ΡΙΟ 2016: ΜΗΠΩΣ Η ΒΡΑΖΙΛΙΑ ΕΧΕΙ ΗΤΤΗΘΕΙ ΠΡΙΝ ΑΚΟΜΗ ΞΕΚΙΝΗΣΟΥΝ ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ;

Ποικίλες υποσχέσεις και χιλιάδες όμορφες λέξεις γέμιζαν τους τρεις τόμους των φακέλων υποψηφιότητας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο το 2016. Από το 2009, όταν η χώρα αναδείχθηκε διοργανώτρια των Ολυμπιακών Αγώνων, οι Βραζιλιάνοι ανέπτυξαν ιδιαιτέρως υψηλές προσδοκίες σχετικά με τη φιλοξενία της μεγαλύτερης διοργάνωσης του κόσμου.

Ωστόσο, στην πόλη του Ρίο ντε Τζανέιρο, την αγαπημένη καρτ ποστάλ της Βραζιλίας, υπάρχει μία οδυνηρή αίσθηση του déjà vu. Το Ρίο φιλοξένησε επίσης το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου το 2014 και τους Παναμερικανικούς Αγώνες το 2007. Και οι δύο αυτές διοργανώσεις συνοδεύτηκαν από υποσχέσεις για διαρθρωτικές αλλαγές για τους πολίτες του Ρίο και θα έπρεπε να είχαν αποτελέσει «εξάσκηση» για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αντ’ αυτού, η συνολική προσπάθεια αλλοιώθηκε από σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παράλληλα με τη διόγκωση του δημόσιου χρέους, ανεξέλεγκτες δαπάνες και δαπανηρές ημιτελείς υποδομές.

Πέρα από τα μετάλλια, τους τίτλους και τη δόξα, η φιλοξενία αυτών των εκδηλώσεων έχει οδηγήσει στην αύξηση της αστυνομικής βίας στις φαβέλες και στα προάστια του Ρίο. Το 2014, το έτος που η Βραζιλία φιλοξένησε το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου, οι ανθρωποκτονίες εξαιτίας αστυνομικών επιχειρήσεων αυξήθηκαν κατά 40% στην πολιτεία του Ρίο ντε Τζανέιρο. Αναφορές για παραβιάσεις που διαπράττονται από στρατιώτες, οι οποίοι χρησιμοποιούνται για να εκτελέσουν καθήκοντα αστυνόμευσης στις φαβέλες επιδείνωσαν το αρνητικό αποτέλεσμα της αθλητικής αυτής διοργάνωσης. 

Πλησιάζοντας προς την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Ρίο ντε Τζανέιρο, η προ Ολυμπιακών Αγώνων κληρονομιά περιλαμβάνει περισσότερους από 2.500 νεκρούς, οι οποίοι έχουν σκοτωθεί από την αστυνομία από το 2009. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων, η αίσθηση της ήττας ήδη καλλιεργείται πριν την έναρξη των Αγώνων, με καθημερινούς πυροβολισμούς και αστυνομικές επιχειρήσεις που αφήνουν το αιματηρό αποτύπωμά τους στις φαβέλες του Ρίο.

Σύμφωνα με το Instituto de Segurança Pública (ISP), μόνο στην πόλη του Ρίο ντε Τζανέιρο 40 άνθρωποι σκοτώθηκαν από αστυνομικούς σε ώρα υπηρεσίας τον μήνα Μάιο· μια αύξηση κατά 135% συγκριτικά με τους 17 νεκρούς στη διάρκεια της ίδιας περιόδου, το 2015. Στην επικράτεια ολόκληρης της πολιτείας, οι αριθμοί διπλασιάστηκαν σχεδόν, από 44 σε 84.

Οι κοινότητες, οι οποίες επηρεάστηκαν περισσότερο από τη βία των δυνάμεων ασφαλείας, είναι εκείνες που βρίσκονται γύρω από τις κύριες οδούς πρόσβασης προς και από το διεθνές αεροδρόμιο και τα στάδια.

Σε αυτό το πλαίσιο της ζοφερής πραγματικότητας, ο κυβερνήτης του Ρίο ντε Τζανέιρο, Francisco Dorneles, στις 17 Ιουνίου, κήρυξε επίσημα την πόλη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Αυτή η έκρυθμη κατάσταση απαιτεί πρόσθετους πόρους που θα διατεθούν για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ακόμη και αν αυτό συνεπάγεται μείωση των πόρων για βασικές και θεμελιώδεις δημόσιες υπηρεσίες.

Οι αρχές της πολιτείας του Ρίο ντε Τζανέιρο διατηρούν μια σοκαριστική σιωπή ως προς τα τρομακτικά επίπεδα των δολοφονιών από την αστυνομία. Από τον Απρίλιο, σε τουλάχιστον τρεις ξεχωριστές περιπτώσεις, ο Κυβερνήτης και ο Υφυπουργός Δημόσιας Ασφάλειας έχουν αποτύχει να αντιδράσουν αφότου η αστυνομία πυροβόλησε και σκότωσε πέντε ανθρώπους στις φαβέλες του Ρίο. Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται από τις αδυναμίες του δικαστικού συστήματος και την αποτυχία των αρχών να εξασφαλίσουν αποκατάσταση για τα θύματα, αφού οι δολοφονίες που διαπράττονται από την αστυνομία δεν διερευνώνται, ενώ παράλληλα δε διώκονται οι ύποπτοι. Αντί να αντιμετωπιστούν οι αποτυχίες, η «λύση» της κυβέρνησης είναι να εκτρέψει την προσοχή στην μεγαλειώδη αθλητική διοργάνωση, ακόμη και αν αυτό σημαίνει την παραβίαση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το αναπόδραστο ερώτημα, το οποίο φαντάζει απίθανο να απαντηθεί, παραμένει: πού είναι η «εύρωστη οικονομική μοντελοποίηση» που τόσο πολύ προβλήθηκε στα επίσημα έγγραφα του διαγωνισμού για τη φιλοξενία των Ολυμπιακών Αγώνων του Ρίο το 2016; Τι απέγιναν οι υποσχέσεις για να «ενισχυθεί ο κοινωνικός και περιβαλλοντικός ιστός του Ρίο και της Βραζιλίας» πριν και μετά τους Αγώνες;

Είναι απογοητευτικό ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν χρησιμοποιούνται ως μια ευκαιρία για την ανανέωση της αστικής ζωής ως μέρος ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου για την πόλη του Ρίο ντε Τζανέιρο. Είναι πλέον πρωταρχική ανάγκη για την πολιτεία να αλλάξει προτεραιότητες στις πολιτικές δημόσιας ασφάλειάς της, εγκαταλείποντας τον «πόλεμο κατά των ναρκωτικών», μια λογική που έχει εγκαταστήσει βαριά οπλισμένη αστυνομία και στρατιωτικές επιχειρήσεις σε φτωχές, πυκνοκατοικημένες περιοχές.

Η αλήθεια είναι πως τα προηγούμενα χρόνια θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί για να γίνουν επενδύσεις στην εκπαίδευση των αστυνομικών και την επαγγελματική τους κατάρτιση, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης της πληροφορίας και να γίνει εφαρμογή των πρωτόκολλων για τη χρήση βίας από την αστυνομία, εξαλείφοντας την πρακτική της υπερβολικής χρήσης βίας και τις εξωδικαστικές εκτελέσεις.

Ωστόσο, αυτό δε συνέβη ποτέ. Βρισκόμαστε στα τελευταία στάδια πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες, οι οποίοι θα ακολουθήσουν το μοντέλο που διαμορφώθηκε από τις προηγούμενες αθλητικές εκδηλώσεις μεγάλης κλίμακας που φιλοξένησε το Ρίο.

Το φως της δημοσιότητας στο παγκόσμιο στερέωμα θα επικεντρωθεί στη λάμψη και στη δόξα, ενώ μόνο λίγα χιλιόμετρα μακριά, ένας ανησυχητικός αριθμός έγχρωμων νέων από τις φαβέλες θα συνεχίσουν να πληρώνουν με τη ζωή τους αυτή τη συλλογική αποτυχία.