ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΧΙΟΥ: ΔΕΙΤΕ ΠΩΣ Η ΕΥΡΩΠΗ ΥΠΟΔΕΧΘΗΚΕ ΕΝΑ ΝΕΑΡΟ ΑΦΓΑΝΟ ΠΟΥ ΔΙΕΦΥΓΕ ΤΩΝ ΤΑΛΙΜΠΑΝ

Δημοσιεύθηκε στις 22 Απριλίου 2016, 11:51Εκτύπωση

Δεν μπορείς να ακινητοποιήσεις ένα πλοίο, αλλά μπορείς να αλλάξεις την πορεία του. Αυτό συνέβη πρόσφατα στο Αιγαίο σε μια νέα στροφή της εξελισσόμενης προσφυγικής κρίσης, όπου συνάδελφοί μου από τη Διεθνή Αμνηστία και εγώ πραγματοποιήσαμε έρευνα στα ελληνικά νησιά της Λέσβου και της Χίου.

 

του Conor Fortune, Συνεργάτη της Διεθνούς Αμνηστίας σε θέματα Επικοινωνίας 

Στις 5 Απριλίου ταξιδεύαμε με το νυχτερινό πλοίο από τη Μυτιλήνη της Λέσβου για τη Χίο, όταν ενημερωθήκαμε ότι ο προορισμός μας άλλαξε εξαιτίας «της κατάστασης των προσφύγων». Εκατοντάδες πρόσφυγες και μετανάστες είχαν κατασκηνώσει στην κύρια αποβάθρα του λιμανιού της Χίου. Και καθώς το πλοίο μας-μία επιβλητική μάζα μήκους δύο ποδοσφαιρικών γηπέδων- αποτελούσε σοβαρή απειλή γι’ αυτούς, αλλάξαμε κατεύθυνση στη μέση του ταξιδιού και το πλοίο πρόσδεσε σε άλλο λιμένα που απείχε μία ώρα με το αυτοκίνητο.

Εκείνη την περίοδο, το νησί της Χίου φιλοξενούσε περισσότερους από 1.600 πρόσφυγες και μετανάστες, με τη Λέσβο να φιλοξενεί τον διπλάσιο αριθμό. 1.200 άτομα κρατούνταν σε συνθήκες φυλακής στη ΒΙΑΛ, ένα κλειστό κέντρο κράτησης χτισμένο γύρω από ένα εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο σε απόσταση 5,5 χλμ από τη Χίο. Εκατοντάδες ακόμη άνθρωποι διανυκτέρευαν κάτω από δύσκολες συνθήκες στο λιμάνι, αφού είχαν διαφύγει από το κέντρο κατά τη διάρκεια νυχτερινών εξεγέρσεων που είχαν λάβει χώρα μερικές ημέρες πριν.

Γαντζωμένοι στην άκρη του λιμανιού

Το επόμενο πρωί αφότου φτάσαμε, γίναμε μάρτυρες της εξαιρετικά επισφαλούς κατάστασης στην οποία βρίσκονταν όσοι είχαν κατασκηνώσει στο λιμάνι της Χίου.  Η αντιπαράθεση δεν θα μπορούσε να είναι πιο αταίριαστη μεταξύ των σκηνών της αθλιότητας στην αποβάθρα και των πολυσύχναστων καφέ κατά μήκος του λιμανιού λίγα μέτρα πιο δίπλα.

Δεκάδες σκηνές και πρόχειρα καταλύματα φτιαγμένα από κουβέρτες και καλύμματα τους είχαν κατακλύσει τους φράχτες της αποβάθρας. Επίσης, πολλοί άνθρωποι μαζεύονται σε κουβέρτες κοντά στην άκρη του νερού ή στριμώχνονται σε οποιοδήποτε ίχνος σκιάς κατά μήκους του παρακείμενου δρόμου.

Η κορυφή μίας φωτεινής κόκκινης και ροζ σκηνής στη μέση της αποβάθρας έφερε αρκετές χειρόγραφες πινακίδες με εκκλήσεις για βοήθεια. Μία από αυτές, γραμμένη σε σαλιάρα μωρού, έγραφε: «Βοηθήστε μας. Είμαστε παιδιά της Συρίας. Χρειαζόμαστε… επειγόντως βοήθεια. Δεν θέλουμε να είμαστε ακόμα εδώ στην Ελλάδα. Και δεν θέλουμε να επιστρέψουμε πίσω στην Τουρκία. Χρειαζόμαστε ασφάλεια και ειρήνη».

