COP29: ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΥΝΟΔΟ ΚΟΡΥΦΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΙΜΑ

Η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή του 2024 (COP29) ξεκινάει την επόμενη εβδομάδα στο Baku, την πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν. Η σύνοδος κορυφής πραγματοποιείται μεταξύ 11 και 22 Νοεμβρίου και οι αποφάσεις που θα ληφθούν εκεί θα επηρεάσουν όλες και όλους μας. Μέχρι σήμερα, η διεθνής κοινότητα έχει αποτύχει να περιορίσει τις θανατηφόρες δραστηριότητες της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων, η οποία συνεχίζει να μολύνει, να καίει και να λεηλατεί τον πλανήτη μπροστά στην αυξανόμενη ανθρώπινη δυστυχία.

Η COP29 είναι μια κρίσιμη ευκαιρία για τους παγκόσμιους ηγέτες να ξεφύγουν από αυτές τις αποτυχίες του παρελθόντος. Τι πρέπει να γνωρίζεις για το σημαντικότερο γεγονός για το κλίμα στο παγκόσμιο ημερολόγιο:

1. Ποιος θα πάει;

Στην COP29 αναμένεται να παρευρεθούν από 40.000 έως 50.000 σύνεδροι. Σε αυτές και αυτούς θα περιλαμβάνονται κυβερνητικοί εκπρόσωποι από όλα τα κράτη μέλη του ΟΗΕ, καθώς και από το κράτος της Παλαιστίνης, την Αγία Έδρα, το Νιούε, τις Νήσους Κουκ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όλα αυτά είναι συμβαλλόμενα μέρη της Σύμβασης-Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) του 1992 και τα περισσότερα έχουν επίσης προσχωρήσει στη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα του 2015. Η COP29 θα φιλοξενήσει επίσης διπλωμάτες, αξιωματούχους του ΟΗΕ, δημοσιογράφους, επιστήμονες του κλίματος, συνδικαλιστικούς ηγέτες και εμπειρογνώμονες πολιτικής. ΜΚΟ, ακτιβίστριες, ακτιβιστές και ηγέτες αυτοχθόνων σχεδιάζουν επίσης να συμμετάσχουν - αν και η συμμετοχή των ανεξάρτητων εργαζομένων στα μέσα ενημέρωσης και των υπερασπιστριών και υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το ίδιο το Αζερμπαϊτζάν έχει περιοριστεί από τη συνεχιζόμενη καταστολή της κυβέρνησης.

2. Ποιος είναι ο στόχος της COP29;

Ο γενικός στόχος της COP29 είναι τα κράτη να συμφωνήσουν, να αναπτύξουν και να μοιραστούν σχέδια για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αποτραπεί η περαιτέρω υπερθέρμανση του πλανήτη, αλλά και να βοηθηθούν όσες και όσοι έχουν πληγεί περισσότερο μέχρι στιγμής ώστε να προσαρμοστούν ή να ξαναχτίσουν τη ζωή τους.

Το 2015, η Συμφωνία του Παρισιού κατέστησε νομική απαίτηση για όλα τα κράτη να θέσουν στόχους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, προκειμένου να περιοριστεί η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 2°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Έκτοτε, ωστόσο, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) έχει τονίσει ότι οι πιο καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής μπορούν να αποφευχθούν μόνο αν περιορίσουμε την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5°C μέχρι το τέλος του αιώνα.

Στην COP29, η πρόοδος των χωρών όσον αφορά την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα μετρηθεί σε σχέση με τον στόχο του 1,5°C. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ακόμη και η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5°C θα επιφέρει μαζικές μετακινήσεις, βλάβες στα μέσα διαβίωσης και απώλειες ζωών, με τις χώρες με χαμηλότερο εισόδημα να πλήττονται περισσότερο. Επί του παρόντος, ο κόσμος βρίσκεται σε τροχιά αύξησης της θερμοκρασίας κατά 2,6 έως 3,1°C αυτόν τον αιώνα.

3. Τι είναι στην ατζέντα φέτος;

Η COP29 έχει ονομαστεί «η οικονομική COP», λόγω της επικέντρωσής της στην κλιμάκωση της χρηματοδότησης για το κλίμα. Η χρηματοδότηση για το κλίμα αναφέρεται στη χρηματοδότηση που απαιτείται για να βοηθηθούν οι χώρες με χαμηλότερο εισόδημα να μεταβούν σε οικονομίες μηδενικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και να βοηθηθούν οι περισσότερο πληγείσες κοινότητες να προσαρμοστούν στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ένας από τους κύριους στόχους της COP29 είναι η αύξηση αυτής της χρηματοδότησης και η δημιουργία ενός νέου στόχου για τη μελλοντική χρηματοδότηση του κλίματος.

