ΙΡΑΚ: ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ ΚΡΑΤΟΥΝΤΑΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ AL-JED'AH ΥΠΕΣΤΗΣΑΝ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΥΛΛΗΨΗ - ΝΕΑ ΕΡΕΥΝΑ
- Ξυλοδαρμοί, ηλεκτροσόκ και επώδυνες στάσεις του σώματος αποτελούν συχνές πρακτικές
- Άνθρωποι από το Ιράκ επέστρεψαν από το στρατόπεδο κράτησης Al-Hol στη βορειοανατολική Συρία
- Οι αρχές πρέπει να δράσουν τώρα πριν χιλιάδες άλλοι άνθρωποι αντιμετωπίσουν παρόμοιες παραβιάσεις
Άνθρωποι από το Ιράκ υποβάλλονται σε βασανιστήρια και άλλη κακομεταχείριση καθώς και σε αναγκαστική εξαφάνιση μετά τη σύλληψή τους στο κοινοτικό κέντρο αποκατάστασης Al-Jed'ah στο βόρειο Ιράκ, δήλωσε η Διεθνής Αμνηστία σε νέα έρευνα.
Η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε τις περιπτώσεις οκτώ ατόμων, συμπεριλαμβανομένων επτά ανδρών και μιας γυναίκας, οι οποίοι συνελήφθησαν στο κέντρο Al-Jed'ah (επίσης γνωστό ως στρατόπεδο Jed'ah 1) το 2023 και το 2024. Επτά από αυτούς αντιμετώπισαν βασανιστήρια και άλλη κακομεταχείριση. Οι ερωτηθείσες/έντες δήλωσαν ότι τα βασανιστήρια περιλάμβαναν ξυλοδαρμούς, ηλεκτροσόκ, εξαναγκασμό σε επώδυνες στάσεις του σώματος και βίαιη βύθιση σε νερό ή κάλυψη του κεφαλιού τους με πλαστική σακούλα ώστε να περιορίζεται η παροχή αέρα. Μέλη οικογενειών δήλωσαν ότι παρατήρησαν εμφανείς συνέπειες των βασανιστηρίων στους συγγενείς τους, όπως σπασμένα δάχτυλα και εξαρθρωμένους ώμους.
Πολλά άτομα από το Ιρακ μεταφέρθηκαν στο κέντρο Al-Jed'ah από το στρατόπεδο κράτησης Al-Hol στη βορειοανατολική Συρία, όπου δεκάδες χιλιάδες κρατούνται αυθαίρετα λόγω των φερόμενων δεσμών τους με την ένοπλη ομάδα Ισλαμικό Κράτος (IS). Από το 2021, εκτιμάται ότι 9.500 άτομα έχουν επιστρέψει στο Ιράκ από το Al-Hol. Οι ιρακινές αρχές εξετάζουν το ενδεχόμενο να κλιμακώσουν την επιστροφή των Ιρακινών στην Al-Hol -που υπολογίζονται σε περισσότερους από 18.000 ανθρώπους- έτσι ώστε η συντριπτική πλειονότητα να μεταφερθεί μέχρι το τέλος του 2027.
«Τα βασανιστήρια και η άλλη κακομεταχείριση που υφίστανται οι συλληφθείσες/έντες στο κέντρο Al-Jed’ah είναι τρομακτικά. Πρέπει να σταματήουν και να διερευνηθούν αμέσως», δήλωσε η Agnès Callamard, Γενική Γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας.
«Οι ιρακινές αρχές και τα Ηνωμένα Έθνη έχουν συμφωνήσει ότι δεκάδες χιλιάδες άτομα από το Ιράκ θα επιστρέψουν στο Κέντρο Al-Jed'ah από το στρατόπεδο κράτησης Al-Hol στη βορειοανατολική Συρία τα επόμενα χρόνια. Είναι αδιανόητο το γεγονός ότι, αφού διέφυγαν από μια δεκαετία πολέμου και κράτησης, οι Ιρακινές και οι Ιρακινοί επιστρέφουν μόνο και μόνο για να αντιμετωπίσουν περαιτέρω φρίκη. Πριν αυτές οι πρακτικές επηρεάσουν τους χιλιάδες ανθρώπους που πρόκειται να επιστρέψουν στο Κέντρο Al-Jed'ah, οι ιρακινές αρχές πρέπει να λάβουν επειγόντως μέτρα για να τερματίσουν τη χρήση βασανιστηρίων και άλλων μορφών κακομεταχείρισης».
Οι ιρακινές αρχές πρέπει να λάβουν επειγόντως μέτρα για να τερματίσουν τη χρήση βασανιστηρίων και άλλων μορφών κακομεταχείρισης.
