
60 ΧΡΟΝΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ ΣΕ ΔΡΑΣΗ
Από την ίδρυσή της το 1961, η Διεθνής Αμνηστία ενδυναμώνει ανθρώπους σαν εσένα να αναλάβουν δράση για έναν καλύτερο κόσμο. Όσα ακολουθούν είναι στιγμιότυπα αυτών που εσύ έχεις καταστήσει δυνατά.
Ανοίξτε την εφημερίδα σας, οποιαδήποτε μέρα της εβδομάδας, και θα βρείτε μια αναφορά από κάπου στον κόσμο ότι κάποιος/α φυλακίζεται, βασανίζεται ή εκτελείται επειδή οι απόψεις ή η θρησκεία του/της δεν γίνονται αποδεκτές από την κυβέρνησή του/της. Ο/η αναγνώστης/ρια της εφημερίδας αισθάνεται μια αρρωστημένη αίσθηση ανικανότητας. Ωστόσο, εάν αυτά τα αισθήματα αηδίας υπάρχουν σε όλο τον κόσμο, θα μπορούσαν να ενωθούν σε κοινή δράση και κάτι αποτελεσματικό θα μπορούσε να γίνει.
Peter Benenson
Η Διεθνής Αμνηστία ιδρύθηκε το 1961 με την ιδέα ότι οι καθημερινοί άνθρωποι μαζί μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Σήμερα η Αμνηστία είναι ένα παγκόσμιο κίνημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που στηρίζεται στη συλλογική δύναμη 10 εκατομμυρίων ανθρώπων: Καθένας και καθεμιά τους έχει δεσμευτεί να αγωνίζεται για τη δικαιοσύνη, την ισότητα και την ελευθερία παντού. Από το Λονδίνο στο Σαντιάγο, το Σύδνεϋ έως την Καμπάλα, οι άνθρωποι ενώνονται για να διεκδικήσουν ότι τα δικαιώματα κάθε ανθρώπου θα γίνονται σεβαστά και θα προστατεύονται.
Η αλλαγή δεν συνέβη μέσα σε μία νύχτα. Χρειάζεται επιμονή και πίστη στη δύναμη της ανθρωπότητας να κάνει τη διαφορά. Και το αποτέλεσμα; Η απελευθέρωση δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων που φυλακίστηκαν για τις πεποιθήσεις τους ή τον τρόπο ζωής τους. Ο τερματισμός της θανατικής ποινής σε δεκάδες χώρες. Η λογοδοσία ηγετών που στο παρελθόν ήταν ανέγγιχτοι. Η τροποποίηση νόμων και η αλλαγή ζωών.
Πώς μετράμε 60 χρόνια συλλογικής δράσης; Τα βρίσκουμε στους/στις κατηγορούμενους/ες στους οποίους δίνεται δίκαιη δίκη∙ στις/στους φυλακισμένες/ους που σώθηκαν από την εκτέλεση∙ στους/στις κρατούμενους/ες που δεν βασανίζονται πλέον. Τα βρίσκουμε στις ακτιβίστριες και τους ακτιβιστές που απελευθερώνονται για να συνεχίσουν την υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων∙ στις μαθήτριες και τους μαθητές που μαθαίνουν για τα δικαιώματά τους στην τάξη∙ στις οικογένειες που συνοδεύονται με ασφάλεια στο σπίτι από τα προσφυγικά camps. Τα βρίσκουμε στις περιθωριοποιημένες κοινότητες που διαδηλώνουν για να απαιτήσουν τον τερματισμό των διακρίσεων, στις περιθωριοποιημένες κοινότητες που υπερασπίστηκαν τα σπίτια τους από την καταστροφή, και στη γυναίκα της οποίας η κυβέρνηση ποινικοποιεί τελικά την κακοποίηση που αντιμετωπίζει κάθε μέρα.
Εδώ και εξήντα χρόνια αγωνιζόμαστε για έναν κόσμο όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα θα τα απολαμβάνουν όλοι. Και δεν θα σταματήσουμε μέχρι να επιτευχθεί.
Όταν άναψα πρώτη φορά το κερί της Αμνηστίας, είχα στο μυαλό μου το παλιό κινέζικο ρητό: «Καλύτερα να ανάψεις ένα κερί παρά να καταριέσαι το σκοτάδι».
Peter Benenson
Η ανθρωπότητα κερδίζει: Ο αντίκτυπός σου τα τελευταία 60 χρόνια
Ο Βρετανός δικηγόρος Peter Benenson, αφού έμαθε για δύο Πορτογάλους φοιτητές που φυλακίστηκαν επειδή έκαναν πρόποση στην ελευθερία το 1961, ξεκίνησε μια παγκόσμια εκστρατεία «Έκκληση για Αμνηστία 1961». Η έκκλησή του για την απελευθέρωση των κρατουμένων συνείδησης ανατυπώνεται σε έγγραφα σε όλο τον κόσμο και γίνεται η γενεσιουργός στιγμή της Διεθνούς Αμνηστίας. Μέχρι το 1966, 1.000 κρατούμενοι/ες είχαν απελευθερωθεί χάρη στις ακούραστες προσπάθειες ανθρώπων, όπως εσύ, που θέλουν να δουν έναν καλύτερο κόσμο.
Το 1962, η Αμνηστία στέλνει δικηγόρο για να παρακολουθήσει τη δίκη του Νέλσον Μαντέλα στη Νότια Αφρική. Ο Nelson Mandela έγραψε ότι «η απλή παρουσία του, καθώς και η βοήθεια που έδωσε, αποτέλεσαν πηγή τεράστιας έμπνευσης και ενθάρρυνσης για εμάς».
Το 1973, η Αμνηστία εκδίδει την πρώτη πλήρη Επείγουσα Δράση, ενθαρρύνοντας το κοινό να ενεργήσει υπέρ του Luiz Basilio Rossi, Βραζιλιάνου καθηγητή που συνελήφθη για πολιτικούς λόγους. Ο Luiz συνέχισε να λαμβάνει τη λαϊκή υποστήριξη σε αυτές τις εκκλήσεις για τη βελτίωση της κατάστασής του: «Ήξερα ότι η υπόθεσή μου είχε γίνει δημόσια, ήξερα ότι δεν μπορούσαν πλέον να με σκοτώσουν. Τότε μειώθηκε η πίεση που μου ασκούνταν και οι συνθήκες βελτιώθηκαν». Έκτοτε, οι υποστηρικτές/ίκτριες της Αμνηστίας σε όλο τον κόσμο έχουν πραγματοποιήσει εκστρατείες υπέρ χιλιάδων ατόμων, οικογενειών και κοινοτήτων. Στο ένα τρίτο αυτών των περιπτώσεων περίπου έχει καταγραφεί θετική αλλαγή και, ακόμη και όταν δεν έχει γίνει αυτό, έχει δοθεί εμψύχωση και ελπίδα.
Έλαβα με μεγάλη χαρά και συγκίνηση τις όμορφες κάρτες και τα ενθαρρυντικά μηνύματα της αλληλεγγύης σας... Σας ευχαριστώ τόσο πολύ.
