίστρια Kitty Anderson, η οποία τα τελευταία δυόμιση χρόνια έχει αφιερώσει το χρόνο της στον αγώνα για τα δικαιώματα των ίντερσεξ ανθρώπων.
Τι σημαίνει να είναι κάποιος/α ίντερσεξ;
Ο όρος ίντερσεξ είναι ένας όρος ομπρέλα που χρησιμοποιείται για να καλύψει μια ευρεία ομάδα ανθρώπων που τα ανατομικά χαρακτηριστικά τους αποκλίνουν από τις τυπικές, δυαδικές «νόρμες» του αρσενικού ή θηλυκού. Αυτά τα χαρακτηριστικά μπορεί να περιλαμβάνουν πρωτογενή χαρακτηριστικά του φύλου, όπως εσωτερικά και εξωτερικά γεννητικά όργανα, συστήματα αναπαραγωγής, επίπεδα ορμονών και χρωμοσωμάτων, ή δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου τα οποία γίνονται εμφανή στην εφηβεία.
Η ίντερσεξ ταυτότητα έχει να κάνει περισσότερο με τα βιολογικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου και όχι με την ταυτότητα του φύλου καθ’ αυτή. Επίσης, δεν έχει να κάνει με το σεξουαλικό προσανατολισμό, καθώς τα ίντερσεξ άτομα έχουν πολλούς σεξουαλικούς προσανατολισμούς.
Πώς κατάλαβες ότι είσαι ίντερσεξ;
Όταν το κατάλαβα ήμουν 13 ετών και φρίκαρα εντελώς. Υπάρχει μεγάλη μυστικότητα και στιγματισμός σχετικά με την ίντερσεξ ταυτότητα και ήταν κάτι το οποίο κρατήθηκε μυστικό από μένα. Αλλά όταν ο ξάδερφος μου, που είναι επίσης ίντερσεξ γεννήθηκε μερικά χρόνια μετά, η οικογένειά μου δεν το κράτησε κρυφό. Αυτό λειτούργησε ως μία επουλωτική διαδικασία για όλους μας.
Μου πήρε αρκετό καιρό να ξεπεράσω την αίσθηση ότι αυτό ήταν κάτι που δε θα πρέπει να αναφέρω, κάτι που επηρεάζει βέβαια και την κοινωνική σου ζωή. Όποτε προέκυπταν συζητήσεις περί εμμηνόρροιας ή απόκτησης παιδιών, απλώς έγνεφα και ακολουθούσα τη συζήτηση, επειδή αυτό αναμενόταν από εμένα. Αλλά δεν το ήθελα.
Πρωτοξεκίνησα να μιλώ για την ίντερσεξ ταυτότητά μου όταν πήγα στην Αυστραλία με ένα πρόγραμμα ανταλλαγής μαθητών. Σκέφτηκα «βρίσκομαι σε μια άλλη χώρα, θα το δοκιμάσω εδώ». Οπότε, κάθε φορά που γνώριζα καινούριους ανθρώπους έκανα την ίντερσεξ ταυτότητά μου μέρος της προσωπικότητάς μου και δεν είχα προβλήματα ούτε μπλεξίματα με αυτό. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να έκαναν περίεργα ή ανάρμοστα σχόλια, αλλά αυτό δεν ήταν ο κανόνας.
Όταν γύρισα πίσω στην Ισλανδία στα 19, ξεκίνησα να μιλώ περισσότερο γι’ αυτό. Δεν έτρεχα τριγύρω φωνάζοντας «γεια σας, είμαι ίντερσεξ!», αλλά έφτασα σε ένα σημείο όπου μπορούσα να συζητώ γι’ αυτό και να είναι εντάξει. Τώρα είναι απλώς ένα κομμάτι μου και προκύπτει σε συζητήσεις μόνο επειδή σταμάτησα να περιορίζω τα λόγια μου. Το να είναι κάποιος ίντερσεξ είναι συνήθως κάτι καλά κρυμμένο και ελεγχόμενο και έτσι πολλοί άνθρωποι στην πραγματικότητα χάνουν την ευκαιρία να γνωρίσουν άλλους ίντερσεξ ανθρώπους, κάτι που όμως δυσχεραίνει τη συγκρότηση μιας κοινότητας.
