
ΣΥΡΙΑ: ΝΑ ΔΙΑΦΥΛΑΧΘΟΥΝ ΤΑ ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΖΙΚΩΝ ΘΗΡΙΩΔΙΩΝ
Οι μεταβατικές αρχές της Συρίας θα πρέπει να λάβουν επειγόντως μέτρα για να διασφαλίσουν και να διαφυλάξουν τα αποδεικτικά στοιχεία για τις θηριωδίες που διαπράχθηκαν υπό την κυβέρνηση του πρώην προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ, συμπεριλαμβανομένων βασικών κυβερνητικών εγγράφων και εγγράφων των μυστικών υπηρεσιών, καθώς και τα σημεία των θηριωδιών και των μαζικών τάφων, δήλωσαν σήμερα η Ένωση Κρατουμένων και Αγνοουμένων στις Φυλακές Sednaya (ADMSP), η Διεθνής Αμνηστία και το Human Rights Watch.
Οι μεταβατικές αρχές θα πρέπει επειγόντως να συντονιστούν και να συνεργαστούν με τους αρμόδιους φορείς του ΟΗΕ, την κοινωνία των πολιτών στη Συρία και τις διεθνείς ιατροδικαστικές ομάδες για να διασφαλίσουν, να διαφυλάξουν και να προστατεύσουν αυτά τα αποδεικτικά στοιχεία. Τα αποδεικτικά στοιχεία για τα εγκλήματα που έγιναν θα είναι απαραίτητα για να καθοριστεί η τύχη και ο τόπος διαμονής δεκάδων χιλιάδων Σύρων που εξαφανίστηκαν βίαια από τον διαβόητο μηχανισμό ασφαλείας και πληροφοριών της πρώην κυβέρνησης, καθώς και για τη διερεύνηση και τη δίωξη των δραστών εγκλημάτων βάσει του διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένων των εγκλημάτων πολέμου και των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας.
«Κάθε επιπλέον λεπτό αδράνειας αυξάνει τον κίνδυνο μια οικογένεια να μην ανακαλύψει ποτέ την τύχη του αγνοούμενου αγαπημένου της προσώπου και ένας αξιωματούχος υπεύθυνος για φρικτά εγκλήματα να μην οδηγηθεί ποτέ ενώπιον της δικαιοσύνης», δήλωσε ο Shadi Haroun, Διευθυντής Προγράμματος της ADMSP.
Ερευνήτριες/ές από τις τρεις οργανισμούς επισκέφθηκαν τη Δαμασκό μεταξύ 10 και 20 Δεκεμβρίου 2024, συμπεριλαμβανομένων 10 κέντρων κράτησης, 7 μαζικών τάφων και του στρατιωτικού δικαστηρίου.
«Μετά από δεκαετίες βάναυσης καταπίεσης, αδικίας και ατιμωρησίας, οι Σύριοι έχουν επιτέλους μια αχτίδα ελπίδας για δικαιοσύνη», δήλωσε η Aya Majzoub, Αναπληρώτρια Περιφερειακή Διευθύντρια για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική της Διεθνούς Αμνηστίας. «Αυτή είναι μια κομβική στιγμή για τις μεταβατικές αρχές της Συρίας να δράσουν αποφασιστικά και να διασφαλίσουν τη διατήρηση των αποδεικτικών στοιχείων ως ακρογωνιαίο λίθο για λογοδοσία και συμφιλίωση».
Αυτή είναι μια κομβική στιγμή για τις μεταβατικές αρχές της Συρίας να δράσουν αποφασιστικά και να διασφαλίσουν τη διατήρηση των αποδεικτικών στοιχείων ως ακρογωνιαίο λίθο για λογοδοσία και συμφιλίωση.
