Η FIFA ΠΑΡΑΠΛΑΝΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΡΙΩΝ/-ΩΝ ΕΡΓΑΤΡΙΩΝ/-ΩΝ: ΤΟ ΝΕΟ ΤΑΜΕΙΟ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

Η FIFA εξακολουθεί να μην εκπληρώνει τις ευθύνες της για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αρνούμενη να δεσμευτεί ότι θα αποζημιώσει τις/τους μετανάστριες/-ες εργάτριες/-ες και τις οικογένειές τους για τις παραβιάσεις κατά την προετοιμασία και τη διεξαγωγή του Παγκόσμιου Κυπέλλου 2022 στο Κατάρ, δήλωσαν σήμερα οι οργανώσεις Human Rights Watch, Διεθνής Αμνηστία, FairSquare και Equidem. 

Από τον Ιούνιο, μετά την έκκληση ενός συνασπισμού οργανώσεων για αποζημίωση των μεταναστριών/-ών εργατριών/-ών, η FIFA ανέφερε σε μια σειρά ανακοινώσεων ότι δεσμεύεται να εντοπίσει τρόπους αποζημίωσης των μεταναστριών/-ών εργατριών/-ών που αντιμετώπισαν θανάτους, τραυματισμούς και ανεξέλεγκτη κλοπή μισθών, καθώς και να υποστηρίξει ένα ανεξάρτητο κέντρο μεταναστριών/-ών εργατριών/-ών στο πλαίσιο ενός προγράμματος κληρονομιάς. Όμως την παραμονή του τουρνουά, η FIFA απέτυχε να δημοσιοποιήσει οποιοδήποτε σχέδιο για τον σκοπό αυτόν και αντ' αυτού ανακοίνωσε ένα νέο «Ταμείο Κληρονομιάς», το οποίο επί του παρόντος δεν περιλαμβάνει καμία πρόβλεψη για αποζημίωση των εργαζομένων. Ο πρόεδρος της FIFA Gianni Infantino έκανε επίσης παραπλανητικά σχόλια ότι οι εργαζόμενες/-οι μπορούν απλώς να έχουν πρόσβαση σε αποζημιώσεις μέσω του υφιστάμενου μηχανισμού στο Κατάρ, αλλά ο μηχανισμός αυτός στην πραγματικότητα δεν έχει συσταθεί για να παρέχει αποζημιώσεις που σχετίζονται με θανάτους, τραυματισμούς και ιστορική κλοπή μισθών σε οποιοδήποτε ουσιαστικό βαθμό.

Καθώς το Παγκόσμιο Κύπελλο 2022 εισέρχεται στην τελευταία εβδομάδα του, οι οργανώσεις κάλεσαν τη FIFA να χρησιμοποιήσει το Ταμείο Κληρονομιάς για να χρηματοδοτήσει την αποζημίωση των εργαζομένων και των οικογενειών των νεκρών. 

«Η ανερυθρίαστη ωραιοποίηση από τη FIFA των σοβαρών παραβιάσεων κατά των μεταναστριών/-ών εργατριών-ών στο Κατάρ δεν είναι μόνο μια παγκόσμια ντροπή αλλά και μια μοχθηρή τακτική για να ξεφύγει από την ευθύνη της ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα αποζημιώνοντας χιλιάδες εργάτριες/-ες που αντιμετώπισαν κακοποίηση και τις οικογένειες εκείνων που πέθαναν για να καταστεί δυνατό αυτό το Παγκόσμιο Κύπελλο», δήλωσε η Tirana Hassan, που εκτελεί χρέη εκτελεστικής διευθύντριας του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. «Η FIFA συνεχίζει να εισπράττει δισεκατομμύρια δολάρια σε έσοδα, αλλά αρνείται να προσφέρει έστω ένα σεντ για τις οικογένειες των μεταναστριών/-ών εργατριών/-ών που πέθαναν ή για εκείνες/-ους τις/τους εργάτριες/-ες που εξαπατήθηκαν για τους μισθούς τους». 

