ΠΟΛΩΝΙΑ: Η ΟΠΙΣΘΟΔΡΟΜΗΣΗ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΤΗΝ ΑΜΒΛΩΣΗ ΒΛΑΠΤΕΙ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

Έναν χρόνο αφότου τέθηκε σε ισχύ η απόφαση του απαξιωμένου Συνταγματικού Δικαστηρίου της Πολωνίας που απαγορεύει την πρόσβαση στην άμβλωση σε όλες σχεδόν τις περιστάσεις, ο καταστροφικός αντίκτυπός της στις ζωές των γυναικών και όλων όσων έχουν ανάγκη από φροντίδα για την άμβλωση συνεχίζεται. Η απόφαση αύξησε τα ακραία εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες που αναζητούν πρόσβαση στην άμβλωση και είχε τραγικές συνέπειες για πολλές από αυτές και τις οικογένειές τους.

Από τότε που η απόφαση τέθηκε σε ισχύ στις 27 Ιανουαρίου 2021, περισσότερες από 1.000 γυναίκες έχουν απευθυνθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων σε μια προσπάθεια να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους, αμφισβητώντας τον εξαιρετικά περιοριστικό νόμο περί αμβλώσεων της Πολωνίας και αναζητώντας δικαιοσύνη. Αυτές οι πρωτοποριακές υποθέσεις σηματοδοτούν τις πρώτες άμεσες προσφυγές που κατατίθενται ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου κατά του πολωνικού νόμου περί αμβλώσεων και της απόφασης του Συνταγματικού Δικαστηρίου του 2020. Οι προσφεύγουσες ισχυρίζονται ότι ο πολωνικός νόμος περί αμβλώσεων τους προκαλεί σοβαρή βλάβη και παραβιάζει τα δικαιώματά τους στην ιδιωτική ζωή και στην ελευθερία από βασανιστήρια και άλλη κακομεταχείριση. Το Δικαστήριο αναμένεται να αρχίσει να αποφαίνεται επί ορισμένων από αυτές τις υποθέσεις: K.B. κατά Πολωνίας και 3 άλλες προσφυγές, K.C. κατά Πολωνίας και 3 άλλες προσφυγές και A.L.- B. κατά Πολωνίας και 3 άλλες προσφυγές.

Εννέα κορυφαίες διεθνείς οργανώσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων έχουν καταθέσει παρεμβάσεις τρίτων στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων σε αυτές τις υποθέσεις, μεταξύ των οποίων: Διεθνής Αμνηστία, Center for Reproductive Rights, Human Rights Watch, International Commission of Jurists (ICJ), International Federation for Human Rights (FIDH), International Planned Parenthood Federation European Network (IPPF EN), Women Enabled International, Women’s Link Worldwide, World Organisation Against Torture (OMCT). Οι παρεμβάσεις παρέχουν στοιχεία και αναλύσεις με βάση το διεθνές δίκαιο των ανθρώπινων δικαιωμάτων, το συγκριτικό ευρωπαϊκό δίκαιο και τις κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Περιγράφουν τις βαθιές επιπτώσεις που έχουν οι εξαιρετικά περιοριστικοί νόμοι περί αμβλώσεων στη ζωή και την υγεία των γυναικών και των κοριτσιών αναπαραγωγικής ηλικίας.

«Οι παρεμβάσεις των οργανώσεών μας επιδιώκουν να αναδείξουν τις κρίσιμες πτυχές των ανθρώπινων δικαιωμάτων αυτών των περιοριστικών νόμων και είμαστε υπερήφανοι που υποστηρίζουμε τις προσπάθειες να λογοδοτήσει η Πολωνία γι’ αυτές τις συνεχιζόμενες παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων», δήλωσαν οι οργανώσεις.