Σε μία σύντομη βόλτα στο λιμάνι, δίπλα από τη βραχώδη ακτή, συναντήσαμε μία μεγάλη σκηνή με το λογότυπο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Μία ανάπαυλα από τον ήλιο είχε γίνει το  προσωρινό σπίτι  για πολλές οικογένειες. Μικρές ομάδες Σύριων και Αφγανών ανδρών κουβέντιαζαν απ’ έξω, ενώ κάποια παιδιά έπαιζαν γύρω από κάτι που έμοιαζε με ένα υπόστεγο ψαρά.

Καθίσαμε στη σκιά του κτιρίου του λιμενικού απέναντι από τον δρόμο για να ακούσουμε τις ιστορίες δυο Αφγανών. Ένα μικρό αγόρι από την  Καμπούλ έπαιζε λίγο πιο πίσω, ρίχνοντάς μας πού και που κλεφτές ματιές. 

Ο ένας από τους δύο άνδρες, ο Φ., 20ετών, μας είπε πως έπρεπε να φύγει μαζί με την οικογένειά του από το Herat στο Αφγανιστάν γιατί δεν ήταν ασφαλείς εκεί. Ο μεγαλύτερος αδελφός του δούλευε ως μεταφραστής για τις αμερικάνικες αρχές ασφαλείας, γεγονός που είχε εξαγριώσει τους συγγενείς τους που ήταν Ταλιμπάν. Μας είπε πως αφού λάμβανε από εκείνους απειλές για τη ζωή του, ο αδελφός του αναγκάστηκε να δραπετεύσει και να ζητήσει άσυλο στην Γερμανία.Αλλά μετά οι Ταλιμπάν έβαλαν στο στόχαστρο την υπόλοιπη οικογένεια του Φ., τους οποίους αποκαλούσαν «παγανιστές». Ο Φ. μας είπε πως περίπου πριν ένα χρόνο τον χτύπησαν, τον τραυμάτισαν στη μύτη και στο πρόσωπο και τον άφησαν με αναπνευστικά προβλήματα.  

Μετά από εκείνη την επίθεση ο Φ. διέφυγε από το Αφγανιστάν μαζί με την μητέρα και τα τέσσερα μικρότερα αδέλφια του. Έκαναν ένα πολύ δύσκολο ταξίδι μέσω του Ιράν και της Τουρκίας. Όταν προσπάθησαν να φτάσουν στη Χίο με πλοιάριο, οι τουρκικές αρχές έφτασαν στην ακτή και στη φασαρία που ακολούθησε η οικογένειά τους χωρίστηκε. Πέρασαν βδομάδες χωρίς να μάθουν νέα για την τύχη των δύο μικρότερων αδελφών του, ηλικίας 12 και 13 ετών. 

Ο Φ. μας δήλωσε πως η μητέρα του είναι εκτός εαυτού από την αγωνία της. Όταν την πρωτοείδαμε δεν ήταν σε θέση ούτε να μας μιλήσει, και λίγο αργότερα  έκλαιγε με αναφιλητά προσπαθώντας να ξεπεράσει τη θλίψη και το άγχος της. Έβγαλε ένα σωρό μικρές τσάντες για να μου δείξει την ιατρική αγωγή που λάμβανε για την υπέρταση και άλλες ασθένειες. Μας είπε πως δεν είχε φάει για ημέρες.

Κράτηση στη Χίο

Όταν ο Φ. και η οικογένειά τους μαζί με 50 ακόμα ανθρώπους έφτασαν στη Χίο γύρω στις 20 Μαρτίου, η ελληνική αστυνομία τους μετέφερε στο κέντρο κράτησης στης ΒΙΑΛ. «Όταν την επόμενη ημέρα πήγαμε να εγγραφούμε, η αστυνομία δεν μας ρώτησε γιατί είμασταν εκεί ή πού θέλαμε να πάμε. Δεν μας ρώτησαν ούτε αν θέλουμε να υποβάλλουμε αίτηση ασύλου», μας είπε ο Φ. Αντί γι αυτό τους δήλωσαν πως θα τους επέστρεφαν πίσω στην Τουρκία. «Δεν μπορούμε να επιστρέψουμε στην Τουρκία», μας είπε, φανερά αγχωμένος από την εν λόγω προοπτική. 

Όπως και πολλοί από τους πρόσφυγες και μετανάστες με τους οποίους μιλήσαμε στη Χίο και στη Λέσβο, ο Φ. ήταν μπερδεμένος ως προς τη διαδικασία ασύλου και τα δικαιώματά του. Εκείνος και η μητέρα του βρίσκονταν  ήδη πάνω από μια βδομάδα στο κέντρο κράτησης της ΒΙΑΛ όταν τους δόθηκε ένα έγγραφο σχετικά με τη διαδικασία ασύλου μεταφρασμένο σε φαρσί, αραβικά και αγγλικά. Ωστόσο δεν έκαναν αίτηση γιατί τους είπαν πως το έγγραφο αφορούσε μόνο στους νεοαφιχθέντες.