Elmer Salvador Gutierrez Vasquez
Στη δεκαετία του 1970, το νέο καθεστώς της Χιλής υπό τον στρατηγό Augusto Pinochet συμφωνεί να δεχτεί μια τριμελή αποστολή της Διεθνούς Αμνηστίας που θα διερευνήσει ισχυρισμούς για μαζικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πάνω από 20 χρόνια αργότερα, η Διεθνής Αμνηστία γίνεται διάδικος σε δικαστικές διαδικασίες που οδηγούν στη σύλληψη του Pinochet στο Ηνωμένο Βασίλειο για εγκλήματα που διαπράχθηκαν στη Χιλή. Το 1979, η Διεθνής Αμνηστία δημοσιεύει μια λίστα 2.665 περιπτώσεων ατόμων που είναι γνωστό ότι «εξαφανίστηκαν» στην Αργεντινή μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του Jorge Rafael Videla, σε μια προσπάθεια να βοηθήσουν τους φίλους και τις οικογένειές τους να κάνουν τους υπεύθυνους να λογοδοτήσουν. Την ίδια δεκαετία, η Διεθνής Αμνηστία κερδίζει το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης επειδή «συνέβαλε στη διασφάλιση των όρων για την ελευθερία, τη δικαιοσύνη και, επομένως, για την ειρήνη στον κόσμο», μια αξιοσημείωτη αναφορά στη σκληρή δουλειά και την αποφασιστικότητα των υποστηρικτών/ριών της Αμνηστίας σε ολόκληρο τον κόσμο.
Όταν η Αμνηστία και οι υποστηρικτές/ίκτριές της ξεκινούν τον αγώνα κατά της θανατικής ποινής το 1977, μόνο 16 χώρες είχαν καταργήσει τη θανατική ποινή. Σήμερα, ο αριθμός αυτός έχει αυξηθεί σε 108, περισσότερες από τις μισές χώρες του κόσμου. Από το 2011, χώρες όπως το Μπενίν, το Τσαντ, η Δημοκρατία του Κογκό, τα Φίτζι, η Γουινέα, η Λετονία, η Μαδαγασκάρη, η Μογγολία, το Ναουρού και το Σουρινάμ έχουν όλες καταργήσει τη θανατική ποινή για όλα τα εγκλήματα. Η επιτυχία μας καθοδηγείται από την πεποίθηση ότι το δικαίωμα στη ζωή είναι ιερό. Με τη βοήθειά σου, δεν θα σταματήσουμε έως ότου ολόκληρος ο κόσμος απαλλαγεί για τα καλά από αυτήν την απόλυτη σκληρή, απάνθρωπη και εξευτελιστική τιμωρία.
Το 1984, έπειτα από ακούραστη εκστρατεία υποστηρικτών/ριών της Αμνηστίας, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών υιοθετεί τη Σύμβαση κατά των Βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας. Ως αποτέλεσμα, οι χώρες υποχρεούνται πλέον από το διεθνές δίκαιο να λαμβάνουν αποτελεσματικά μέτρα για την αποτροπή των βασανιστηρίων σε περιοχές που ελέγχουν, ενώ τους απαγορεύεται να μεταφέρουν άτομα σε οποιαδήποτε χώρα όπου υπάρχει λόγος να εκτιμάται ότι θα βασανιστούν.
Τη δεκαετία του 1990, οι αναφορές της Διεθνούς Αμνηστίας για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Κουβέιτ μετά την εισβολή στο Ιράκ γίνονται πρωτοσέλιδο σε όλο τον κόσμο. Οι ομάδες μας ξεκινούν επίσης δράση για βασανιστήρια και εξωδικαστικές εκτελέσεις στη Βραζιλία και δέχονται την άμεση αντίδραση του προέδρου Fernando Collor, ο οποίος λέει: «Δεν μπορούμε και δεν θα ξαναγίνουμε μια χώρα που μνημονεύεται ως βίαιη». Η Διεθνής Αμνηστία επίσης εγείρει την παγκόσμια προσοχή στην κατάσταση των 300.000 παιδιών στρατιωτών και ενώνει δυνάμεις με πέντε άλλες διεθνείς ΜΚΟ για την έναρξη του Συνασπισμού για τη Διακοπή της Χρησιμοποίησης Παιδιών Στρατιωτών.
Το 2002, η μακροχρόνια πίεση από τους/τις υποστηρικτές/ίκτριες της Αμνηστίας ανοίγει τελικά τον δρόμο για τη δημιουργία Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, που θα διερευνά και θα διώκει εκείνους/ες, συμπεριλαμβανομένων πολιτικών και ηγετών, ηγετών ένοπλων ομάδων και άλλων υψηλόβαθμων προσώπων, που ευλόγως θεωρούνται ύποπτοι για διάπραξη εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, για γενοκτονία, εγκλήματα πολέμου και για το έγκλημα της επιθετικής πολιτικής.
Μετά από 20 χρόνια πίεσης από τους/τις υποστηρικτές/ίκτριες της Αμνηστίας και άλλους/ες, η παγκόσμια Συνθήκη για το Εμπόριο Όπλων τίθεται σε ισχύ το 2014, σε μια σπουδαία νίκη για την ανθρωπότητα. Η συνθήκη έχει σχεδιαστεί για να σταματήσει την ανεύθυνη ροή όπλων, που προκαλούν τον θάνατο εκατομμυρίων και πυροδοτούν συγκρούσεις και εκτεταμένη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτή η τεράστια νίκη δεν θα ήταν καν δυνατή χωρίς την εκπληκτική υποστήριξη των δωρητών/ριών, των μελών και των ακτιβιστών/ριών μας.
Οι δεκαετίες του 2010 και του 2020 χαρακτηρίζονται από έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό θριάμβων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς οι ακτιβιστές/ίστριες εντείνουν το αίτημά τους για αλλαγή. Το 2010, για παράδειγμα, η Διεθνής Αμνηστία συνεργάζεται με την Ντόνγκρια Κοντ, μια αυτόχθονα κοινότητα στην Ορίσα της Ινδίας, για να εμποδίσει την εταιρεία εξόρυξης Vedanta να τους εκδιώξει από τα κατά παράδοση εδάφη τους. Έπειτα από αυτές τις προσπάθειες, η ινδική κυβέρνηση απορρίπτει τα σχέδια για εξόρυξη στη γη τους.
Το 2013, η Παπούα Νέα Γουινέα καταργεί τον αμφιλεγόμενο νόμο περί μαγείας, ο οποίος επέτρεψε μειωμένες ποινές δολοφόνων σε περιπτώσεις όπου υπήρξε κατηγορία μαγείας εναντίον του θύματος. Αυτό αποτέλεσε τομή στον αγώνα για τον τερματισμό της βίας κατά των γυναικών σε μια χώρα όπου οι κατηγορίες για μαγεία έχουν συχνά χρησιμοποιηθεί ως δικαιολογία για να ξυλοδαρμούς, θανάτους και βασανισμούς γυναικών. Υπήρξαν και άλλα καλά νέα, όταν ψηφίστηκε ο νόμος περί Οικογενειακής Προστασίας (από την ενδοοικογενειακή βία) το ίδιο έτος.
Το 2015, ύστερα από χρόνια πίεσης από την Αμνηστία και τους/τις υποστηρικτές/ίκτριές της, η νιγηριανή θυγατρική της Shell ανακοινώνει μια διευθέτηση 55 εκατομμυρίων λιρών για 15.600 αγρότες/ισσες και ψαράδες στο Μπόντο της Νιγηρίας, των οποίων η ζωή καταστράφηκε από δύο μεγάλες πετρελαιοκηλίδες της Shell το 2008. Ανοίγει έτσι ο δρόμος για μελλοντικές ενέργειες από άλλες νιγηριανές κοινότητες που αντιμετωπίζουν το κύριο πλήγμα από την αμέλεια της εταιρείας. Το 2021, το Ανώτατο Δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου ορίζει ότι δύο άλλες κοινότητες του Δέλτα του Νίγηρα που επηρεάζονται από χρόνια διαρροών μπορούν να μηνύσουν τον πετρελαϊκό γίγαντα σε δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου.
Το 2015, ο ΟΗΕ ενσωματώνει ισχυρότερους κανόνες για την ανθρώπινη μεταχείριση των κρατουμένων, ύστερα από πιέσεις ενός συνασπισμού ΜΚΟ, συμπεριλαμβανομένης της Διεθνούς Αμνηστίας. Οι αναθεωρημένοι κανόνες σέβονται πληρέστερα τα ανθρώπινα δικαιώματα των κρατουμένων δίνοντας έμφαση στην αποκατάσταση, την προστασία από τα βασανιστήρια, την καλύτερη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, και τον περιορισμό της χρήσης τιμωρητικής πειθάρχησης, συμπεριλαμβανομένης της απομόνωσης.
Το 2015, η Ιρλανδία γίνεται η πρώτη χώρα στον κόσμο που εισάγει την πλήρη ισότητα των πολιτικών γάμων με λαϊκή ψήφο. «Αυτή η (απόφαση) στέλνει ένα μήνυμα στους ΛΟΑΤΙ ανθρώπους παντού ότι αυτοί/’ες, οι σχέσεις τους και οι οικογένειές τους έχουν σημασία», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της Αμνηστίας Ιρλανδίας Colm O’Gorman. Το 2019, η Ταϊβάν γίνεται η πρώτη χώρα στην Ασία που νομιμοποιεί τοn γάμο ανάμεσα σε άτομα του ίδιου φύλου, μετά από συστηματικές εκστρατείες για το θέμα.
Σε μια απόφαση-ορόσημο για τη διεθνή δικαιοσύνη, ο πρώην πρόεδρος του Τσαντ Hissène Habré καταδικάζεται σε ισόβια κάθειρξη στις 30 Μαΐου 2016 για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, εγκλήματα πολέμου και βασανιστήρια που διαπράχθηκαν στο Τσαντ μεταξύ 1982 και 1990. Η δίωξη βασίζεται σε εκθέσεις της Αμνηστίας που χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1980, καθώς και στην μαρτυρία εμπειρογνώμονα, πρώην μέλους του προσωπικού της Αμνηστίας, μεταξύ άλλων αποδεικτικών στοιχείων.
Επίσης, το 2016, ο Albert Woodfox απελευθερώνεται τελικά από τη φυλακή στις ΗΠΑ μετά από δεκαετίες πίεσης από υποστηρικτές/ίκτριες της Διεθνούς Αμνηστίας. Είχε περάσει 43 χρόνια και 10 μήνες σε απομόνωση σε κρατική φυλακή της Λουιζιάνα – θεωρείται ότι είναι η μεγαλύτερη περίοδος απομόνωσης που έχει αντέξει κανείς/καμιά στις ΗΠΑ. «Δεν μπορώ να περιγράψω ακριβώς όπως θα έπρεπε πόσο σημαντική είναι η λήψη επιστολών από ανθρώπους απ’ όλο τον κόσμο», δήλωσε ο Albert. «Μου έδωσε μια αίσθηση αξίας. Μου έδωσε δύναμη∙ με έπεισε ότι αυτό που έκανα ήταν σωστό».
Το 2017, το Ανώτατο Δικαστήριο της Κένυας εμποδίζει τη μονομερή απόφαση της κυβέρνησης να κλείσει την δομή προσφύγων Dadaab, τη μεγαλύτερη δομή προσφύγων στον κόσμο. Η απόφαση έρχεται ως απάντηση σε έκκληση δύο οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Κένυας, που υποστηρίχθηκε από την Αμνηστία. Το κλείσιμο του Dadaab θα είχε εκθέσει περισσότερους από 260.000 Σομαλούς/ές πρόσφυγες στον κίνδυνο της αναγκαστικής επιστροφής στη Σομαλία, μια χώρα γεμάτη από ένοπλες συγκρούσεις.
Το 2018, η Teodora del Carmen Vasquez απελευθερώνεται από τη φυλακή μετά από μια δεκαετία πίσω από τα κάγκελα στο Ελ Σαλβαδόρ, αφού είχε υποφέρει τη γέννα νεκρού παιδιού, γεγονός που οδήγησε στο να να κατηγορηθεί και να καταδικαστεί για άμβλωση, πράξη που είναι παράνομη στη χώρα. Απελευθερώθηκε όταν δικαστήριο μείωσε την εξωφρενική ποινή φυλάκισης 30 ετών. Οι υποστηρικτές/ίκτριες της Αμνηστίας είχαν αγωνιστεί για την ελευθερία της Teodora από το 2015 με κάθε μέσο, από εκκλήσεις ως διαμαρτυρίες.
Το 2018, ένα δημοψήφισμα στην Ιρλανδία ανατρέπει τη συνταγματική απαγόρευση των αμβλώσεων και σηματοδοτεί μια τεράστια νίκη για τα δικαιώματα των γυναικών, που προκύπτει μετά από χρόνια αφοσιωμένου ακτιβισμού, συμπεριλαμβανομένων δράσεων από τη Διεθνή Αμνηστία. Το 2020, η Αργεντινή νομιμοποιεί τελικά την άμβλωση, γεγονός που αποτελεί θρίαμβο για το κίνημα υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών και τις/τους υποστηρίκτριες/ικτές της Αμνηστίας που αγωνίζονται γι’ αυτό εδώ και δεκαετίες. Λειτουργεί ως έμπνευση και για άλλες χώρες της περιοχής και όλου του κόσμου για να κινηθούν προς την αναγνώριση της πρόσβασης σε ασφαλείς, νόμιμες αμβλώσεις.
Το 2018, μια απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου διαπιστώνει ότι η μαζική υποκλοπή χιλιάδων ιδιωτικών επικοινωνιών από τις Υπηρεσίες Πληροφοριών του Ηνωμένου Βασιλείου συνιστούσε παραβίαση των νόμων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η απόφαση-ορόσημο πήρε περαιτέρω έκταση από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 2021 καθιστώντας σαφές ότι η απεριόριστη επιτήρηση παραβιάζει τα δικαιώματα των ανθρώπων στην ιδιωτική ζωή και την ελεύθερη έκφραση, και χρειάζεται η θέσπιση ισχυρών δικλείδων ασφαλείας κατά της κατάχρησης.
Το 2019, η Σιέρα Λεόνε καταργεί την απαγόρευση πρόσβασης των έγκυων κοριτσιών στην εκπαίδευση, αφού διαπιστώνεται ότι δημιουργεί διακρίσεις. Η Αμνηστία είχε παρέμβει στην υπόθεση, αντλώντας στοιχεία από τη δική της έρευνα για το θέμα καθώς και τις σχετικές διατάξεις του Διεθνούς Δικαίου. Η απόφαση έστειλε ισχυρό μήνυμα και σε άλλες αφρικανικές χώρες είτε να εφαρμόσουν είτε να λάβουν υπόψη τέτοιες απαγορεύσεις.
Το 2019-2020, αλλαγές στο νόμο στη Δανία, τη Σουηδία και την Ελλάδα αναγνωρίζουν τελικά ότι το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός. Αυτό είναι αποτέλεσμα χρόνων εκστρατειών και διεκδικήσεων από ομάδες δικαιωμάτων γυναικών και επιζησασών, και από την εκστρατεία της Αμνηστίας «Ας μιλήσουμε για το “Ναι”». Η Ισπανία ανακοινώνει επίσης νομοσχέδιο για τον ορισμό του βιασμού ως σεξ χωρίς συναίνεση, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Ενώ προηγουμένως ένιωθα ότι κάθε ελπίδα είχε σβήσει, η ιστορία άλλαξε όταν ήρθε η Αμνηστία. Τα μηνύματα που έλαβα με ξεπέρασαν. Ξαναβρήκα την ελπίδα.
Moses Akatugba