ΙΡΑΝ: ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΕΣ/-ΟΙ ΑΦΗΝΟΝΤΑΙ ΝΑ ΠΕΘΑΝΟΥΝ ΕΝ ΜΕΣΩ ΚΡΙΣΗΣ ΑΤΙΜΩΡΗΣΙΑΣ ΓΙΑ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΑ ΑΡΝΗΣΗ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ

Οι υπάλληλοι των ιρανικών φυλακών διαπράττουν σοκαριστικές καταπατήσεις του δικαιώματος στη ζωή, στερώντας εσκεμμένα από ασθενείς κρατούμενες/-ους την υγειονομική περίθαλψη που τους σώζει τη ζωή και αρνούμενοι να διερευνήσουν και να διασφαλίσουν την απόδοση ευθυνών για παράνομους θανάτους υπό κράτηση, δήλωσε η Διεθνής Αμνηστία. Σε νέα έκθεση με τίτλο «Στην αίθουσα αναμονής του θανάτου: Θάνατοι υπό κράτηση μετά από εσκεμμένη άρνηση ιατρικής περίθαλψης στις φυλακές του Ιράν», η οργάνωση καταγράφει πώς οι αρχές των φυλακών προκαλούν ή συμβάλλουν συστηματικά στους θανάτους υπό κράτηση, εμποδίζοντας ή καθυστερώντας την πρόσβαση των κρατουμένων σε επείγουσα νοσοκομειακή περίθαλψη.

Σύμφωνα με τα παγιωμένα πρότυπα συστηματικής ατιμωρησίας στο Ιράν, μέχρι σήμερα, οι αρχές έχουν αρνηθεί να διεξαγάγουν ανεξάρτητες και διαφανείς έρευνες για θανάτους υπό κράτηση που σχετίζονται με αναφορές άρνησης ιατρικής περίθαλψης και δεν έχουν διασφαλίσει ότι οι ύποπτοι για ποινική υπαιτιότητα διώκονται και τιμωρούνται.

«Οι θάνατοι υπό κράτηση που προκύπτουν από τη σκόπιμη άρνηση υγειονομικής περίθαλψης ισοδυναμούν με αυθαίρετη στέρηση της ζωής, η οποία αποτελεί σοβαρή παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Ο θάνατος ατόμου υπό κράτηση συνιστά επίσης εξωδικαστική εκτέλεση – ένα έγκλημα κατά το διεθνές δίκαιο εφόσον οι υπεύθυνοι είτε σκόπευαν να προκαλέσουν το θάνατο είτε γνώριζαν με επαρκή βαθμό βεβαιότητας ότι ο θάνατος θα ήταν η αναγκαία συνέπεια των παράνομων ενεργειών τους ωστόσο επέμειναν».

Η έκθεση, η οποία περιγράφει λεπτομερώς τις συνθήκες θανάτου 92 αντρών και 4 γυναικών υπό κράτηση σε 30 φυλακές 18 επαρχιών του Ιράν από τον Ιανουάριο του 2010, βασίζεται στην καταγραφή από τη Διεθνή Αμνηστία μιας επιλογής ενδεικτικών περιπτώσεων, μακροχρόνιων ευρημάτων σχετικά με την εσκεμμένη άρνηση πρόσβασης σε επαρκή υγειονομική περίθαλψη στις φυλακές του Ιράν, καθώς και σε μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση των αναφορών από ανεξάρτητη ομάδα ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Οι 96 περιπτώσεις που εξετάστηκαν είναι ενδεικτικές, και δεν συνιστούν εξαντλητική περιγραφή, δεδομένου ότι ο πραγματικός αριθμός των θανάτων υπό κράτηση είναι πιθανότατα πολύ υψηλότερος. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων στο Ιράν συχνά δεν καταγγέλλονται λόγω του βάσιμου φόβου για αντίποινα.

Από τον κατάλογο των περιπτώσεων εξαιρούνται οι θάνατοι υπό κράτηση που αφορούν αξιόπιστες αναφορές για σωματικά βασανιστήρια ή χρήση πυροβόλων όπλων, με τις οποίες η Διεθνής Αμνηστία ασχολήθηκε σε ξεχωριστή έκθεση τον Σεπτέμβριο του 2021.

Ασθενείς κρατούμενες/-οι αφήνονται να πεθάνουν
Η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε τις θανατηφόρες συνέπειες που προκύπτουν από τη συνήθη πρακτική των σωφρονιστικών υπαλλήλων να αρνούνται ή να καθυστερούν τη μεταφορά σε νοσοκομείο βαριά άρρωστων κρατουμένων.

Η οργάνωση κατέγραψε επίσης πώς οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι αρνούνται συχνά την πρόσβαση των κρατουμένων σε επαρκή υγειονομική περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένων των διαγνωστικών εξετάσεων, των τακτικών ελέγχων και της μετεγχειρητικής φροντίδας, καθ’ όλη τη διάρκεια της φυλάκισής τους, γεγονός που οδηγεί σε επιδείνωση των προβλημάτων υγείας, προκαλεί πρόσθετο πόνο και ταλαιπωρία στις/στους ασθενείς κρατούμενες/-ους και τελικά προκαλεί ή συμβάλλει στον πρόωρο θάνατό τους.

