ΙΡΑΝ: ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΣΤΟΧΟΠΟΙΟΥΝ ΑΚΤΙΒΙΣΤΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΑΥΘΑΙΡΕΤΗ ΣΥΛΛΗΨΗ, ΜΑΣΤΙΓΩΜΑ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΙΚΗ ΠΟΙΝΗ

Οι αρχές του Ιράν έχουν κλιμακώσει την καταστολή των υπερασπιστριών/ών για τα δικαιώματα των γυναικών, δημοσιογράφων, τραγουδιστριών/ών και άλλων ακτιβιστριών/ών που διεκδικούν την ισότητα ή αψηφούν την υποχρεωτική κάλυψη, χρησιμοποιώντας αυθαίρετες συλλήψεις, άδικες διώξεις, μαστίγωμα, ακόμη και τη θανατική ποινή, σε μια προσπάθεια να καταπνίξουν το κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών στο Ιράν, δήλωσε σήμερα η Διεθνής Αμνηστία.

Από την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου, οι αρχές του Ιράν έχουν συλλάβει αυθαίρετα τουλάχιστον πέντε ακτιβίστριες για τα δικαιώματα των γυναικών. Οι συλλήψεις αυτές έρχονται εν μέσω μιας εντατικοποιημένης καταστολής που περιλαμβάνει την κλήση ακτιβιστριών και δημοσιογράφων για ανάκριση και τη σύλληψη τραγουδιστριών επειδή εμφανίστηκαν χωρίς το υποχρεωτικό χιτζάμπ, ενώ έκλεισαν τους λογαριασμούς τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εν όψει της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας, οι αρχές μαστίγωσαν 74 φορές έναν τραγουδιστή επειδή ερμήνευσε ένα τραγούδι διαμαρτυρίας κατά των διακρίσεων που επιβάλλουν οι νόμοι του Ιράν περί υποχρεωτικής κάλυψης και, τον Φεβρουάριο του 2025, καταδίκασαν σε θάνατο μια ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των γυναικών.

«Στον απόηχο της εξέγερσης με σύνθημα “Γυναίκα Ζωή Ελευθερία” του 2022, οι αρχές του Ιράν θεωρούν την εκτεταμένη ανυπακοή των γυναικών και των κοριτσιών που διεκδικούν τα δικαιώματά τους ως υπαρξιακή απειλή για το πολιτικό κατεστημένο και το κατεστημένο ασφαλείας. Αντί να αντιμετωπίσουν τις συστημικές διακρίσεις και τη βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών, προσπαθούν να συντρίψουν το κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών στο Ιράν», δήλωσε η Diana Eltahawy, Αναπληρώτρια Περιφερειακή Διευθύντρια της Διεθνούς Αμνηστίας για το Περιφερειακό Γραφείο της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής.

«Ενόψει της αυριανής σημαντικής συνεδρίασης του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ για την έκδοση πορισμάτων σχετικά με την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Ιράν, και στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων διαπραγματεύσεων του Συμβουλίου για την παράταση των εντολών του Ειδικού Εισηγητή για το Ιράν και της Αποστολής του ΟΗΕ για το Ιράν, η διεθνής κοινότητα πρέπει να ταχθεί κατά της ατιμωρησίας και υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών και των κοριτσιών στη χώρα.

«Τα κράτη πρέπει να χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους για να πιέσουν τις αρχές του Ιράν να σταματήσουν να παρενοχλούν τις ακτιβίστριες για τα δικαιώματα των γυναικών και να απελευθερώσουν αμέσως όσες και όσους κρατούνται αυθαίρετα. Πρέπει επίσης να ακολουθήσουν νομικές οδούς για να καταστήσουν υπεύθυνους τους Ιρανούς αξιωματούχους που είναι εύλογα ύποπτοι για τη διάπραξη εκτεταμένων και συστηματικών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά των γυναικών και των κοριτσιών, μεταξύ άλλων μέσω της εφαρμογής της υποχρεωτικής κάλυψης».

Οι εντολές της Διερευνητικής Αποστολής και του Ειδικού Εισηγητή πρόκειται να ανανεωθούν κατά την τρέχουσα 58η σύνοδο του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ (24 Φεβρουαρίου έως 4 Απριλίου 2025).  Στις 18 Μαρτίου, το Συμβούλιο πρόκειται να πραγματοποιήσει κοινό αμφίδρομο διάλογο και με τους δύο.

Ακτιβίστριες για τα δικαιώματα των γυναικών συνελήφθησαν επειδή συμμετείχαν σε εκδηλώσεις για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας

Ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας, οι αρχές του Ιράν απείλησαν τις γυναίκες, προειδοποιώντας τις να μην συγκεντρώνονται και να μην διεκδικούν τα δικαιώματά τους.