Ποια προβλήματα σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα αντιμετωπίζουν τα ίντερσεξ άτομα;
Προκειμένου να «διορθώσουν» τους ανθρώπους που γεννιούνται ίντερσεξ, έτσι ώστε να ενταχθούν σε μια παραδοσιακή αρσενική ή θηλυκή εμφάνιση, οι ιατρικές επεμβάσεις πραγματοποιούνται σε πολύ νεαρή ηλικία.
Οι περισσότερες πρώιμες επεμβάσεις γίνονται για αισθητικούς ή κοινωνικούς λόγους και εξυπηρετούν την επίτευξη μιας κανονιστικής εμφάνισης των γεννητικών οργάνων του παιδιού. Αυτές οι επεμβάσεις συμπεριλαμβάνουν την περιστολή της κλειτορίδας, δηλαδή όταν ο ιστός που περιέχει νευρικές απολήξεις αφαιρείται για να κάνει την κλειτορίδα να φαίνεται μικρότερη, ή επεμβάσεις για να αφαιρέσουν εσωτερικούς γεννητικούς αδένες (ωοθήκες ή όρχεις), εγχειρήσεις για να δημιουργήσουν ένα νέο κόλπο, ή εγχειρήσεις για να ομαλοποιήσουν την εμφάνιση του πέους.
Αυτές οι παρεμβατικές εγχειρίσεις, που καθορίζουν ολοκληρώτικά τη ζωή ενός ατόμου,πραγματοποιούνται προτού το παιδί μπορέσει να εκφέρει γνώμη για αυτό που του συμβαίνει. Σήμερα, οι επεμβάσεις πραγματοποιούνται γενικά με τη συγκατάθεση των γονέων. Αλλά, το τι είδους πληροφορίες δίνονται στους γονείς σχετικά με τις εγχειρήσεις ή τις συνέπειές τους, είναι συνήθως αμφισβητήσιμο. Οι γονείς αναμένονται να δώσουν τη συγκατάθεσή τους σε θεραπείες που μπορεί να έχουν μακροχρόνιες συνέπειες στην υγεία και οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν δια βίου ανάγκες για ορμονοθεραπείες. Στην πραγματικότητα όμως, αυτά τα παιδιά θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να κάνουν τέτοιες σημαντικές επιλογές για τα ίδια τους τα σώματα, μόνα τους.
Θεωρείτε πως η δυαδική μορφή αρσενικού/θηλυκού φύλου διαιωνίζει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα ίντερσεξ άτομα;
Ναι όντως! Το να υπάρχει μια ισχυρή δυαδικότητα σημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι τραβούν μια ευθεία γραμμή ανάμεσα στο κοινωνικό και βιολογικό φύλο. Μας λένε πως υπάρχουν δύο φύλα που αντανακλούν διαφορετικές προσδοκίες ανάλογα με το εάν είσαι άνδρας ή γυναίκα. Η θέαση κάποιου με βάση αυτή την αυστηρή διάκριση είναι προβληματική για όποιον δεν ταιριάζει σε αυτό το καλούπι. Είμαστε ακόμη σε ένα στάδιο όπου η δυαδικότητα του φύλου ανταποκρίνεται σε κοινωνικές προσδοκίες και επιβάλλεται στο σώμα ενός παιδιού, μέσω απάνθρωπων μεθόδων στη σωματική εμφάνιση των ίντερσεξ παιδιών, σε μια πολύ νεαρή ηλικία.
Τα προσωπικά μου βιώματα σε συνδυασμό με την εμπειρία του μικρότερου ξαδέρφου μου, μου υπέδειξαν ότι τα πράγματα πρέπει να αλλάξουν.
Άρα, τι είδους αλλαγές θα θέλετε να δείτε;
Ο στόχος μας είναι να βάλουμε τέλος σε όλες τις περιττές ιατρικές επεμβάσεις σε παιδιά, οι οποίες βασίζονται σε αισθητικούς ή κοινωνικούς λόγους. Πρέπει επίσης να εκπαιδεύσουμε τους ανθρώπους σε αυτό το θέμα και να τους ευαισθητοποιήσουμε, ώστε να εξουδετερώσουμε το στιγματισμό. Επίσης, θα πρέπει να παράσχουμε περισσότερη ψυχολογική υποστήριξη στους γονείς, έτσι ώστε τα ίντερσεξ παιδιά να μην αισθάνονται περιθωριοποιημένα ή μόνα και να έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε υποστήριξη και δίκτυα συνομηλίκων.
Πρέπει να κατευθυνθούμε προς ένα ψυχο-κοινωνικό πλαίσιο, το οποίο να αποδέχεται τα ίντερσεξ άτομα, καθώς το πρόβλημα δεν είναι τα ίντερσεξ παιδιά, αλλά η κοινωνία που προσδοκά από αυτά να συμμορφωθούν με τα πρότυπά της. Δεν έχει στ’ αλήθεια σημασία εάν πρόκειται για ένα ίντερσεξ παιδί ή όχι, όλα τα παιδιά αξίζουν να μεγαλώσουν σε ένα κόσμο όπου τα ανθρώπινα δικαιώματά τους γίνονται σεβαστά.
Άραγε οδεύουμε προς τη σωστή κατεύθυνση;
Ήδη έχει υπάρξει ένας αριθμός θετικών εξελίξεων. Το 2015 η Μάλτα απαγόρευσε τις εγχειρήσεις σε ίντερσεξ παιδιά που γίνονται για κοινωνικές λόγους (αυτό για την ακρίβεια έγινε την 1η Απριλίου, το οποίο αρχικά θεωρήθηκε ότι ήταν πρωταπριλιάτικο αστείο!). Η Κολομβία έχει εγκαθιδρύσει επίσης ένα σύστημα, έτσι ώστε οι εγχειρήσεις τέτοιου είδους να πρέπει να περάσουν πρώτα από το σύστημα δικαιοσύνης. Η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών ενάντια στα Βασανιστήρια και η Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού έχουν εκδώσει συστάσεις σε αρκετές χώρες για να σταματήσουν τις περιττές χειρουργικές επεμβάσεις στα ίντερσεξ παιδιά.
Όμως έχουμε ακόμη δουλειά μπροστά μας. Αν δεν ευαισθητοποιήσουμε τους ανθρώπους, οι τωρινές πρακτικές θα συνεχιστούν. Αυτό που μας έχει δείξει η ιστορία είναι ότι μέχρι τώρα το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στη δημιουργία καλύτερων τεχνικών για τέτοιου είδους εγχειρήσεις, παρά στη προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών, της σωματική τους αυτονομίας και ακεραιότητας. Η κοινωνία ήταν που δημιούργησε αυτό το μοντέλο και χωρίς την κοινωνική υποστήριξη για τον σεβασμό των δικαιωμάτων των παιδιών, θα είναι πάντα εύκολο να βάζουμε αυτά τα θέματα ‘κάτω από το χαλάκι’ και να τα αποκρύπτουμε.
Έως ότου οι άνθρωποι που φοβούνται να μιλήσουν ανοιχτά καταλάβουν ότι υπάρχει αλλαγή στην κοινωνική αντίληψη και υποστήριξη, θα είναι πάντα πιο δύσκολο γι’ αυτούς να υψώσουν τις φωνές τους και να γίνουν μέρος ενός μεγαλύτερου κινήματος το οποίο τους χρειάζεται απεγνωσμένα.