— Agnès Callamard, Γενική Γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας
Η Διεθνής Αμνηστία διεξήγαγε προσωπικές συνεντεύξεις με άτομα που είχαν συλληφθεί στο κέντρο Al-Jed'ah και με τα μέλη των οικογενειών τους κατά τη διάρκεια ερευνητικής επίσκεψης στο Ιράκ τον Ιούλιο του 2024, καθώς και εξ αποστάσεως συνεντεύξεις που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου 2024. Η οργάνωση πήρε επίσης συνεντεύξεις από 16 μέλη του προσωπικού του ΟΗΕ και άλλων διεθνών οργανισμών, καθώς και από τον πρόεδρο του Εφετείου της Ninewa.
Επτά από τις οκτώ περιπτώσεις που καταγράφηκαν αφορούσαν λεπτομερείς περιγραφές βασανιστηρίων και άλλων μορφών κακομεταχείρισης που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια ανακρίσεων από τις ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας. Έξι από τις/τους ερωτηθείσες/έντες εκτίουν σήμερα μεγάλες ποινές φυλάκισης, με βάση τις ομολογίες τους που έχουν επηρεαστεί από βασανιστήρια. Αυτά τα μοτίβα παραβιάσεων είναι παρόμοια με εκείνα που αντιμετώπισαν Ιρακινοί άνδρες που μεταφέρθηκαν από φυλακές της βορειοανατολικής Συρίας στις ιρακινές αρχές, τα οποία η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε σε μια σημαντική έκθεση φέτος.
Τον Ιούλιο του 2024, οι ιρακινές αρχές αρνήθηκαν στη Διεθνή Αμνηστία να επισκεφθεί ή να διεξάγει συνεντεύξεις στο κέντρο Al-Jed'ah, επικαλούμενες «λόγους ασφαλείας». Στις 2 Οκτωβρίου 2024, η Διεθνής Αμνηστία απέστειλε επιστολή στον πρωθυπουργό του Ιράκ στην οποία περιέγραφε λεπτομερώς τα ευρήματα της έρευνας. Μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης δεν είχε ληφθεί καμία απάντηση.
«Σχεδόν κάθε άτομο που συλλαμβάνεται θα αντιμετωπίσει βασανιστήρια... Είναι απλή ρουτίνα»
Τον Σεπτέμβριο του 2024, το κέντρο Al-Jed'ah φιλοξενούσε 2.223 άτομα, εκ των οποίων 1.318 παιδιά, 627 γυναίκες και 278 άνδρες. Το Κέντρο Al-Jed'ah διοικείται από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Εκτοπισμού του Ιράκ, με την υποστήριξη πολλών άλλων ιρακινών υπουργείων, του ΟΗΕ - συμπεριλαμβανομένων των IOM, UNICEF, UNHCR, UNFPA, WHO και WFP - και διεθνών και τοπικών ΜΚΟ.
Από το 2021, οι ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας έχουν προβεί σε περίπου 80 συλλήψεις ατόμων στο κέντρο Al-Jed'ah με την κατηγορία της ένταξης στο IS. Η συντριπτική πλειονότητα των συλληφθέντων ατόμων είναι άνδρες, ωστόσο έχουν επίσης συλληφθεί γυναίκες και παιδιά.
Οι συλλήψεις Ιρακινών στο κέντρο Al-Jed'ah γίνονται από τις ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένου του στρατού, της αστυνομίας και των μυστικών υπηρεσιών. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Εφετείου της Ninewa, οι συλληφθείσες/έντες στο κέντρο Al-Jed'ah συνήθως ανακρίνονται στις φυλακές Faisaliya στη Mosul ή στη Βαγδάτη και στη συνέχεια συνήθως δικάζονται στο Αντιτρομοκρατικό Δικαστήριο της Ninewa στη Mosul.
Ο Saleem*, ο οποίος συνελήφθη μαζί με τον γιο του Abdullah* το 2023, δήλωσε ότι και οι δύο υπέστησαν βασανιστήρια και άλλη κακομεταχείριση κατά τη διάρκεια των ανακρίσεών τους. Είπε στη Διεθνή Αμνηστία: «Με χτύπησαν και... μου πέρασαν χειροπέδες με τα χέρια πίσω από την πλάτη. Χτυπούσαν τα πέλματα των ποδιών μου με έναν πράσινο σωλήνα νερού... Απλά έλεγα «όχι», ξανά και ξανά... Κατά τη διάρκεια των βασανιστηρίων, είπαν ότι ήθελαν να ομολογήσω πράγματα που δεν είχα κάνει. Δεν ομολόγησα και έτσι δεν περπάτησα για τέσσερις ημέρες».