Από τις 10 Μαρτίου 2025, πράκτορες του Υπουργείου Πληροφοριών συνέλαβαν τέσσερις Κούρδισσες ακτιβίστριες για τα δικαιώματα των γυναικών, συγκεκριμένα τις Leila Pashaei, Baran Saedi, Sohaila Motaei και Soma Mohammadrezae αφού συμμετείχαν σε εκδηλώσεις για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στην επαρχία του Κουρδιστάν. Κρατούνται αυθαίρετα σε κελιά απομόνωσης σε ένα κέντρο κράτησης στο Sanandaj, στην επαρχία του Κουρδιστάν, και ανακρίνονται χωρίς δικηγόρους.

Η Baran Saedi συνελήφθη από το σπίτι της οικογένειάς της στο Sanandaj στις 10 Μαρτίου 2025. Είχε συλληφθεί στο παρελθόν κατά τη διάρκεια της εξέγερσης με σύνθημα «Γυναίκα Ζωή Ελευθερία» το 2022 και αφέθηκε ελεύθερη με εγγύηση μετά από δύο μήνες.

Η Soma Mohammadrezaei συνελήφθη στο χώρο εργασίας της στο Sanandaj στις 10 Μαρτίου. Οι δυνάμεις ασφαλείας την είχαν προηγουμένως καλέσει και απειλήσει πολλές φορές σε σχέση με τον ακτιβισμό της για τα δικαιώματα των γυναικών.

Η Sohaila Motaei συνελήφθη στο Dehgolan το βράδυ της 10ης Μαρτίου. Είχε ήδη συλληφθεί για λίγο τον Ιανουάριο του 2025 επειδή διαμαρτυρήθηκε για τις θανατικές καταδίκες γυναικών κρατουμένων. Είχε επίσης συλληφθεί κατά τη διάρκεια της εξέγερσης με σύνθημα «Γυναίκα Ζωή Ελευθερία» και είχε καταδικαστεί σε πέντε χρόνια φυλάκιση για κατηγορίες όπως «διάδοση προπαγάνδας κατά του συστήματος».

Η Leila Pashaei συνελήφθη από το σπίτι της στο Sanandaj στις 10 Μαρτίου 2025 αφού μίλησε κατά της υποχρεωτικής κάλυψης, του παιδικού γάμου, της βίας κατά των γυναικών και των εκτελέσεων γυναικών στο Ιράν κατά τη διάρκεια εκδήλωσης για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας της είπε: «Οι γυναίκες στο Ιράν κρατούνται αιχμάλωτες από τις αρχές, οι οποίες φοβούνται τη δύναμη των γυναικών... Το γυναικείο κίνημα έχει περάσει αυτό το σημείο που δεν υπάρχει επιστροφή..... Οι γυναίκες παγκοσμίως, ειδικά στη Μέση Ανατολή, δεν θα σωπάσουν ποτέ ξανά».

Μοτίβο καταπίεσης και εκφοβισμού

Οι πρόσφατες συλλήψεις έγιναν στο πλαίσιο μιας ευρύτερης εκστρατείας καταστολής του ακτιβισμού για τα δικαιώματα των γυναικών και της περιφρόνησης της υποχρεωτικής κάλυψης μέσω μιας σειράς καταναγκαστικών μέτρων. Ακτιβίστριες/ές, δημοσιογράφοι, τραγουδίστριες/ές και άλλα δημόσια πρόσωπα είναι μεταξύ αυτών που στοχοποιούνται με αυθαίρετες κρατήσεις, βασανιστήρια μέσω μαστιγώματος, καταναγκαστικές ανακρίσεις και απειλές και κλείσιμο λογαριασμών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Στις 11 Μαρτίου 2025, η Nina Golestani, συγγραφέας και ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των γυναικών, συνελήφθη αυθαίρετα στο σπίτι των γονιών της στην επαρχία Gilan από τη Μονάδα Πληροφοριών του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC). Σύμφωνα με δήλωση του συζύγου της, Javad Sajadi Rad, στο Instagram, πράκτορες του IRGC εισέβαλαν στο σπίτι των γονιών της, το έψαξαν και κατέσχεσαν τα προσωπικά της αντικείμενα. Στη συνέχεια την πήραν για ανακρίσεις και μετά τη μετέφεραν στη φυλακή Lakan στο Rasht της επαρχίας Gilan. Αφέθηκε ελεύθερη με εγγύηση στις 16 Μαρτίου 2025.

Στις 7 Μαρτίου 2025, μία ημέρα αφότου αρκετές γυναίκες δημοσιογράφοι συμμετείχαν σε εκδήλωση των μέσων ενημέρωσης στην Τεχεράνη χωρίς μαντίλα, το δικαστικό πρακτορείο ειδήσεων Mizan εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία χαρακτήρισε τις ενέργειές τους «αντίθετες προς τη δημόσια αξιοπρέπεια». Οι δημοσιογράφοι ανακρίθηκαν στο γραφείο του εισαγγελέα στη φυλακή Εβίν της Τεχεράνης και κινήθηκαν δικαστικές διαδικασίες εναντίον τους.

Στις 5 Μαρτίου 2025, ο τραγουδιστής Mehdi Yarrahi καταδικάστηκε σε 74 μαστιγώματα σε σχέση με το τραγούδι του με τίτλο «Η μαντήλα σου (Roosarito)» που τιμούσε την πρώτη επέτειο της εξέγερσης με σύνθημα «Γυναίκα Ζωή Ελευθερία».

Στις 27 Φεβρουαρίου 2025, η τραγουδίστρια Hiwa Seyfizade συνελήφθη κατά τη διάρκεια ζωντανής εμφάνισης στην Τεχεράνη. Ένας αξιωματούχος ανακοίνωσε ότι συνελήφθη για «μη εξουσιοδοτημένο σόλο τραγούδι», το οποίο απαγορεύεται για τις γυναίκες στο Ιράν. Αφέθηκε ελεύθερη με εγγύηση την 1η Μαρτίου 2025. Ο λογαριασμός της στο Instagram έχει έκτοτε κλείσει, με δύο αναρτήσεις της Αστυνομίας Δημόσιας Ασφάλειας στη σελίδα της που αναφέρουν: «Αυτή η σελίδα έχει μπλοκαριστεί [με εντολή των δικαστικών αρχών] λόγω της παραγωγής εγκληματικού περιεχομένου».

Τον Φεβρουάριο του 2025, η φυλακισμένη ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των γυναικών Sharifeh Mohammadi καταδικάστηκε για δεύτερη φορά σε θάνατο με την κατηγορία της «ένοπλης εξέγερσης κατά του κράτους» (baghi), αποκλειστικά σε σχέση με τις δραστηριότητές της για τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης των δικαιωμάτων των γυναικών. Το Ανώτατο Δικαστήριο είχε ανατρέψει προηγούμενη θανατική καταδίκη της από Επαναστατικό Δικαστήριο τον Οκτώβριο του 2024, στέλνοντας την υπόθεση πίσω στα κατώτερα δικαστήρια.

Στις 14 Δεκεμβρίου 2024, η τραγουδίστρια Parastoo Ahmadi τέθηκε υπό κράτηση μετά τη ζωντανή μετάδοση μιας συναυλίας στην οποία εμφανίστηκε δημόσια χωρίς να έχει καλυφθεί με φόρεμα που φαίνονταν οι ώμοι της. Το βίντεο έγινε viral, συγκεντρώνοντας δυόμισι εκατομμύρια προβολές. Αφέθηκε ελεύθερη με εγγύηση αρκετές ώρες αργότερα.

Στις 13 Δεκεμβρίου 2024, ο Reza Khandan, υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συνελήφθη για να εκτίσει άδικη ποινή φυλάκισης σε σχέση με την εκστρατεία του κατά της υποχρεωτικής κάλυψης. Ο Reza Khandan, ο οποίος είναι σύζυγος της δικηγόρου Nasrin Sotoudeh, καταδικάστηκε σε έξι χρόνια φυλάκισης από Επαναστατικό Δικαστήριο τον Ιανουάριο του 2019.

Ιστορικό

Οι νόμοι του Ιράν περί υποχρεωτικής κάλυψης, οι οποίοι εφαρμόζονται σε κορίτσια ηλικίας μόλις επτά ετών, παραβιάζουν ένα πλήθος δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων στην ισότητα, την ελευθερία της έκφρασης, τη θρησκεία και τις πεποιθήσεις, την ιδιωτική ζωή, την ισότητα και τη μη διάκριση, την προσωπική και σωματική αυτονομία. Οι νόμοι αυτοί προκαλούν επίσης σοβαρό πόνο και ταλαιπωρία που ισοδυναμούν με βασανιστήρια ή άλλες μορφές κακομεταχείρισης.

Στην έκθεσή της τον Μάρτιο 2024, η Διερευνητική Αποστολή διαπίστωσε ότι οι αρχές του Ιράν έχουν «διαπράξει μια σειρά εκτεταμένων, διαρκών και συνεχιζόμενων πράξεων που μεμονωμένα συνιστούν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίες στρέφονται κατά των γυναικών [και] των κοριτσιών... και, σωρευτικά, συνιστούν αυτό που η αποστολή εκτιμά ότι αποτελεί δίωξη».