Στο Ιράν, οι κλινικές των φυλακών δεν είναι εξοπλισμένες με την υποδομή που απαιτείται για την αντιμετώπιση σύνθετων προβλημάτων υγείας. Επίσης, δεν στελεχώνονται από επαρκή αριθμό ειδικευμένων γενικών γιατρών, πόσο μάλλον από εξειδικευμένους γιατρούς, που υποχρεούνται να τις επισκέπτονται μόνο για μία ή περισσότερες ώρες κατά τη διάρκεια της εβδομάδας «ανάλογα με τις ανάγκες που υπάρχουν». Ως αποτέλεσμα, οι κρατούμενες/-οι που αντιμετωπίζουν επείγοντα ιατρικά περιστατικά και χρειάζονται εξειδικευμένη ιατρική περίθαλψη πρέπει πάντα να μεταφέρονται αμέσως σε εξωτερικές ιατρικές εγκαταστάσεις.

Ο Abdolvahed Gomshadzehi πέθανε στην κύρια φυλακή του Zahedan τον Μάιο του 2016. Οι γιατροί των φυλακών είχαν προειδοποιήσει ότι χρειαζόταν νοσηλεία, αλλά οι υπάλληλοι είχαν αρνηθεί. Ομάδες ανθρώπινων δικαιωμάτων δήλωσαν ότι ο 19χρονος, ο οποίος ήταν ακόμη παιδί κατά τη σύλληψη, πέθανε λόγω παραμελημένων θρόμβων στον εγκέφαλό του, οι οποίοι είχαν προέλθει από ξυλοδαρμούς που υπέστη κατά τη σύλληψή του και/ή τις ανακρίσεις του δύο χρόνια νωρίτερα. Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του, τα πολλαπλά αιτήματά του για θεραπεία είχαν απορριφθεί.

Εξήντα τέσσερις από τους 96 κρατούμενους, τις υποθέσεις των οποίων εξέτασε η Διεθνής Αμνηστία, πέθαναν στη φυλακή. Πολλοί πέθαναν στα κελιά τους, πράγμα που σημαίνει ότι δεν τους παρασχέθηκε η στοιχειώδης ιατρική παρακολούθηση τις τελευταίες ώρες της ζωής τους. Ορισμένοι πέθαναν ενώ κρατούνταν σε ανεπαρκώς εξοπλισμένες και στελεχωμένες κλινικές φυλακών.

Τουλάχιστον 26 κρατούμενοι πέθαναν κατά τη μεταφορά τους ή λίγο μετά την εισαγωγή τους στο νοσοκομείο, μετά από σκόπιμες καθυστερήσεις από το ιατρικό προσωπικό των φυλακών και/ή τους υπαλλήλους των φυλακών, οι οποίες αποδείχτηκαν μοιραίες. Σε τουλάχιστον 6 περιπτώσεις, οι βαριά άρρωστες/-οι κρατούμενες/-οι μεταφέρθηκαν σε απομόνωση, σε θαλάμους τιμωρίας ή σε τμήματα καραντίνας∙ τέσσερις πέθαναν μόνοι τους στη φυλακή, ενώ σε δύο δόθηκε τελικά άδεια για μεταφορά σε νοσοκομείο, αλλά αποδείχτηκε πως ήταν ήδη πολύ αργά. Σε πολλές περιπτώσεις, τόσο το ιατρικό προσωπικό των κλινικών των φυλακών όσο και οι υπάλληλοι των φυλακών κατηγορούσαν τις/τους κρατούμενες/-ους που αντιμετώπιζαν επείγοντα ιατρικά περιστατικά ότι «προσποιούνται» ή «υπερβάλλουν» για τα συμπτώματά τους.

Για παράδειγμα, ο Nader Alizehi κατηγορήθηκε ότι «προσποιήθηκε» την ασθένειά του από τον επικεφαλής της κλινικής της κύριας φυλακής στο Zahedan. Πέθανε τον Νοέμβριο του 2017, σε ηλικία 22 ετών. Σύμφωνα με ομάδες ανθρώπινων δικαιωμάτων, ο Nader δεν έλαβε εξειδικευμένη ιατρική περίθαλψη για την καρδιοπάθειά του, και το προσωπικό της κλινικής τον έδιωξε με γαστρεντερικά φάρμακα.

Ζωές που κόπηκαν απότομα
Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, οι κρατούμενες/-οι που πέθαναν ήταν νέες/-οι ή μεσήλικες - 23 ήταν μεταξύ 19 και 39 ετών και 26 μεταξύ 40 και 59 ετών, γεγονός που εγείρει περαιτέρω ανησυχίες ότι οι ζωές κόβονται από την άρνηση παροχής υγειονομικής περίθαλψης.

