Η ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΟΡΟΣΗΜΟ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΑΓΩΝΑ ΓΙΑ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

Σε μια ιστορική στιγμή, το Διαμερικανικό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εξέδωσε τη Συμβουλευτική Γνωμοδότησή του με την οποία αποσαφηνίζει συγκεκριμένες υποχρεώσεις των κρατών για να αντιμετωπίσουν την κλιματική κρίση μέσα από το πρίσμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η απόφαση θέτει διακρατικά πρότυπα που θα μπορούσαν να διαμορφώσουν τη νομολογία σε δικαστήρια σε όλο τον κόσμο.

Αντιδρώντας στη Συμβουλευτική Γνωμοδότηση, η Ana Piquer, Περιφερειακή Διευθύντρια στη Διεθνή Αμνηστία για την Αμερική, δήλωσε:

«Κάθε μέρα αδράνειας σημαίνει περισσότερα δεινά για τους ανθρώπους και τις κοινότητες που έχουν συμβάλλει λιγότερο στην κλιματική κρίση. Επομένως, η σημερινή ημέρα σηματοδοτεί μια στιγμή ελπίδας για εκατομμύρια ανθρώπους στην Αμερική, των οποίων τα ανθρώπινα δικαιώματα καταστρέφονται από αυτή την κρίση. Τα κράτη έχουν πλέον σαφή καθοδήγηση και δεν μπορούν πλέον να ισχυρίζονται ότι αγνοούν τις υποχρεώσεις τους όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο χάρτης έχει καθοριστεί - τώρα είναι η ώρα για άμεση, συγκεκριμένη και θετική δράση για την επείγουσα αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης».

Το Δικαστήριο τόνισε ότι η κλιματική κρίση δεν επηρεάζει όλους τους ανθρώπους το ίδιο. Στην Αμερική και παγκοσμίως, οι αυτόχθονες πληθυσμοί, οι καταγόμενες από την Αφρική κοινότητες, οι πληθυσμοί αγροτών και αλιέων, οι γυναίκες, τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και οι κοινωνικοοικονομικά περιθωριοποιημένες ομάδες αντιμετωπίζουν δυσανάλογες επιπτώσεις. Το Δικαστήριο αποφάνθηκε σχετικά με τα συγκεκριμένα καθήκοντα των κρατών να αποτρέπουν τη βλάβη και να διασφαλίζουν την προστασία αυτών των ομάδων, επιβεβαιώνοντας ότι η δράση για το κλίμα αποτελεί υποχρέωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα - και όχι πολιτική επιλογή.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Mandi Mudarikwa, Επικεφαλής του Τμήματος Στρατηγικών Αγωγών της Διεθνούς Αμνηστίας, τόνισε: «Σήμερα, το Διαμερικανικό Δικαστήριο επιβεβαίωσε και διευκρίνισε τις υποχρεώσεις των κρατών να σέβονται, να διασφαλίζουν, να προλαμβάνουν και να συνεργάζονται για την υλοποίηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο πλαίσιο της κλιματικής κρίσης. Είναι σημαντικό ότι το Δικαστήριο αναγνώρισε το αυτόνομο δικαίωμα σε ένα υγιές κλίμα τόσο για τα άτομα όσο και για τις κοινότητες, το οποίο συνδέεται με το δικαίωμα σε ένα υγιές περιβάλλον. Το Δικαστήριο υπογράμμισε επίσης την υποχρέωση των κρατών να προστατεύουν τα διασυνοριακά εκτοπισμένα από το κλίμα άτομα, μεταξύ άλλων μέσω της έκδοσης visas για ανθρωπιστικούς λόγους και της προστασίας από την απέλαση».

Η παρούσα Συμβουλευτική Γνωμοδότηση αποτελεί σημαντική συμβολή στη συνεχιζόμενη ανάπτυξη και αποσαφήνιση των υποχρεώσεων των κρατών όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα ενόψει της κλιματικής αλλαγής. Η Διεθνής Αμνηστία αναμένει με μεγάλο ενδιαφέρον τις μελλοντικές αποφάσεις που θα προκύψουν από τις συμβουλευτικές γνωμοδοτήσεις που θα εκδοθούν από το Διεθνές Δικαστήριο αργότερα φέτος, καθώς και από άλλα περιφερειακά δικαστήρια, εθνικά δικαστήρια και οιονεί δικαστικά όργανα.

Ιστορικό

Το αίτημα για την παρούσα συμβουλευτική γνωμοδότηση υποβλήθηκε από τις κυβερνήσεις της Χιλής και της Κολομβίας τον Ιανουάριο του 2023, ζητώντας διευκρινίσεις σχετικά με τις υποχρεώσεις των κρατών ενόψει της κλιματικής έκτακτης ανάγκης βάσει του διεθνούς δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δημόσιες ακροάσεις πραγματοποιήθηκαν στα Μπαρμπάντος (Απρίλιος 2024) και στη Βραζιλία (Μάιος 2024), με πρωτοφανή συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Η Διεθνής Αμνηστία υπέβαλε νομικό υπόμνημα στο Δικαστήριο ως amicus curiae, παρέχοντας νομική ανάλυση σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την κλιματική αλλαγή.

Πρόκειται για τη δεύτερη έγκυρη συμβουλευτική γνωμοδότηση σχετικά με την κλιματική αλλαγή. Πριν από ένα χρόνο, το Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας (ITLOS) εξέδωσε συμβουλευτική γνωμοδότηση-ορόσημο σχετικά με τις υποχρεώσεις των κρατών να περιορίσουν την κλιματική αλλαγή, ιδίως με τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, βάσει της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).