— Aya Majzoub, Αναπληρώτρια Διευθύντρια MENA, Διεθνής Αμνηστία
Σε όλα τα κέντρα κράτησης που επισκέφθηκαν, οι ερευνήτριες/ές παρατήρησαν ότι τα επίσημα έγγραφα παρέμεναν συχνά απροστάτευτα, με σημαντικά τμήματα να έχουν λεηλατηθεί ή καταστραφεί. Κάτοικοι από τις γειτονιές γύρω από ορισμένες από αυτές τις εγκαταστάσεις, πρώην κρατούμενες/οι και μέλη της Hay'at Tahrir al-Sham (HTS) μέσα στις εγκαταστάσεις αυτές δήλωσαν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, το προσωπικό ασφαλείας και πληροφοριών έκαψε βασικές πληροφορίες πριν διαφύγει καθώς έπεφτε η κυβέρνηση Άσαντ.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, είπαν ότι ένοπλες ομάδες που πήραν τον έλεγχο των εγκαταστάσεων και κρατούμενες/οι που μόλις είχαν απελευθερωθεί έκαψαν και λεηλάτησαν έγγραφα. Οι ερευνήτριες/ές παρατήρησαν επίσης ότι απλοί άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειών των αγνοούμενων κρατουμένων και ορισμένων δημοσιογράφων, πήραν κάποια έγγραφα.
Τα έγγραφα αυτά μπορεί να περιέχουν ζωτικής σημασίας πληροφορίες σχετικά με τη δομή του μηχανισμού ασφαλείας και πληροφοριών του συριακού κράτους, την ταυτότητα των υπευθύνων για σοβαρά εγκλήματα και λεπτομέρειες σχετικά με τις/τους κρατούμενες/ους που βρίσκονται σε αυτές τις τοποθεσίες.
Η ADMSP, η Διεθνής Αμνηστία και το Human Rights Watch εξέφρασαν αυτές τις ανησυχίες κατά τη διάρκεια συνάντησης με μέλη του τμήματος πολιτικών υποθέσεων της Κυβέρνησης Σωτηρίας της Συρίας που πρόσκειται στην HTS στη Δαμασκό στις 16 Δεκεμβρίου. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, οι αξιωματούχοι υποσχέθηκαν να ενισχύσουν την ασφάλεια γύρω από βασικές εγκαταστάσεις.
Αφού εξασφαλίσουν επειγόντως αυτές τις τοποθεσίες και διασφαλίσουν ότι τα εναπομείναντα αποδεικτικά στοιχεία δεν θα αλλοιωθούν, οι μεταβατικές αρχές θα πρέπει να συντονιστούν με τα διεθνή όργανα διερεύνησης γεγονότων και συλλογής αποδεικτικών στοιχείων που δημιουργήθηκαν από τα Ηνωμένα Έθνη και να δώσουν αμέσως απρόσκοπτη πρόσβαση σε αυτά. Θα πρέπει να περιλαμβάνουν τον Ανεξάρτητο, Αμερόληπτο Μηχανισμό Έρευνας (IIIM), το Διεθνές Ίδρυμα για Αγνοούμενους (IIMP) και την Επιτροπή Έρευνας για τη Συρία (CoI), καθώς και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στη Συρία με εμπειρία στην ανάλυση αντίστοιχων αποδεικτικών στοιχείων.
Ο Μηχανισμός Έρευνας θα πρέπει να ενεργήσει γρήγορα για να εξασφαλίσει αποδεικτικά στοιχεία, μεταξύ άλλων με τη σύναψη επίσημης συμφωνίας με τις μεταβατικές αρχές για τη νόμιμη και διαφανή λειτουργία του στη Συρία. Πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην άμεση διατήρηση, τεκμηρίωση και διασφάλιση των μαζικών τάφων, των αρχείων και άλλων κρίσιμων αποδεικτικών στοιχείων. Ομοίως, το Ίδρυμα Αγνοουμένων θα μπορούσε να αναλάβει συντονιστικό ρόλο για να ενοποιήσει τις αποσπασματικές προσπάθειες των συριακών και διεθνών ομάδων της κοινωνίας των πολιτών για την εξασφάλιση αποδεικτικών στοιχείων που θα μπορούσαν να δώσουν απαντήσεις σχετικά με την τύχη και τον τόπο διαμονής των εξαφανισθέντων.