Οι φυλακές με υψηλό πληθυσμό καταπιεσμένων μειονοτήτων έχουν ιδιαίτερα έντονη παρουσία: 22 από τους 96 καταγεγραμμένους θανάτους σημειώθηκαν στη φυλακή της Urumieh, στην επαρχία του Δυτικού Αζερμπαϊτζάν, όπου οι περισσότερες/-οι κρατούμενες/-οι ανήκουν στις κουρδικές και τουρκικές μειονότητες του Αζερμπαϊτζάν. Δεκατρείς θάνατοι καταγράφηκαν στην κύρια φυλακή στο Zahedan, στις επαρχίες Sistan και Baluchestan, όπου οι κρατούμενες/-οι ανήκουν κυρίως στην καταπιεσμένη μειονότητα Baluchi του Ιράν.

Τουλάχιστον 11 κρατούμενες/-οι πέθαναν αφού τους αρνήθηκαν την κατάλληλη υγειονομική περίθαλψη για τραυματικές βλάβες που προέκυψαν από συγκεκριμένα περιστατικά τα οποία συνέβησαν κατά τη σύλληψη ή κατά τη διάρκεια της φυλάκισής τους. Οι άλλες/-οι 85 κρατούμενες/-οι πέθαναν αφού τους αρνήθηκαν την κατάλληλη ιατρική περίθαλψη για σοβαρά επείγοντα ιατρικά περιστατικά που αφορούσαν, μεταξύ άλλων, καρδιακές προσβολές και εγκεφαλικά επεισόδια, γαστρεντερικές επιπλοκές, αναπνευστικές επιπλοκές, νεφρικά προβλήματα, κόβιντ ή άλλες μολυσματικές ασθένειες, οι οποίες είτε εμφανίστηκαν ξαφνικά είτε σχετίζονταν με προϋπάρχουσες ασθένειες για τις οποίες δεν είχαν λάβει επαρκή εξειδικευμένη υγειονομική περίθαλψη καθ’ όλη τη διάρκεια της φυλάκισής τους.

Οι περιπτώσεις 20 κρατουμένων ήταν πολιτικής φύσης. Οι υπόλοιποι είχαν καταδικαστεί ή κατηγορηθεί για μη πολιτικά αδικήματα.

Ατιμωρησία
Η κρίση της συστημικής ατιμωρησίας που επικρατεί στο Ιράν έχει ενθαρρύνει τους υπαλλήλους των φυλακών να επιμένουν στη θανατηφόρα άρνηση της ιατρικής περίθαλψης των κρατουμένων.

Η κρίση χαρακτηρίζεται όχι μόνο από τη συστηματική άρνηση των αρχών να ερευνήσουν, αλλά και από την προώθηση αφηγήσεων οι οποίες επαινούν την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας που προσφέρονται στους κρατούμενους ως «υποδειγματικές» ή «απαράμιλλες» σε όλο τον κόσμο, γεγονός που δείχνει ότι δεν έχουν καμία πρόθεση να αλλάξουν πορεία.

Λαμβάνοντας υπόψη αυτό το πλαίσιο, η Διεθνής Αμνηστία επαναλαμβάνει την έκκλησή της προς το Συμβούλιο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ να δημιουργήσει έναν μηχανισμό έρευνας και λογοδοσίας για τη συλλογή, τη διατήρηση και την ανάλυση των αποδεικτικών στοιχείων για τα πιο σοβαρά εγκλήματα του διεθνούς δικαίου και τις παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν στο Ιράν, ώστε να διευκολυνθούν δίκαιες ποινικές διαδικασίες.

Για να αποτραπούν αποφευκτέες περαιτέρω απώλειες ζωών ως αποτέλεσμα της άρνησης ζωτικής ιατρικής περίθαλψης, η Διεθνής Αμνηστία καλεί τις ιρανικές αρχές να απαιτήσουν, στον νόμο και στην πράξη, ότι, εν αναμονή διαρθρωτικών βελτιώσεων στις κλινικές των φυλακών, οι κρατούμενες/-οι που αντιμετωπίζουν επείγοντα ιατρικά περιστατικά μεταφέρονται αμέσως σε ιατρικές εγκαταστάσεις εκτός φυλακής. Οι κρατούμενες/-οι που έχουν διαγνωστεί με σοβαρή προϋπάρχουσα ασθένεια ή εμφανίζουν σημάδια και συμπτώματα που μπορεί να παραπέμπουν σε σοβαρά προβλήματα υγείας πρέπει ομοίως να μεταφέρονται αμέσως σε ιατρικές εγκαταστάσεις εκτός φυλακής για επαρκή ιατρική περίθαλψη.

Η Διεθνής Αμνηστία καλεί επίσης τις ιρανικές αρχές να τροποποιήσουν τις βαθιά λανθασμένες διατάξεις των κανονισμών των φυλακών του Ιράν, οι οποίες παρέχουν στους διευθυντές των φυλακών και στους εισαγγελικούς λειτουργούς την εξουσία να αγνοούν ή να παρακάμπτουν τις ιατρικές συμβουλές και να λαμβάνουν αποφάσεις υγειονομικής περίθαλψης σχετικά με τη μεταφορά κρατουμένων για θεραπεία.