Τους μήνες πριν από την έναρξη του Παγκοσμίου Κυπέλλου 2022, η FIFA είπε σε μια σειρά από δηλώσεις και αναφορές ότι σχεδίαζε να αποζημιώσει τις/τους εργάτριες/-ες. Αυτό περιελάμβανε μια σειρά δημόσιων δηλώσεων που έδειχναν ότι η FIFA ήταν ανοιχτή στην αποζημίωση των μεταναστριών/-ών εργατριών/-ών και στην υποστήριξη ενός ανεξάρτητου κέντρου μεταναστριών/-ών εργατριών/-ών. Κατά την ακρόαση του Συμβουλίου της Ευρώπης στις 13 Οκτωβρίου σχετικά με τα εργασιακά δικαιώματα στο Κατάρ, ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας της FIFA Alasdair Bell δήλωσε ότι «η αποζημίωση είναι σίγουρα κάτι που μας ενδιαφέρει να προχωρήσει» και ότι «είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να δούμε πως όποιο άτομο υπέστη τραυματισμό ως συνέπεια της εργασίας στο Παγκόσμιο Κύπελλο θα αποκατασταθεί με κάποιον τρόπο». Η FIFA έχει επίσης διαβεβαιώσει προηγουμένως την UEFA για τα δικαιώματα των εργαζομένων στο Κατάρ ότι «εξετάζει μηχανισμούς αποζημίωσης». 

Οπισθοχώρηση ως προς τις αποζημιώσεις 

Την παραμονή του τουρνουά, στις 19 Νοεμβρίου, ο πρόεδρος της FIFA Gianni Infantino απάντησε στις εκκλήσεις για την εξασφάλιση αποζημίωσης για τις/τους εργαζόμενες/-ους, υποστηρίζοντας ότι το Ταμείο Υποστήριξης και Ασφάλισης Εργαζομένων του Υπουργείου Εργασίας του Κατάρ θα φροντίσει για την αποζημίωση. Κάλεσε όποιο άτομο πιστεύει ότι του οφείλονται αποζημιώσεις απλώς να «επικοινωνήσει με τις αρμόδιες αρχές για να ζητήσει τη δέουσα αποζημίωση». 

Το Ταμείο Υποστήριξης και Ασφάλισης Εργαζομένων, που λειτούργησε το 2020, έχει χρησιμοποιηθεί για την αποζημίωση εργαζομένων λόγω μισθολογικής κλοπής, αφού οι εργοδότες απέτυχαν να πληρώσουν μετά από αποφάσεις εργατικών δικαστηρίων υπέρ των εργαζομένων. Ωστόσο, το ταμείο δεν είναι επί του παρόντος διαμορφωμένο ώστε να μπορεί να παρέχει αποζημιώσεις σε ουσιαστική κλίμακα που να σχετίζονται με θανάτους, τραυματισμούς και ιστορικές μισθολογικές κλοπές κατά τη δεκαετία πριν τεθεί σε λειτουργία. 

Οι αρχές του Κατάρ απέτυχαν επίσης να παράσχουν αναλυτικές λεπτομέρειες σχετικά με τα 350 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ που ανακοινώθηκε ότι επιστρέφονται σε μετανάστριες/-άστες εργάτριες/-τες για μισθολογική κλοπή, παρά τα επανειλημμένα αιτήματα του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και της Διεθνούς Αμνηστίας. Επιπλέον, η έρευνα έχει επίσης δείξει ότι η πρόσβαση των θυμάτων στους υφιστάμενους μηχανισμούς αποζημίωσης είναι γεμάτη εμπόδια, οι πληρωμές έχουν ανώτατο όριο και ότι είναι σχεδόν αδύνατο για τις/τους εργαζόμενες/-ους ή τις οικογένειές τους να υποβάλουν αίτηση μετά την επιστροφή στις χώρες καταγωγής τους. 

Το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι ότι στη μεγάλη πλειονότητα των θανάτων μεταναστριών/-ών εργατών στο Κατάρ, οι οικογένειες δεν δικαιούνται αποζημίωση, καθώς οι αρχές τούς απέδωσαν σε «φυσικά αίτια» ή «καρδιακή ανακοπή» χωρίς να διερευνήσουν όπως θα έπρεπε την υποκείμενη αιτία θανάτου. Σύμφωνα με την εργατική νομοθεσία του Κατάρ, μόνο οι θάνατοι και οι τραυματισμοί που αποδίδονται σε αιτίες οι οποίες σχετίζονται με την εργασία απαιτούν από τους εργοδότες να καταβάλουν αποζημίωση.