Ο Saleem είπε ότι είδε τον Abdullah στο κοινό τους κελί μετά την ανάκρισή του: «Κρέμασαν τον γιο μου για τέσσερις ώρες... Αντιμετώπισε ta'liq [ξυλοδαρμό ενώ ήταν κρεμασμένος από μια μεταλλική ράβδο], χτυπήματα στα πόδια του, βρισιές και προσβολές της αξιοπρέπειάς του... Σχεδόν κάθε άτομο που συλλαμβάνεται θα αντιμετωπίσει βασανιστήρια... Είναι απλή ρουτίνα».
Μια γυναίκα στο κέντρο Al-Jed'ah τον Μάιο του 2022.
Η Maryam*, που συνελήφθη από το κέντρο Al-Jed'ah το 2024, δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία ότι υπέστη ηλεκτροσόκ, κλωτσιές, χτυπήματα με ξύλο στο λαιμό της και σεξουαλική παρενόχληση κατά τη διάρκεια της ανάκρισής της. Αναγκάστηκε επίσης να γίνει μάρτυρας των βασανιστηρίων άλλων κρατουμένων. Είπε στη Διεθνή Αμνηστία: «[Ο ανακριτής] με... έβριζε και έλεγε πράγματα για το σώμα μου. Κάποιες λέξεις [που είπε] δεν μπορώ να τις πω, δεν μπορώ καν να τις έχω στο στόμα μου... Μου έλεγαν συνέχεια ότι έπρεπε να πω ότι ήμουν με το IS».
Τον Mostafa*, που συνελήφθη το 2024, επισκέφθηκε η σύζυγός του αμέσως μετά την ανάκρισή του. Εκείνη δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία: «Δεν τον αναγνώρισα... Τα δόντια του ήταν σπασμένα και δεν μπορούσε να ακούσει. Ακόμα δεν μπορεί να ακούσει σωστά. Τα πλευρά του ήταν σπασμένα... Μπορούσαμε να καταλάβουμε πόσο άσχημα βασανίστηκε».
Αναγκαστική εξαφάνιση
Σε έξι από τις οκτώ περιπτώσεις που κατέγραψε η Διεθνής Αμνηστία, το άτομο που συνελήφθη από το κέντρο Al-Jed'ah φαίνεται ότι εξαφανίστηκε βίαια για χρονικό διάστημα που κυμαινόταν από 14 ημέρες έως τρεις μήνες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι αξιωματούχοι αρνήθηκαν να αποκαλύψουν το μέρος που βρισκόταν οι συλληφθείσες/έντες. Συχνά, τα μέλη της οικογένειας μάθαιναν για την τύχη του συγγενή τους μόνο μέσω άλλων κρατουμένων που αφέθηκαν ελεύθεροι.
Η Διεθνής Αμνηστία έχει καταγράψει στο παρελθόν το μοτίβο των δυνάμεων ασφαλείας να συλλαμβάνουν άτομα από το Ιράκ σε καταυλισμούς για εσωτερικά εκτοπισμένους ανθρώπους και να τους υποβάλλουν σε αναγκαστική εξαφάνιση.
Η σύζυγος του Mostafa δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία: «Ρωτούσαμε συνεχώς τη διοίκηση πού βρισκόταν. Μου έλεγαν απλώς ότι τον πήραν... [και έδιναν] πάντα διαφορετικές απαντήσεις. Δεν τους άρεσε να τους ρωτάω για τον σύζυγό μου. Φοβόμουν τόσο πολύ να ρωτήσω και έβλεπα ότι θύμωναν όταν ρωτούσα».
Παράνομες συλλήψεις
Ενώ ορισμένες συλλήψεις στο κέντρο Al-Jed'ah μπορεί να έγιναν για νόμιμους λόγους, άτομα από το Ιράκ και μέλη του προσωπικού διεθνών οργανισμών ανέφεραν διάφορους παράγοντες που συχνά μπορούν να οδηγήσουν σε ψευδή κατηγορία για ένταξη στο IS.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, άτομα έχουν κατηγορηθεί για συμμετοχή στο IS αν κάποιος συγγενής τους εντάχθηκε στην ομάδα. Ο γιος της Fatima*, Haider*, ηλικίας 14 ετών όταν έφτασε στον καταυλισμό Al-Hol, συνελήφθη στο κέντρο Al-Jed'ah. Είπε στη Διεθνή Αμνηστία: «Υπήρχε κάποιο άτομο από [το χωριό μας] που είπε ότι όλοι στην οικογένειά μας ήταν τρομοκράτες, ο πατέρας και οι γιοι... Αυτός [ο Haider] δεν είχε καμία σχέση με την τρομοκρατία. Ήταν απλώς ένα παιδί».
Οι προσωπικές διαμάχες μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε ψευδείς κατηγορίες. Σε δύο περιπτώσεις που τεκμηρίωσε η Διεθνής Αμνηστία, οι κατηγορίες για συμμετοχή στο IS προέκυψαν από συζυγικές διαφορές. Αυτά τα μοτίβα έχουν καταγραφεί στο παρελθόν από τη Διεθνή Αμνηστία καθ' όλη τη διάρκεια της σύγκρουσης που αφορούσε το IS στο Ιράκ και τα επακόλουθά της.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα μέλη της κοινότητας που έχουν εγκατασταθεί στο σπίτι ενός ατόμου που έχει εγκαταλείψει το Ιράκ μπορεί να κατηγορήσουν το άτομο για προσχώρηση στο IS για να αποφύγουν να εγκαταλείψουν την κατοχή της περιουσίας.
Απάνθρωπες συνθήκες φυλάκισης
Και στις οκτώ περιπτώσεις που τεκμηρίωσε η Διεθνής Αμνηστία, κάθε άτομο κατηγορήθηκε βάσει του βαθιά ελαττωματικού αντιτρομοκρατικού νόμου του Ιράκ του 2005. Δύο από αυτά τα άτομα αφέθηκαν ελεύθερα μετά τις έρευνες και τις δίκες τους. Τα υπόλοιπα έξι άτομα καταδικάστηκαν, με πέντε άτομα να καταδικάζονται σε ισόβια κάθειρξη (20 χρόνια) και ένα σε 15 χρόνια. Και οι έξι εκτίουν τις ποινές τους είτε στις κεντρικές φυλακές Nasiriyah είτε στις κεντρικές φυλακές Babel.
Σύμφωνα με ορισμένα μέλη των οικογενειών τους, οι συνθήκες κράτησής τους, ιδίως στη Nasiriyah, είναι απάνθρωπες, καθώς οι κρατούμενες/οι στερούνται πρόσβασης σε επαρκή τροφή, νερό, υπηρεσίες υγιεινής και υγειονομική περίθαλψη. Η Διεθνής Αμνηστία έχει λάβει στο παρελθόν αναφορές για κακομεταχείριση από τους δεσμοφύλακες στη Nasiriyah, συμπεριλαμβανομένης της συνήθους λεκτικής και σωματικής κακοποίησης.
Όλα τα μέλη των οικογενειών περιέγραψαν πόσο δαπανηρό είναι να παρέχουν στις/στους κρατούμενες/ους συγγενείς τους την τροφή, τον ρουχισμό και τη φαρμακευτική αγωγή που χρειάζονται. Ο πατέρας του Αμπντουλάχ, ο οποίος κρατείται αυτή τη στιγμή στη Babel, δήλωσε: «Του στέλνουμε φάρμακα, 300-350.000 δηνάρια το μήνα [ισοδύναμο με 230-270 δολάρια]... Ξοδεύονται τόσα πολλά χρήματα για να τους επισκεφτούμε, να τους φέρουμε φαγητό και ρούχα».
Πολλά μέλη της οικογένειας δήλωσαν ότι έχουν βρεθεί σε απελπιστική κατάσταση, καθώς οι συλληφθείσες/έντες ήταν συχνά τα μοναδικά άτομα που είχαν εισόδημα στην οικογένεια. Η σύζυγος του Mostafa, ο οποίος εκτίει ποινή κάθειρξης 20 ετών στη Babel, δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία: «Είμαστε πραγματικά συντετριμμένοι. Το ένα από τα παιδιά εργάζεται σε ένα πάρκινγκ αυτοκινήτων, δίνοντας αποδείξεις... Το άλλο εργάζεται σε ένα κατάστημα με παγωτά και χυμούς. Αυτά είναι που συντηρούν την οικογένεια... Απλά εκλιπαρούμε για βοήθεια από όποιον άνθρωπο συναντάμε... Δεν μπορούμε να πληρώσουμε ούτε το ενοίκιο».
Η Διεθνής Αμνηστία καλεί τις αρχές του Ιράκ να τερματίσουν αμέσως τη χρήση βασανιστηρίων και άλλων μορφών κακομεταχείρισης και την αναγκαστική εξαφάνιση των συλληφθέντων στο κέντρο Al-Jed'ah και να διεξάγουν εκ νέου δίκες που να πληρούν τα διεθνή πρότυπα δίκαιης δίκης για όλες και όλους όσες/ους καταδικάστηκαν με βάση ομολογίες που επηρεάστηκαν από βασανιστήρια. Τα Ηνωμένα Έθνη θα πρέπει να διεξάγουν περαιτέρω έρευνες σχετικά με τη μεταχείριση των συλληφθεισών/έντων στο κέντρο Al-Jed'ah και να σταματήσουν τη συνεργασία και την υποστήριξή τους προς τις αρχές του Ιράκ όταν η υποστήριξη αυτή χρησιμοποιείται με τρόπο που είναι συνυπεύθυνος για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.