4. Από πού θα προέλθουν αυτά τα χρήματα;

Σύμφωνα με την UNFCCC και τη Συμφωνία του Παρισιού, η χρηματοδότηση πρέπει να προέρχεται από τις χώρες υψηλού εισοδήματος που είναι ιστορικά οι πλέον υπεύθυνες για την κλιματική αλλαγή. Επιπλέον, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όλα τα κράτη που είναι σε θέση να το πράξουν πρέπει επίσης να συνεισφέρουν.

Εκτός από τον καθορισμό ενός οικονομικού στόχου, όσες και όσοι συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις της COP29 πρέπει επίσης να συμφωνήσουν σαφή χρονοδιαγράμματα για την παροχή κεφαλαίων σε χώρες με χαμηλότερο εισόδημα. Τα χρήματα θα πρέπει να δοθούν με τη μορφή επιχορηγήσεων και όχι δανείων, ώστε να αποφευχθεί η επιδείνωση των υφιστάμενων κρίσεων χρέους.

5. Για ποιους σκοπούς θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν τα κεφάλαια;

Ο στόχος αυτός θα πρέπει επίσης να περιέχει επιμέρους στόχους για να καταστεί σαφές πού θα πρέπει να διατεθούν τα χρήματα. Για παράδειγμα, η Διεθνής Αμνηστία ζητά επίσης ο στόχος να περιλαμβάνει τις χρηματοδοτήσεις για ζημιές και απώλειες. Πρόκειται ουσιαστικά για αποζημιώσεις, που καταβάλλονται από χώρες υψηλού εισοδήματος σε χώρες χαμηλότερου εισοδήματος, για να τις βοηθήσουν να ανακάμψουν από τις υφιστάμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και από άλλες που αναπόφευκτα θα αντιμετωπίσουν στο μέλλον.

Μια από τις πιο θετικές κινήσεις της προεδρίας του Αζερμπαϊτζάν ήταν να καταστήσει την προσαρμογή, που εδώ και καιρό είχε παραγκωνιστεί στις διαπραγματεύσεις για το κλίμα, προτεραιότητα των συνομιλιών. Ενώ η πρόληψη της περαιτέρω κλιματικής αλλαγής μέσω μιας πλήρους, ταχείας, δίκαιης και χρηματοδοτούμενης σταδιακής κατάργησης των ορυκτών καυσίμων είναι ζωτικής σημασίας, η πραγματικότητα είναι ότι η κλιματική αλλαγή βρίσκεται ήδη εδώ. Η παροχή βοήθειας στους ανθρώπους ώστε να προσαρμοστούν στις υφιστάμενες και μελλοντικές επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη αποτελεί κρίσιμο μέρος της κλιματικής δικαιοσύνης.

6. Πόσα χρήματα χρειάζονται;

Χρειάζονται τρισεκατομμύρια δολάρια για να βοηθηθούν τα κράτη με χαμηλότερο εισόδημα να αναλάβουν την απαιτούμενη δράση για το κλίμα, συμπεριλαμβανομένης της μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα με τρόπο που να προστατεύει τα δικαιώματα των ανθρώπων. Η Διεθνής Αμνηστία και άλλοι στο κίνημα για την κλιματική δικαιοσύνη ζητούν να τεθεί ως στόχος τουλάχιστον 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως.

Το Αζερμπαϊτζάν έχει ένα ανησυχητικό ιστορικό ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με μακροχρόνιους περιορισμούς στα δικαιώματα της ελευθερίας της έκφρασης, του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι.

7. Ποιες είναι οι ανησυχίες της Αμνηστίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα όσον αφορά το Αζερμπαϊτζάν;

Το Αζερμπαϊτζάν έχει ένα ανησυχητικό ιστορικό στα ανθρώπινα δικαιώματα, με μακροχρόνιους περιορισμούς στα δικαιώματα της ελευθερίας της έκφρασης, του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι. Οι ειρηνικές διαμαρτυρίες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που πραγματοποιούνται από περιβαλλοντικές ομάδες, αντιμετωπίζονται συστηματικά με βίαιη καταστολή, και σύμφωνα με τις τοπικές ΜΚΟ περισσότερα από 300 άτομα φυλακίζονται αυτή τη στιγμή για κατηγορίες με πολιτικά κίνητρα. Το έργο των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης στο Αζερμπαϊτζάν παρεμποδίζεται σοβαρά από αυστηρούς νόμους και τη συνεχή απειλή αντιποίνων για οποιαδήποτε πραγματική ή υποτιθέμενη κριτική των αρχών. Τα περισσότερα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης έχουν εξαφανιστεί, όπως και μεγάλα τμήματα της κοινωνίας των πολιτών του Αζερμπαϊτζάν. Τα βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης κατά την κράτηση είναι ευρέως διαδεδομένα στο Αζερμπαϊτζάν και η ατιμωρησία είναι εδραιωμένη.

8. Υπήρξαν βελτιώσεις από τότε που το Αζερμπαϊτζάν ανέλαβε την προεδρία της COP29;

Όχι. Στην πραγματικότητα, η σοβαρή κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Αζερμπαϊτζάν έχει επιδεινωθεί από τότε που η χώρα ανακοινώθηκε ως οικοδεσπότης της COP29 τον Δεκέμβριο του 2023. Οι αρχές ισχυρίζονται ότι «διασφαλίζουν ότι θα ακουστούν οι φωνές όλων των ανθρώπων» στη σύνοδο κορυφής - αλλά έχουν διώξει περισσότερες/ους από δώδεκα ακτιβίστριες, ακτιβιστές και δημοσιογράφους φέτος και έχουν φιμώσει σημαντικές φωνές για την κλιματική κρίση.

Τον Απρίλιο, για παράδειγμα, οι αρχές του Αζερμπαϊτζάν συνέλαβαν τον ακτιβιστή για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την κλιματική δικαιοσύνη Anar Mammadli με ψευδείς κατηγορίες για «διακίνηση ατόμων» και τον έθεσαν σε προφυλάκιση, όπου και παραμένει. Ο Anar Mammadli ήταν από τους πρώτους ακτιβιστές στο Αζερμπαϊτζάν που μίλησαν για τη σχέση μεταξύ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κλιματικής δικαιοσύνης, και έχει συμμετάσχει σε διεθνείς δράσεις συνηγορίας σε επίπεδο ΕΕ και ΟΗΕ. Στη φυλακή του έχει αρνηθεί επαρκή ιατρική περίθαλψη για διάφορες επιδεινούμενες συνθήκες υγείας και αντιμετωπίζει μακρά ποινή.

9. Πώς επηρεάζει η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Αζερμπαϊτζάν την COP29;

Είναι σημαντικό να μπορεί η κοινωνία των πολιτών να συμμετέχει στις διαπραγματεύσεις για το κλίμα. Οι ακτιβίστριες, οι ακτιβιστές, οι εκπρόσωποι των συνδικαλιστών, οι υπερασπίστριες και οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συμβάλλουν στην προάσπιση φιλόδοξων στόχων και διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στη διασφάλιση ότι τα σχέδια που αναπτύσσονται στη COP29 ευθυγραμμίζονται με τις υποχρεώσεις των κυβερνήσεων όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και ότι πράγματι εφαρμόζονται. Αλλά η συμμετοχή της ίδιας της κοινωνίας των πολιτών του Αζερμπαϊτζάν είναι πιθανό να είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Απειλές και παρενοχλήσεις έχουν αναγκάσει πολλές/ούς τοπικές/ούς ακτιβίστριες/ές να εγκαταλείψουν τη χώρα, ενώ άλλες/οι κρατούνται αυθαίρετα με πολιτικά κίνητρα. Οι λίγες εναπομείνασες ανεξάρτητες φωνές κινδυνεύουν με διώξεις και αντίποινα αν τολμήσουν να εκφράσουν οποιαδήποτε κριτική κατά τη διάρκεια της COP29.

Το κενό που άφησαν οι τοπικές ομάδες της κοινωνίας των πολιτών καλύφθηκε εν μέρει από οργανώσεις γνωστές ως GONGOs (κυβερνητικά οργανωμένες μη κυβερνητικές οργανώσεις). Αυτές οι υποστηριζόμενες από το κράτος ομάδες δεν παρέχουν τις ανεξάρτητες προοπτικές που απαιτούνται, αλλά η παρουσία τους επιτρέπει στις αρχές του Αζερμπαϊτζάν να προβάλλουν μια ψευδή εικόνα σεβασμού της ελευθερίας της έκφρασης και του συνεταιρίζεσθαι.

Η Διεθνής Αμνηστία παρακολουθεί την καταστολή στο Αζερμπαϊτζάν και θα συνεχίσει να καταγράφει τις παραβιάσεις, τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά τη σύνοδο κορυφής.

10. Τι γίνεται με το ιστορικό του Αζερμπαϊτζάν σχετικά με την κλιματική αλλαγή;

Τα ορυκτά καύσιμα αποτελούν περίπου το ήμισυ της οικονομίας του Αζερμπαϊτζάν και τη συντριπτική πλειονότητα των εσόδων από τις εξαγωγές του. Η κρατική εταιρεία πετρελαίου και φυσικού αερίου, SOCAR, αποτελεί σημαντική πηγή εσόδων για την κυβέρνηση του προέδρου Ilham Aliyev. Παρ' όλα αυτά, το Αζερμπαϊτζάν πρέπει επίσης να κάνει αυτά που του αναλογούν για να πετύχει μια γρήγορη και δίκαιη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων- αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν νέα έργα ορυκτών καυσίμων πουθενά. Όμως, νωρίτερα φέτος, ο πρόεδρος Aliyev ανακοίνωσε σχέδια για την επέκταση της παραγωγής φυσικού αερίου, τα οποία είναι κατάφωρα ασύμβατα με τις δεσμεύσεις του Αζερμπαϊτζάν στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού.

Όπως και στις προηγούμενες συνόδους κορυφής για το κλίμα, η COP29 θα φιλοξενήσει πολλές συμμετέχουσες και πολλούς συμμετέχοντες των οποίων οι ατζέντες έρχονται σε αντίθεση με την κλιματική δικαιοσύνη. Χιλιάδες λομπίστες των ορυκτών καυσίμων, μαζί με επικεφαλής πετρελαϊκών κολοσσών όπως η Shell και η BP, αναμένεται να παρευρεθούν. Αυτές/οί οι συμμετέχουσες/ντες έχουν χρησιμοποιήσει προηγούμενες συνόδους κορυφής για να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα, αντιτιθέμενες/οι στις ουσιαστικές προσπάθειες για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων και προωθώντας ψευδείς λύσεις όπως ο συμψηφισμός των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Η Διεθνής Αμνηστία ζητά μια ισχυρή πολιτική σύγκρουσης συμφερόντων για να αποτραπεί η υπονόμευση των στόχων των παγκόσμιων κλιματικών συνθηκών από τους λομπίστες των ορυκτών καυσίμων.

11. Πώς έχει επηρεάσει η κλιματική αλλαγή τους ανθρώπους το 2024;

Η κλιματική αλλαγή προκαλεί δραματική αύξηση της συχνότητας των ακραίων θερμοκρασιών και το 2024 αναμένεται να είναι το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ. Σε όλο τον κόσμο, άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί από πλημμύρες, τυφώνες, ξηρασίες και άλλες αφύσικες καταστροφές, οι οποίες επιδεινώνονται λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Παγκοσμίως, οι αυτόχθονες πληθυσμοί και οι κοινότητες που εξαρτώνται από τη γη εξακολουθούν να φέρουν το μεγαλύτερο βάρος της απώλειας της βιοποικιλότητας.

Έχουν χαθεί ζωές, μέσα διαβίωσης, γλώσσες και ολόκληροι πολιτισμοί κινδυνεύουν, ενώ οι ασθένειες, η πείνα και ο εκτοπισμός προκαλούν ακραία δεινά. Το κόστος αυτών των απωλειών ανέρχεται σε τρισεκατομμύρια δολάρια σε ζημιές, οι οποίες επισκιάζουν το κόστος των σημερινών επενδύσεων στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και απειλούν την ικανότητα των κυβερνήσεων να χρηματοδοτούν πολιτικές για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

12. Τι ζητά η Αμνηστία στην COP29;

• Τα ανθρώπινα δικαιώματα πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο όλων των αποφάσεων για τη δράση για το κλίμα,
• Τα κράτη που είναι σε θέση να το πράξουν πρέπει να αυξήσουν μαζικά τη χρηματοδότηση για το κλίμα και τις χρηματοδοτήσεις για απώλειες και ζημίες,
• Όλα τα κράτη πρέπει να δεσμευτούν για την πλήρη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, με τρόπο γρήγορο και δίκαιο,
• Οι συμμετέχουσες/ντες στην COP29 δεν πρέπει να κυνηγήσουν επικίνδυνες τεχνολογίες, όπως η δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα και η απομάκρυνση, ή να προωθήσουν το φυσικό αέριο ως «μεταβατικό καύσιμο», για να αποσπάσουν την προσοχή από την επείγουσα ανάγκη σταδιακής κατάργησης των ορυκτών καυσίμων,
• Η Γραμματεία της UNFCCC, η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν και άλλες κυβερνήσεις πρέπει να προστατεύσουν τον χώρο των πολιτών και να εγγυηθούν τα δικαιώματα της ελευθερίας της έκφρασης, του συνεταιρίζεσθαι και της ειρηνικής συνάθροισης.

Διάβασε περισσότερα για τις συστάσεις της Διεθνούς Αμνηστίας για την κλιματική δικαιοσύνη εδώ.