Ιστορικό

Η Πολωνία έχει έναν από τους πιο περιοριστικούς νόμους περί αμβλώσεων στην Ευρώπη. Μαζί με τη Μάλτα, είναι ένα από τα μόνο δύο κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν έχει νομιμοποιήσει την άμβλωση κατόπιν αιτήματος ή για ευρείς κοινωνικούς λόγους. Στην Πολωνία, η άμβλωση επιτρέπεται μόνο σε περιπτώσεις κινδύνου για τη ζωή ή την υγεία της εγκύου ή αν η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού. Στην πράξη, ωστόσο, είναι σχεδόν αδύνατο για όσες δικαιούνται νόμιμη άμβλωση να τη λάβουν. Κάθε χρόνο χιλιάδες γυναίκες εγκαταλείπουν την Πολωνία για να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες άμβλωσης σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ενώ άλλες εισάγουν ιατρικά χάπια άμβλωσης ή αναζητούν εξωθεσμικά αμβλώσεις στην Πολωνία. Οι Πολωνές γυναίκες, ιδίως εκείνες που βρίσκονται σε δύσκολη κοινωνικοοικονομική κατάσταση, εξαρτώνται από την κρίσιμη βοήθεια των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίες έχουν συχνά περιορισμένους πόρους.

Στις 22 Οκτωβρίου 2020, το απαξιωμένο Συνταγματικό Δικαστήριο της Πολωνίας έκρινε ότι η άμβλωση για λόγους «σοβαρής και μη αναστρέψιμης εμβρυικής ανωμαλίας ή ανίατης ασθένειας που απειλεί τη ζωή του εμβρύου» είναι αντισυνταγματική. Η απόφαση εκδόθηκε μετά από υπόθεση που κατατέθηκε από μέλη του πολωνικού κοινοβουλίου και υποστηρίχθηκε επίσημα από τη Γενική Εισαγγελία. Η απόφαση τέθηκε σε ισχύ στις 27 Ιανουαρίου 2021. Τόσο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων όσο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν διαπιστώσει ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο δεν πληροί τις απαιτήσεις δίκαιης δίκης λόγω της έλλειψης ανεξαρτησίας από τη νομοθετική και την εκτελεστική εξουσία.

Η απόφαση εξάλειψε έναν από τους μοναδικούς εναπομείναντες νομικούς λόγους για την άμβλωση σύμφωνα με την εξαιρετικά περιοριστική νομοθεσία της Πολωνίας, και η θέση της σε ισχύ σημαίνει ότι υπάρχει πλέον ουσιαστικά σχεδόν πλήρης απαγόρευση των αμβλώσεων στην Πολωνία. Προηγουμένως, πάνω από το 90% των περίπου 1.000 νόμιμων αμβλώσεων που διενεργούνταν ετησίως στην Πολωνία γίνονταν γι’ αυτόν τον λόγο. Η απόφαση ήρθε καθώς οι περιορισμοί της πανδημίας COVID-19 κατέστησαν τα ταξίδια για υπηρεσίες άμβλωσης απαγορευτικά δύσκολα και δαπανηρά. Προκάλεσε τις μεγαλύτερες δημόσιες διαμαρτυρίες στη χώρα εδώ και δεκαετίες, με επικεφαλής γυναίκες υπερασπίστριες των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ακτιβίστριες/ιστές και οργανώσεις υπεράσπισης των δικαιωμάτων των γυναικών αναφέρουν ότι η απόφαση έχει σημαντική και οξεία επίδραση, καθώς οι επαγγελματίες του ιατρικού κλάδου φοβούνται επιπτώσεις ακόμα και σε περιπτώσεις που η άμβλωση παραμένει νόμιμη. Γυναίκες υπερασπίστριες των ανθρώπινων δικαιωμάτων και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που υποστηρίζουν την ανατροπή της απόφασης και τη μεταρρύθμιση του πολωνικού νόμου περί αμβλώσεων έχουν αντιμετωπίσει απειλές βίας, ενώ αρκετές διαδηλώτριες έχουν διωχθεί ποινικά.