Ηγούμενοι μιας συνεργατικής και συστηματικής διαδικασίας διατήρησης αποδεικτικών στοιχείων, και οι δύο φορείς μπορούν να διασφαλίσουν τη διαφύλαξη κρίσιμων εγγράφων, θέτοντας τις βάσεις για απόδοση ευθυνών και δικαιοσύνη. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να στηρίξουν τις προσπάθειες για την εξασφάλιση και τη διαφύλαξη των αποδεικτικών στοιχείων, μεταξύ άλλων με την παροχή των απαραίτητων πόρων και χρηματοδότησης.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης με τις μεταβατικές αρχές, οι οργανισμοί υπογράμμισαν επίσης τη σημασία της προστασίας των μαζικών τάφων σε ολόκληρη τη χώρα. Οι ερευνήτριες/ές επισκέφθηκαν τους χώρους τεσσάρων μαζικών τάφων στα περίχωρα της Δαμασκού και μοιράστηκαν τις συντεταγμένες των χώρων αυτών με τις αρμόδιες αρχές. Και στους τέσσερις χώρους, οι ερευνήτριες/ές παρατήρησαν κατοίκους της περιοχής και οικογένειες των εξαφανισθέντων να προσπαθούν να ξεθάψουν κάποια από τα λείψανα. Σε έναν μαζικό τάφο, οι ερευνήτριες/ές είδαν κατοίκους της περιοχής να ξεθάβουν ένα πόδι που είχε ακόμη σάρκα, υποδεικνύοντας ότι είχε ταφεί πρόσφατα.
Το 2017, μια έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας που κατέγραφε μαζικούς απαγχονισμούς και εξοντώσεις στη φυλακή Seydnaya διαπίστωσε ότι τα πτώματα των κρατουμένων που εκτελέστηκαν ή πέθαναν από βασανιστήρια και απάνθρωπες συνθήκες κράτησης στη φυλακή αυτή θάφτηκαν σε ομαδικούς τάφους, μεταξύ άλλων σε ένα από τα σημεία που επισκέφθηκαν οι ερευνήτριες/ές τον Δεκέμβριο του 2024. Υπό την προηγούμενη κυβέρνηση, οι αρχές σπάνια επέστρεφαν τα λείψανα των θυμάτων στα μέλη των οικογενειών τους και σπάνια τους ενημέρωναν για τον θάνατο του αγαπημένου τους προσώπου.
Η κυβέρνηση του ανατραπέντος προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ χρησιμοποίησε εξωδικαστικές εκτελέσεις σε συνδυασμό με άλλες παράνομες τακτικές, όπως αυθαίρετες συλλήψεις, σκόπιμες και αδιάκριτες επιθέσεις κατά αμάχων και λιμοκτονία του άμαχου πληθυσμού, για να εκτοπίσει βίαια τους κατοίκους των περιοχών που κατείχε η αντιπολίτευση κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Οι εξωδικαστικές εκτελέσεις και οι συνοπτικές δολοφονίες αποτελούν σοβαρές παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μπορούν να ισοδυναμούν με εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας όταν πραγματοποιούνται στο πλαίσιο συστηματικής ή εκτεταμένης επίθεσης κατά του άμαχου πληθυσμού, σύμφωνα με ή προς προώθηση της κρατικής ή οργανωτικής πολιτικής για τη διάπραξη μιας τέτοιας «επίθεσης». Το Human Rights Watch και η Διεθνής Αμνηστία έχουν καταγράψει τη συστηματική χρήση βασανιστηρίων υπό την προηγούμενη κυβέρνηση ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.
Οι μεταβατικές αρχές της Συρίας θα πρέπει να δεσμευτούν σαφώς και δημοσίως ότι θα διασφαλίσουν, θα συλλέξουν και θα διαφυλάξουν αποδεικτικά στοιχεία, μεταξύ άλλων από μαζικούς τάφους και κυβερνητικά αρχεία, τα οποία θα είναι ζωτικής σημασίας για να δοθούν απαντήσεις στις οικογένειες των πάνω από 100.000 εξαφανισμένων ανθρώπων στη Συρία σχετικά με την τύχη των αγαπημένων τους προσώπων, καθώς και σε μελλοντικές διαδικασίες απόδοσης ευθυνών και νομικές διαδικασίες. Τα δεσμευτικά προσωρινά μέτρα του Διεθνούς Δικαστηρίου στην υπόθεση των βασανιστηρίων κατά της Συρίας υποχρεώνουν το κράτος να διαφυλάξει τα αποδεικτικά στοιχεία για καταχρήσεις.
Οι μεταβατικές αρχές της Συρίας θα πρέπει επίσης να συνεργαστούν με τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού και άλλους εξειδικευμένους οργανισμούς της κοινωνίας των πολιτών στη Συρία που μπορούν να παράσχουν σημαντικές γνώσεις και υποστήριξη για τη διαφύλαξη αυτών των αρχείων με σκοπό να βοηθήσουν στην αποσαφήνιση του τι συνέβη στις/στους αγνοούμενες/ους και να δώσουν έτσι τη δυνατότητα στις οικογένειες, που έχουν μείνει σε βασανιστική αβεβαιότητα για χρόνια, αν όχι δεκαετίες, να λάβουν απαντήσεις. Οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού μπορούν να εξηγήσουν τη σημασία της διαφύλαξης των αποδεικτικών στοιχείων, τα βήματα που λαμβάνονται και τον τρόπο με τον οποίο οι κοινότητες μπορούν να συμμετάσχουν σε αυτή τη διαδικασία χωρίς να την παρεμποδίσουν ακούσια.
«Οι οικογένειες των δεκάδων χιλιάδων βίαια εξαφανισμένων της Συρίας αξίζουν ένα τέλος στο μαρτύριό τους», δήλωσε η Hiba Zayadin, Ανώτερη Ερευνήτρια για τη Μέση Ανατολή στο Human Rights Watch. «Πολλές από τις απαντήσεις για το τι συνέβη στους αγαπημένους τους ανθρώπους είναι πιθανό να βρεθούν σε λεηλατημένα γραφεία, έγγραφα ή ομαδικούς τάφους που έχουν διαταραχθεί. Είναι ζωτικής σημασίας για τους ανθρώπους της Συρίας να ακούσουν απευθείας από τους μεταβατικούς ηγέτες για την αφοσίωση και τη δέσμευσή τους να αποκαλύψουν την αλήθεια και να δώσουν απαντήσεις στις οικογένειες των εξαφανισμένων».
Για να διασφαλιστεί η λογοδοσία και να υπάρξει εμπιστοσύνη στη διακυβέρνησή τους, οι μεταβατικές αρχές θα πρέπει επίσης να σταματήσουν τις δολοφονίες που λειτουργούν ως αντίποινα, καθιστώντας σαφές ότι τέτοια εγκλήματα δεν θα γίνουν ανεκτά. Θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες σχετικά με αυθαίρετες κρατήσεις σε περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους. Αυτό περιλαμβάνει την παροχή πρόσβασης σε ανεξάρτητες/ους παρατηρήτριες/ές στα κέντρα κράτησης που ελέγχονται από την HTS και τη διασφάλιση ότι κάθε κρατούμενη/ος βρίσκεται υπό δικαστική εποπτεία. Η διαφάνεια στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται και κρατούνται οι κρατούμενες/οι είναι απαραίτητη για να καταδειχθεί μια σαφής ρήξη με τα προηγούμενα μοτίβα καταστολής από όλα τα μέρη της σύγκρουσης στη Συρία, και για να σηματοδοτηθεί στους ανθρώπους της Συρίας ότι ο κύκλος της αυθαίρετης κράτησης και της κακοποίησης δεν θα επαναληφθεί.