Στην ίδια συνέντευξη Τύπου, η FIFA ανακοίνωσε επίσης ότι θα δημιουργήσει το Ταμείο Κληρονομιάς του Παγκοσμίου Κυπέλλου FIFA Κατάρ 2022, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί για εκπαιδευτικά έργα σε αναπτυσσόμενες χώρες. Αν και το μέγεθος του ταμείου δεν είναι ακόμη γνωστό, τα προηγούμενα ταμεία κληρονομιάς είχαν οριστεί στα 100 εκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, η ανακοίνωση δεν κάνει καμία αναφορά στη χρήση του ταμείου για τη χρηματοδότηση της αποζημίωσης των μεταναστριών/-ών εργατριών/-ών που υπέστησαν κακοποιήσεις ώστε να καταστεί δυνατό το Παγκόσμιο Κύπελλο 2022, ούτε για τη στήριξη ενός ανεξάρτητου κέντρου μεταναστριών/-ών εργατριών/-ών, όπως ζητούν τα συνδικάτα.  

«Πολλές χιλιάδες μετανάστριες/-ες εργάτριες/-ες πλήρωσαν παράνομες αμοιβές, τους έκλεψαν τους μισθούς ή έχασαν ακόμα και τη ζωή τους για να καταστήσουν δυνατή την πιο επικερδή αθλητική εκδήλωση στον κόσμο. Θα ήταν εξωφρενικό για το Ταμείο Κληρονομιάς της FIFA να μην αναγνωρίσει τη συμβολή τους και να μην τους αποζημιώσει για τις απώλειές τους», δήλωσε ο Steve Cockburn, επικεφαλής του τμήματος Οικονομικής και Κοινωνικής Δικαιοσύνης της Διεθνούς Αμνηστίας. 

«Η FIFA μπορεί ακόμη να πράξει αυτό που οφείλει, χρησιμοποιώντας το Ταμείο Κληρονομιάς προς όφελος των εργαζομένων και των οικογενειών τους, υποστηρίζοντας ένα πραγματικά ανεξάρτητο εργατικό κέντρο και συνεργαζόμενη με το Κατάρ για να διασφαλίσει ότι κάθε εργαζόμενη/-ος θα έχει πρόσβαση στην αποζημίωση που της/του αξίζει. Αλλάζοντας πορεία, η FIFA θα μπορούσε να κάνει μια διαρκή διαφορά στις ζωές των πραγματικών ηρώων πίσω από αυτό το Παγκόσμιο Κύπελλο. Η άρνησή της να το πράξει θα αποτελούσε τρομερή απάρνηση της δέσμευσής της στα δικαιώματα των εργαζομένων». 

Αποζημιώσεις: Μια ευθύνη προς τα ανθρώπινα δικαιώματα

Επιπλέον, η FIFA δήλωσε ότι θα διαθέσει χρηματοδότηση για την υποστήριξη της δημιουργίας ενός γενικότερου «κόμβου εργασιακής αριστείας», σε συνεργασία με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ). Ο ρόλος αυτού θα ήταν να μοιράζεται «βέλτιστες πρακτικές» σε εργασιακά θέματα και να υποστηρίζει την τήρηση των κατευθυντήριων αρχών των Ηνωμένων Εθνών για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα σε μελλοντικά τουρνουά. Ωστόσο, η πρόσβαση σε ένδικα μέσα αποτελεί θεμελιώδη αρχή των Κατευθυντήριων Αρχών του ΟΗΕ, με την οποία δεσμεύεται και η ίδια η FIFA, ανέφεραν οι ομάδες. 

«Οι εργαζόμενες/-οι στο Παγκόσμιο Κύπελλο και οι συγγενείς τους επικοινωνούν μαζί μας ζητώντας αποζημίωση για απλήρωτους μισθούς, έξοδα πρόσληψης και άλλες βλάβες, συμπεριλαμβανομένων των θανάτων. Αντί να μετατοπίζουν τους στόχους, η FIFA και το Κατάρ θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους αυτές τις εκκλήσεις. Το τουρνουά έχει βυθιστεί από τους θανάτους και την εκμετάλλευση των εργαζομένων και από σημαντικούς περιορισμούς στην ελευθερία της έκφρασης και της αλληλεγγύης προς τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Αυτή είναι μια ευκαιρία για τη FIFA και το Κατάρ να τερματίσουν το τουρνουά με μια θετική κληρονομιά για τις γυναίκες και τους άντρες που το έκαναν δυνατό», δήλωσε ο Mustafa Qadri, διευθύνων σύμβουλος της Equidem. 

Η FIFA πρόκειται να αποκομίσει 7,5 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ από αυτό το τουρνουά και θα έπρεπε να έχει εκπληρώσει τις δικές της ευθύνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα σύμφωνα με τις Κατευθυντήριες Αρχές του ΟΗΕ, οι οποίες καθιστούν σαφές ότι η ευθύνη μιας επιχείρησης να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα «υφίσταται ανεξάρτητα από τις ικανότητες ή/και την προθυμία των κρατών να εκπληρώνουν τις δικές τους υποχρεώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και δεν μειώνει τις υποχρεώσεις αυτές». Η FIFA οφείλει επίσης να δώσει δημόσια εξηγήσεις για τους λόγους για τους οποίους μεταπήδησε από την «εξέταση» της πρότασης θεραπείας στην πλήρη απόρριψή της.

Οι εκκλήσεις για αποζημίωση έχουν κλιμακωθεί μετά την έναρξη της εκστρατείας #PayUpFIFA στις 19 Μαΐου, όταν ένας παγκόσμιος συνασπισμός οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ομάδων για τα δικαιώματα των μεταναστριών/-ών, εργατικών συνδικάτων και ομάδων φιλάθλων κάλεσε τη FIFA να καταρτίσει με το Κατάρ ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα για την παροχή αποζημίωσης για όλες τις καταχρήσεις που σχετίζονται με το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022. Η διοργανώτρια αρχή ποδοσφαίρου απέτυχε να προβεί σε επαρκή έλεγχο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όταν ανέθεσε το Παγκόσμιο Κύπελλο στο Κατάρ το 2010 και έκτοτε δεν έχει λάβει έγκαιρα και αποτελεσματικά μέτρα για τον περιορισμό και την αποκατάσταση των παραβιάσεων. 

Αρνούμενη μέχρι στιγμής να αποζημιώσει τις/τους εργαζόμενες/-ους, η FIFA αγνόησε τελικά την έκκληση των μεταναστριών/-ών εργαζομένων και των οικογενειών τους για ένα ταμείο αποκατάστασης και για ένα ανεξάρτητο κέντρο μεταναστριών/-ών εργαζομένων, παρά την ευρεία υποστήριξη από το παγκόσμιο κοινό, τις ποδοσφαιρικές ενώσεις, τους χορηγούς, τους πολιτικούς ηγέτες και τους αθλητές. Την περασμένη εβδομάδα, η εκστρατεία του Avaaz παρουσίασε επίσης 720.000 υπογραφές από το ευρύ κοινό που υποστηρίζουν την εκστρατεία. Καθ' όλη τη διάρκεια των επευφημιών για τις ομάδες του Παγκοσμίου Κυπέλλου, η απογοήτευση για το ανθρώπινο κόστος της διοργάνωσης ακούστηκε δυνατά μεταξύ των παγκόσμιων οπαδών του ποδοσφαίρου. 

«Η FIFA, αντί να διασφαλίσει την προστασία των μεταναστριών/-ών εργατριών/-ών που έχτισαν και παρέδωσαν τις υποδομές του Παγκοσμίου Κυπέλλου στο Κατάρ, επωφελήθηκε από την εκμετάλλευσή τους και παπαγάλιζε τα λεγόμενα των αρχών του Κατάρ, δείχνοντας τη συνενοχή της σε όλους τους παραπλανητικούς ισχυρισμούς και τις εκτροπές σχετικά με τις παραβιάσεις εις βάρος των μεταναστριών/-ών εργατριών/-ών», δήλωσε ο Nick McGeehan, ιδρυτικός διευθυντής της FairSquare, η οποία ερευνά τις παραβιάσεις αναφορικά με την εργασία των μεταναστριών/-ών. «Η FIFA αποσιώπησε τα γνήσια αιτήματα για την αποκατάσταση των μεταναστριών/-ών εργαζομένων, μεταξύ άλλων και από τον κλάδο του ποδοσφαίρου, και αγνόησε τα στοιχεία για τις εκτεταμένες παραβιάσεις χωρίς αποζημίωση και τις ανεπάρκειες των υφιστάμενων συστημάτων αποζημίωσης στο Κατάρ».