ΙΡΑΝ: ΔΥΟ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΜΕ ΣΥΝΘΗΜΑ «ΓΥΝΑΙΚΑ ΖΩΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» ΚΥΡΙΑΡΧΕΙ Η ΑΠΟΛΥΤΗ ΑΤΙΜΩΡΗΣΙΑ ΓΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ

Οι άνθρωποι στο Ιράν συνεχίζουν να υπομένουν τις καταστροφικές συνέπειες της βίαιης καταστολής της εξέγερσης με σύνθημα «Γυναίκα Ζωή Ελευθερία» από τις αρχές, εν μέσω συστηματικής ατιμωρησίας για εγκλήματα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, δήλωσε σήμερα η Διεθνής Αμνηστία, ενόψει της επετείου των δύο χρόνων από τις διαδηλώσεις στις οποίες ανθρώποι σε όλο το Ιράν αμφισβητούν δεκαετίες καταπίεσης και έμφυλων διακρίσεων.

Δεν έχουν διεξαχθεί αποτελεσματικές, αμερόληπτες και ανεξάρτητες ποινικές έρευνες για τις σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τα εγκλήματα βάσει του διεθνούς δικαίου από τις ιρανικές αρχές κατά τη διάρκεια και μετά τις πανεθνικές διαδηλώσεις του Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου 2022, συμπεριλαμβανομένης της εκτεταμένης και παράνομης χρήσης βίας και πυρομαχικών όπλων από τις δυνάμεις ασφαλείας. Οι δυνάμεις ασφαλείας πυροβόλησαν με όπλα εφόδου, κυνηγετικά όπλα με μεταλλικά σφαιρίδια και δακρυγόνα και χτύπησαν σοβαρά τις διαδηλώτριες και τους διαδηλωτές με γκλομπ, με αποτέλεσμα την παράνομη δολοφονία εκατοντάδων διαδηλωτριών και διαδηλωτών και παρευρισκομένων, συμπεριλαμβανομένων δεκάδων παιδιών, και τραυματισμούς που άλλαξαν τη ζωή πολλών ανθρώπων. Οι αρχές προσπάθησαν να φιμώσουν τους συγγενείς που αναζητούσαν την αλήθεια και τη δικαιοσύνη για τις παράνομες δολοφονίες των αγαπημένων τους προσώπων μέσω αυθαίρετης κράτησης, άδικων διώξεων, απειλών θανάτου και άλλων ανελέητων παρενοχλήσεων.

Δύο χρόνια μετά, οι αρχές έχουν επίσης κλιμακώσει περαιτέρω την επίθεσή τους κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διεξάγοντας «πόλεμο κατά των γυναικών και των κοριτσιών» μέσω μιας ολοένα και πιο βίαιης καταστολής όσων αψηφούν τους δρακόντειους νόμους περί υποχρεωτικής κάλυψης ενώ έχουν εντείνει τη χρήση της θανατικής ποινής για να φιμώσουν όσες και όσους εκφράζουν τη διαφωνία τους.

«Η επέτειος της εξέγερσης με σύνθημα “Γυναίκα Ζωή Ελευθερία” είναι μια εφιαλτική υπενθύμιση ότι αμέτρητοι άνθρωποι στο Ιράν εξακολουθούν να υποφέρουν από τις συνέπειες της βίαιης καταστολής των αρχών. Τα θύματα, οι επιζώσες και επιζώντες και οι συγγενείς τους εξακολουθούν να στερούνται την αλήθεια, τη δικαιοσύνη και την αποζημίωση για τα εγκλήματα του διεθνούς δικαίου και άλλες σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν από Ιρανούς αξιωματούχους κατά τη διάρκεια και μετά την εξέγερση», δήλωσε η Diana Eltahawy, Αναπληρώτρια Περιφερειακή Διευθύντρια της Διεθνούς Αμνηστίας για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.