Έπειτα, τη νύχτα της 1ης Απριλίου, ξέσπασαν εξεγέρσεις μεταξύ κάποιων Αφγανών και Σύριων κρατούμενων στη ΒΙΑΛ.

Ο Φ. μας είπε πως τα βίαια επεισόδια ήταν τρομακτικά και πως έκαναν την μητέρα του να είναι ακόμα πιο αγχωμένη. Η πίεσή της ανέβηκε και άρπαξε τα πράγματά της επιμένοντάς να δραπετεύσουν από εκεί. Μαζί με ακόμη περίπου 400 άτομα, διέφυγαν από το κέντρο κράτησης και μεταφέρθηκαν στο λιμάνι όπου πρακτικά δεν είχε υποδομές ή υπηρεσίες για να τους παρασχεθούν. «Η κατάσταση είναι φρικτή εδώ. Δεν υπάρχει φαγητό, ούτε νερό, τίποτα. Μας είπαν να επιστρέψουμε στη ΒΙΑΛ και να αιτηθούμε για άσυλο αλλά δεν μπορούμε να επιστρέψουμε σε εκείνο το κέντρο.»  μας είπε ο Φ. 

Ήρθαμε εδώ για να είμαστε ελεύθεροι και όχι στη φυλακή

Φ., 20χρονος Αφγανός που βρίσκεται με την μητέρα του στη Χίο

Σε κίνηση πάλι

Μια βδομάδα αφότου πρόσφυγες και μετανάστες έφτασαν πρώτοι στο λιμάνι, οι εντάσεις της τοπικής κοινότητας εξελίχθηκαν σε βία όταν κάποιοι διαδηλωτές που είναι ενάντια στους πρόσφυγες εισέβαλαν στον αυτοσχέδιο καταυλισμό. Κατά τη διάρκεια της νύχτας της 7ης προς 8ης Απριλίου, η αστυνομία  προχώρησε σε εκκαθάριση της αποβάθρας μεταφέροντας με λεωφορεία πρόσφυγες και μετανάστες σε ένα πάρκο, σε άλλο σημείο της πόλης.

Όταν ο συνάδελφός μου επικοινώνησε ξανά με τον Φ. μας είπε πως εκείνος και η μητέρα του είχαν ακολουθήσει τις οδηγίες της αστυνομίας να πάνε σε ένα ανοικτό κέντρο σε μικρή απόσταση από την ακτή. Ενώ εκεί είχαν πρόσβαση σε κάποιες εγκαταστάσεις και υπήρχε ένα επίπεδο ασφαλείας, μας είπαν πως κοιμόντουσαν σε εξωτερικό χώρο γιατί όλες οι διαθέσιμες σκηνές ήταν κατειλημμένες.


Δυσλειτουργίες στο Άσυλο

Ο Φ. και η μητέρα του είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας πήραν συνεντεύξεις από 89 πρόσφυγες και μετανάστες στη Λέβσο και στη Χίο και κάθε μια ιστορία ήταν εξίσου ανησυχητική με την επόμενη. Η μεγάλη πλειοψηφία δεν είχε κατανοήσει πλήρως τη διαδικασία ασύλου ή το status τους, και δεν υπήρχε πρακτικά διαθέσιμη καμία πληροφορία ή πρόσβαση σε νομική βοήθεια. Επικρατούσε μια ατμόσφαιρα αβεβαιότητας, φόβου και σύγχυσης. 

Αυτό το χάος είναι το άμεσο αποτέλεσμα της κακής προετοιμασίας των ελληνικών αρχών και των αρχών της ΕΕ να εφαρμόσουν τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας που υπογράφηκε μέσα Μαρτίου. Οι μαζικές επιστροφές πρέπει να σταματήσουν έως ότου μια σειρά εγγυήσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα μπορούν να τεθούν σε εφαρμογή.  

Η συμφωνία μοιάζει κάπως με ένα τεράστιο πλοίο: είναι ίσως πολύ αργά για να το ακινητοποιήσεις σε αυτό το στάδιο, αλλά οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορούν και πρέπει να του αλλάξουν ρότα για να αποφύγουν τη συντριβή με τα δικαιώματα των προσφύγων που αναδύονται. 

 

 

 

ΚΑΝΕ ΜΙΑ ΔΩΡΕΑ
Υπερασπίσου τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και στήριξε την ανεξαρτησία του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας.