ΓΙΑΤΙ Η ΓΛΩΣΣΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΕΧΕΙ ΣΗΜΑΣΙΑ

Το δυστοπικό μυθιστόρημα του George Orwell, 1984, ανοίγει με τον Winston Smith να γράφει στο ημερολόγιό του για μια ταινία που έχει δει. «Μια πολύ καλή ταινία με ένα πλοίο γεμάτο από πρόσφυγες που βομβαρδίστηκε κάπου στη Μεσόγειο,» γράφει. «Το κοινό διασκεδάζει πολύ με τα πλάνα ενός τεράστιου, χοντρού ανθρώπου που προσπαθεί να κολυμπήσει μακριά από ένα ελικόπτερο που τον καταδιώκει, πρώτα τον βλέπεις να βυθίζεται στο νερό σαν κήτος, μετά τον βλέπεις μέσα από το στόχαστρο του ελικοπτέρου, μετά τον βλέπεις να είναι γεμάτος τρύπες και τη θάλασσα γύρω του να γίνεται ροζ και αυτός να βυθίζεται ξαφνικά σαν οι τρύπες να είχαν αφήσει το νερό να μπει μέσα».

Αυτή την εβδομάδα, εμφανίστηκε ένα βίντεο που παρουσιάζει ένα ελληνικό ακτοπλοϊκό πλοίο να προσπαθεί εμφανώς να ανατρέψει μια βάρκα γεμάτη από πρόσφυγες στη θάλασσα και την ακτοφυλακή να πυροβολεί στη θάλασσα κοντά στη βάρκα τους.

Δεν πρόκειται για την Ωκεανία του 1984. Είναι η Ευρώπη του 2020.

Το περιστατικό, σύμφωνα με αναφορές, έλαβε χώρα έξω από την τουρκική ακτή τη Δευτέρα. Ήρθε εν μέσω του εντεινόμενου αδιεξόδου μεταξύ Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης που ακολούθησε την απόφαση του προέδρου Ερντογάν να επιτρέψει στους/στις πρόσφυγες και τους/τις μετανάστες/ριες να κατευθυνθούν προς τα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της Τουρκίας με την Ελλάδα και τη Βουλγαρία.

Και όπως το κοινό στον κινηματογράφο του Orwell, μερικοί άνθρωποι «διασκέδασαν πολύ». Ένας διαβόητος δεξιός σχολιαστής ανέβασε στο twitter το βίντεο με τη λεζάντα: «Μου αρέσει η ελληνική ακτοφυλακή. Ελάτε θαυμαστοί άνθρωποι της Ελλάδας. Τα πόδια έτοιμα. Οι μπότες στη θέση τους. Οργή ενάντια στην εισβολή.»

Αυτή η γλώσσα σχετικά με την εισβολή επαναλήφθηκε στα πρωτοσέλιδα σε ολόκληρο τον κόσμο, καθώς οι εφημερίδες ανέφεραν πως η Ελλάδα «πολιορκείται» από «σμήνη» ή «κατακλυσμό» μεταναστών. Ακόμα και οι New York Times δημοσίευσαν  μια φωτογραφία την Τρίτη δηλώνοντας ότι «οι ελληνικές αρχές χρησιμοποιούν δακρυγόνα και σφαίρες από πλαστικό για να αποκρούσουν τις ορδές.»

Πηγαίνοντας την στρατιωτική αναλογία ένα βήμα παραπάνω, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Στέλιος Πέτσας, χαρακτήρισε τη χώρα ως αντιμέτωπη με μια «ασύμμετρη απειλή» για την ασφάλειά της και ανακοίνωσε ότι η Αθήνα είχε στείλει πολεμικά πλοία στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.

Αυτή η γλώσσα της εισβολής έχει γίνει ολοένα και πιο κυρίαρχη, καθώς χρησιμοποιείται πολύ εύκολα από τους λαϊκιστές πολιτικούς ηγέτες σε όλο τον κόσμο. Οι λαϊκιστές αυτοί τροφοδοτούν την ξενοφοβία και τον επικίνδυνο εθνικισμό για να κερδίσουν και να διατηρήσουν την εξουσία, ανεγείροντας φράκτες και τοίχους ως φυσικές ενσαρκώσεις της προκατάληψής τους.

Όπως πρόσφατα παρατήρησε ο Filippo Grandi, Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, μια τέτοια γλώσσα δεν είναι μόνο βαθιά λανθασμένη αλλά και εξαιρετικά επικίνδυνη. «Είναι αυτός ο τύπος της γλώσσας που στιγματίζει τους/τις πρόσφυγες, τους/τις μετανάστες/ριες και άλλους ανθρώπους σε κίνηση, που νομιμοποιεί μια ρητορική ρατσισμού, μίσους και ξενοφοβίας,» δήλωσε.

Στο ελληνικό νησί της Λέσβου, στις ακτές του οποίου ένα νεαρό αγόρι πνίγηκε τη Δευτέρα, μια μικρή ομάδα κατοίκων εμπόδισαν τα σκάφη με πρόσφυγες να αγκυροβολήσουν. Υπάρχουν αναφορές ότι οι γιατροί, οι δημοσιογράφοι και οι ανθρωπιστικές οργανώσεις δέχτηκαν βίαιες επιθέσεις από αυτόκλητους τιμωρούς. Αυτή την εβδομάδα, η μη κυβερνητική οργάνωση Γιατροί Χωρίς Σύνορα αναγκάστηκε να αναστείλει τις δραστηριότητες για δύο ημέρες λόγω της αυξημένης έντασης στο νησί.

Η αυξημένη δυσαρέσκεια στην Ελλάδα πηγάζει από τις αποτυχίες στο ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου και από το γεγονός ότι δεν υπάρχει σύστημα καταμερισμού της ευθύνης για τους αιτούντες και τις αιτούσες άσυλο, μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών. Ως αποτέλεσμα, οι παράκτιες χώρες - η Ιταλία, η Ελλάδα, η Μάλτα - έχουν μείνει σε μεγάλο βαθμό μόνες στην αντιμετώπιση της κατάστασης. Οι προσπάθειες του Κοινοβουλίου της ΕΕ για την αναθεώρηση των κανόνων του Δουβλίνου παρεμποδίστηκαν από λίγες χώρες.

Αντί να προσπαθούν να διορθώσουν αυτό το κατεστραμμένο σύστημα, το οποίο έχει απογοητεύσει τόσο τα κράτη που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της ΕΕ όσο και τους ανθρώπους που αναζητούν ασφάλεια, οι κυρίαρχοι ηγέτες της Ευρώπης το αποφεύγουν. Αυτό δημιούργησε ένα κενό, το οποίο κάλυψαν με προθυμία οι λαϊκιστές.

Αν αφεθούν χωρίς αντίδραση, θα πλαισιώσουν τη συζήτηση και τη γλώσσα που χρησιμοποιούμε με τη διάδοση του φόβου και την εργαλειοποίηση των προκαταλήψεων.

Όμως, αντί να κρατάει τις «σκοτεινές δυνάμεις» σε αδράνεια, το φρούριο που χτίζει η Ευρώπη γύρω από τον εαυτό της, μας αφήνει όλο και περισσότερο παγιδευμένους/ες σε μια λαϊκιστική φυλακή φόβου.

Εβδομήντα χρόνια μετά τη δημοσίευση του 1984, πολλές όψεις του οράματος του Orwell - από την πανταχού παρούσα μαζική επιτήρηση έως την ανατριχιαστική επιρροή της προπαγανδιστικής γλώσσας (Newspeak)- έχουν γίνει κοινός τόπος. Πρέπει να δράσουμε για να διασφαλίσουμε ότι η μεταχείριση των προσφύγων που διαφεύγουν από τον πόλεμο και τη φτώχεια δεν θα γίνει επίσης δυστοπική.

Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο Newsweek.