«Οι ιρανικές αρχές έχουν περάσει τα τελευταία δύο χρόνια διεξάγοντας μια προπαγανδιστική εκστρατεία άρνησης και διαστρέβλωσης για να αποκρύψουν τα αποδεικτικά στοιχεία των εγκλημάτων τους και προσπαθώντας να εκφοβίσουν τις επιζώσες, τους επιζώντες και τις οικογένειες των θυμάτων, ώστε να σιωπήσουν. Καθώς δεν υπάρχει καμία προοπτική για ανεξάρτητες και αμερόληπτες έρευνες στο εσωτερικό της χώρας, είναι επιτακτική ανάγκη τα κράτη να ξεκινήσουν ποινικές έρευνες για τα εγκλήματα που διέπραξαν οι ιρανικές αρχές μέσω των εγχώριων εισαγγελικών αρχών τους σύμφωνα με την αρχή της οικουμενικής δικαιοδοσίας».

Εντατικός «πόλεμος κατά των γυναικών»

Στο πλαίσιο των συνεχόμενων προσπαθειών τους για καταστολή του ισχυρού κινήματος για τα δικαιώματα των γυναικών κατά της υποχρεωτικής κάλυψης, το οποίο εντάθηκε μετά τον θάνατο υπό κράτηση της Mahsa/Jina Amini και την εξέγερση με σύνθημα «Γυναίκα Ζωή Ελευθερία», οι ιρανικές αρχές ξεκίνησαν τον Απρίλιο του 2024 μια νέα πανεθνική εκστρατεία με την ονομασία «Σχέδιο Noor». Έκτοτε, υπήρξε ορατή αύξηση των πεζών και εποχούμενων περιπολιών ασφαλείας της αστυνομίας σε δημόσιους χώρους για την επιβολή της υποχρεωτικής κάλυψης.

Η καταστολή περιλαμβάνει επίσης επικίνδυνες καταδιώξεις με αυτοκίνητα για να σταματήσουν τις γυναίκες οδηγούς στον δρόμο, μαζική κατάσχεση των οχημάτων τους, φυλάκιση, καθώς και μαστίγωμα και άλλες ποινές που ισοδυναμούν με βασανιστήρια και άλλη σκληρή, απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία.

Στις 22 Ιουλίου 2024, πράκτορες της αστυνομίας του Ιράν πυροβόλησαν με θανατηφόρα πυρομαχικά εναντίον αυτοκινήτου στο οποίο επέβαινε η 31χρονη Arezou Badri, με αποτέλεσμα να τραυματιστεί σοβαρά. Σύμφωνα με αναφορές των μέσων ενημέρωσης, οι πράκτορες επεδίωκαν να κατασχέσουν το αυτοκίνητο στο πλαίσιο της εφαρμογής των νόμων περί υποχρεωτικής κάλυψης.

Τον Αύγουστο του 2024, ένα σοκαριστικό βίντεο κυκλοφόρησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που έδειχνε πολλούς πράκτορες να επιτίθενται βίαια σε δύο 14χρονα κορίτσια που είχαν αφαιρέσει τις μαντίλες τους. Ένα από τα κορίτσια, η Nafas Hajisharif, δήλωσε σε συνέντευξη στα μέσα ενημέρωσης: «Με τραβούσαν από τα μαλλιά, μου φώναζαν και με έβριζαν... όταν με πήραν μέσα στο βαν, με πέταξαν στο πάτωμα. Μια γυναίκα πράκτορας με χτύπησε, έβαλε το γόνατό της στο λαιμό μου και χτύπησε δυνατά το κεφάλι μου. Το κεφάλι μου είχε κολλήσει ανάμεσα στα καθίσματα και κλωτσούσαν το πλάι του κορμού μου».

Η ολομέτωπη επίθεση κατά των γυναικών και των κοριτσιών που διεκδικούν τα ανθρώπινα δικαιώματά τους στην ελευθερία της έκφρασης, της ειρηνικής συνάθροισης, της θρησκείας, των πεποιθήσεων και της αυτονομίας, πραγματοποιείται από διάφορες κρατικές οντότητες. Οι φορείς επιβολής των εξευτελιστικών και μεροληπτικών νόμων του Ιράν για υποχρεωτική κάλυψη περιλαμβάνουν την Αστυνομία Ηθικής (police amniat-e akhlaghi), την τροχαία, τις εισαγγελικές αρχές, τα δικαστήρια, το Υπουργείο Πληροφοριών, τους Φρουρούς της Επανάστασης, συμπεριλαμβανομένων των δυνάμεων Basij, και πράκτορες με πολιτικά.

Παράλληλα, το κοινοβούλιο του Ιράν πλησιάζει στην υιοθέτηση ενός «Νομοσχεδίου για την Υποστήριξη της Κουλτούρας της Αγνότητας και του Χιτζάμπ», το οποίο αποσκοπεί στη νομιμοποίηση της εντατικοποιημένης επίθεσης των αρχών κατά των γυναικών και των κοριτσιών που αψηφούν την υποχρεωτική κάλυψη.

Αυξημένη χρήση της θανατικής ποινής

Μετά την εξέγερση της «Γυναίκας Ζωής Ελευθερίας», οι ιρανικές αρχές διπλασίασαν τη χρήση της θανατικής ποινής, με το 2023 να καταγράφει τον υψηλότερο αριθμό εκτελέσεων εδώ και οκτώ χρόνια, καθώς οι αρχές κατέφυγαν στη χρήση της θανατικής ποινής ως εργαλείο καταπίεσης για την τρομοκράτηση του κοινού, συμπεριλαμβανομένης της διωκόμενης εθνοτικής μειονότητας των Baluchi, η οποία έχει πληγεί δυσανάλογα από τις εκτελέσεις.

Οι αρχές έχουν εκτελέσει αυθαίρετα 10 άτομα από τον Δεκέμβριο του 2022 σε σχέση με τις διαδηλώσεις του Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου 2022, συμπεριλαμβανομένου του Reza (Gholamreza) Rasaei που εκτελέστηκε κρυφά στις 6 Αυγούστου 2024.

Οι εκτελέσεις πραγματοποιήθηκαν μετά από κατάφωρα άδικες εικονικές δίκες που βασίστηκαν σε «ομολογίες» που αποσπάστηκαν με βασανιστήρια και άλλη κακομεταχείριση, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής βίας, οι οποίες δεν διερευνήθηκαν ανεξάρτητα και αμερόληπτα.

Πάνω από δώδεκα άτομα εξακολουθούν να κινδυνεύουν να εκτελεστούν ή να καταδικαστούν σε θάνατο σε σχέση με τις διαδηλώσεις, συμπεριλαμβανομένου του Mojahed Kourkouri.

Η κλιμάκωση αυτή περιλαμβάνει τη χρήση της θανατικής ποινής κατά γυναικών με με πολιτικά κίνητρα. Η υπερασπίστρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Sharifeh Mohammadi και η Κούρδισσα ακτιβίστρια της κοινωνίας των πολιτών Pakhshan Azizi καταδικάστηκαν πρόσφατα για «ένοπλη εξέγερση κατά του κράτους» (baghi) και καταδικάστηκαν σε θάνατο από Επαναστατικά Δικαστήρια σε ξεχωριστές υποθέσεις, αποκλειστικά και μόνο λόγω της ειρηνικής ακτιβιστικής τους δράσης. Ανησυχητικές αναφορές δείχνουν ότι υποβλήθηκαν σε βασανιστήρια και άλλη κακομεταχείριση κατά τη διάρκεια της κράτησης. Τουλάχιστον δύο άλλες γυναίκες, η Wrisha Moradi και η Nasim Gholami Simiyari, έχουν επίσης δικαστεί για «ένοπλη εξέγερση κατά του κράτους» (baghi) σε ξεχωριστές υποθέσεις.

Εργαλειοποίηση της σεξουαλικής βίας

Τα τελευταία δύο χρόνια, οι αρχές συνέχισαν να αρνούνται ότι οι αξιωματούχοι υπέβαλαν τις συλληφθείσες και τους συλληφθέντες κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων σε βασανιστήρια και άλλη κακομεταχείριση, συμπεριλαμβανομένου του βιασμού και άλλων μορφών σεξουαλικής βίας.

Κατά τη διάρκεια της εξέγερσης, οι δυνάμεις ασφαλείας και πληροφοριών του Ιράν διέπραξαν εκτεταμένα βασανιστήρια και άλλη κακομεταχείριση κατά των συλληφθέντων διαδηλωτριών και διαδηλωτών. Τον Δεκέμβριο του 2023, η Διεθνής Αμνηστία περιέγραψε λεπτομερώς τη σοκαριστική χρήση βιασμών, συμπεριλαμβανομένων των ομαδικών βιασμών, και άλλων μορφών σεξουαλικής βίας από τις ιρανικές αρχές, καθώς προσπαθούσαν να συντρίψουν τις διαδηλώσεις και να τρομοκρατήσουν και να τιμωρήσουν τις διαδηλώτριες και τους διαδηλωτές, συμπεριλαμβανομένων παιδιών ηλικίας μόλις 12 ετών.

Τον Μάρτιο του 2024, το Ανώτατο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, το οποίο δεν είναι ανεξάρτητο όργανο και υπάγεται στο δικαστικό σώμα, απάντησε στην έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας δηλώνοντας ότι το δικαστικό σώμα του Ιράν είχε διερευνήσει καταγγελίες και «διαπίστωσε ότι σε 28 από τις 31 επαρχίες δεν υποβλήθηκε καμία καταγγελία υπό τις κατηγορίες του βιασμού, της επίθεσης και της σεξουαλικής παρενόχλησης». Ωστόσο, η Διεθνής Αμνηστία έχει καταγράψει συστηματικά πώς οι εισαγγελικές και δικαστικές αρχές έχουν απορρίψει ή συγκαλύψει στοιχεία σεξουαλικής βίας, συμπεριλαμβανομένων καταγγελιών από επιζώσα άτομα.

Στις τρεις επαρχίες όπου οι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι είχαν λάβει καταγγελίες για σεξουαλική βία από τις υπηρεσίες πληροφοριών και τις δυνάμεις ασφαλείας, οι αρχές ισχυρίστηκαν ότι τα άτομα αυτά προσποιούνταν ότι ήταν όργανα επιβολής του νόμου. Ωστόσο, ένα επίσημο έγγραφο που διέρρευσε τον Οκτώβριο του 2022 από τον Αναπληρωτή Εισαγγελέα της Τεχεράνης αναγνώρισε ότι δύο ύποπτοι δράστες βιασμού διαδηλωτριών και διαδηλωτών ήταν πράκτορες των Φρουρών της Επανάστασης και συμβούλευσε να χαρακτηριστεί η υπόθεση ως «απολύτως μυστική».

Κρίση συστημικής ατιμωρησίας

Ιρανοί αξιωματούχοι ύποπτοι για ποινική ευθύνη για εγκλήματα βάσει του διεθνούς δικαίου και άλλες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνέχισαν να διαφεύγουν της δικαιοσύνης.

Τον Μάρτιο του 2024, η «Ειδική Επιτροπή για την Εξέταση των Αναταραχών του 2022», μια μη δικαστική και μεροληπτική επιτροπή που συστάθηκε από τον εκλιπόντα πρόεδρο για να διευκολύνει την επίσημη εκστρατεία άρνησης, διαστρέβλωσης και συγκάλυψης, δημοσίευσε την έκθεσή της. Η επιτροπή ισχυρίστηκε ότι οι δυνάμεις ασφαλείας είχαν «ενεργήσει υπεύθυνα» ως απάντηση στις διαδηλώσεις, παρά τη συνεπή και καλά τεκμηριωμένη χρήση παράνομης βίας, συμπεριλαμβανομένης της θανατηφόρας βίας.

Το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ παρέτεινε την εντολή της Διερευνητικής Αποστολής του ΟΗΕ για το Ιράν (FFMI) τον Απρίλιο του 2024, αλλά οι ιρανικές αρχές εξακολουθούν να αρνούνται να συνεργαστούν με το ανεξάρτητο όργανο και αρνούνται την πρόσβαση των μελών του στη χώρα.

Η Διεθνής Αμνηστία επαναλαμβάνει τις συστάσεις της FFMI προς όλα τα κράτη να ξεκινήσουν ποινικές έρευνες κατά ιρανών αξιωματούχων που είναι εύλογα ύποπτοι για εγκλήματα κατά το διεθνές δίκαιο βάσει της αρχής της οικουμενικής δικαιοδοσίας, ανεξάρτητα από το αν ο κατηγορούμενος βρίσκεται ή όχι στο έδαφός τους, και να ξεκινήσουν «διαρθρωτικές έρευνες για τη γενική κατάσταση που συνδέεται με τις διαδηλώσεις του 2022 χωρίς να έχουν εντοπιστεί ύποπτοι».