ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΒΟΡΕΙΑ ΑΦΡΙΚΗ: ΤΟ ΝΕΟ ΚΥΜΑ ΜΑΖΙΚΩΝ ΕΞΕΓΕΡΣΕΩΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΤΗΚΕ ΜΕ ΒΙΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2019, ΕΝΟΣ «ΕΤΟΥΣ ΑΝΥΠΑΚΟΗΣ»
• Η έκθεση εξετάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα σε 19 κράτη στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική (MENA) κατά τη διάρκεια του 2019
• Ένα κύμα διαμαρτυριών σε όλη την Αλγερία, το Ιράκ, το Ιράν και τον Λίβανο αποδεικνύει την αναζωογονημένη πίστη στη δύναμη των ανθρώπων
• Περισσότερα από 500 άτομα σκοτώθηκαν στο Ιράκ και περισσότερα από 300 στο Ιράν σε βίαιες καταστολές των διαδηλώσεων
• Αδυσώπητη καταστολή όσων ασκούν κριτική με ειρηνικό τρόπο και των υπερασπιστών/ριών των ανθρώπινων δικαιωμάτων
• Τουλάχιστον 136 κρατούμενοι/ες συνείδησης βρίσκονται υπό κράτηση σε 12 χώρες για τις αναρτήσεις τους στο διαδίκτυο
Οι κυβερνήσεις σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική (MENA) έδειξαν τρομακτική αποφασιστικότητα στη συντριβή των διαδηλώσεων με τη χρήση αδίστακτης βίας, και την καταπάτηση των δικαιωμάτων εκατοντάδων χιλιάδων διαδηλωτών/ριών που βγήκαν στους δρόμους για να ζητήσουν κοινωνική δικαιοσύνη και πολιτική μεταρρύθμιση κατά το 2019, δήλωσε η Διεθνής Αμνηστία, δημοσιεύοντας την ετήσια έκθεσή της σχετικά με την κατάσταση των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην περιοχή.
Η έκθεση «Ανθρώπινα δικαιώματα στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική: Ανασκόπηση του 2019» περιγράφει πώς, αντί να ακούνε τα αιτήματα των διαδηλωτών/ριών, οι κυβερνήσεις κατέφυγαν για μια ακόμη φορά στην αδυσώπητη καταστολή για να αποσιωπήσουν τις ειρηνικές διαμαρτυρίες τόσο στους δρόμους όσο και στο διαδίκτυο. Μόνο στο Ιράκ και στο Ιράν, η χρήση θανατηφόρων δυνάμεων από τις αρχές οδήγησε σε εκατοντάδες θανάτους σε διαδηλώσεις ͘ η αστυνομία του Λιβάνου έκανε χρήση παράνομης και υπερβολικής βίας για να διαλύσει τις διαδηλώσεις ͘ και στην Αλγερία οι αρχές πραγματοποίησαν μαζικές συλλήψεις και προσαγωγές για να καταστείλουν τους/τις διαδηλωτές/ριες. Σε ολόκληρη την περιοχή, οι κυβερνήσεις συνέλαβαν και άσκησαν διώξεις κατά ακτιβιστών/ριών για σχόλια που δημοσίευσαν στο διαδίκτυο, καθώς οι ακτιβιστές/ριες προσέφυγαν στα κανάλια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για να εκφράσουν τη διαφωνία τους.
«Σε μια εκδήλωση ανυπακοής και αποφασιστικότητας που προκαλεί έμπνευση, πλήθη από την Αλγερία, το Ιράν, το Ιράκ και τον Λίβανο ξεχύθηκαν στους δρόμους - σε πολλές περιπτώσεις διακινδυνεύοντας τη ζωή τους – για να διεκδικήσουν τα ανθρώπινα δικαιώματά τους, την αξιοπρέπεια και την κοινωνική δικαιοσύνη, καθώς και τον τερματισμό της διαφθοράς. Αυτοί οι διαδηλωτές/ριες έχουν αποδείξει ότι δεν θα εκβιαστούν σε σιωπή από τις κυβερνήσεις τους,» δήλωσε η Heba Morayef, Διευθύντρια της Διεθνούς Αμνηστίας στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή.
Heba Morayef
Οι διαδηλώσεις σε όλη την περιοχή της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής αντανακλούν τους διαδηλωτές/ριες που βγαίνουν στους δρόμους για να απαιτήσουν τα δικαιώματά τους από το Χονγκ Κονγκ μέχρι τη Χιλή. Στο Σουδάν, οι μαζικές διαδηλώσεις αντιμετωπίστηκαν με βίαιη καταστολή από τις δυνάμεις ασφαλείας και τελικά κατέληξαν μετά από διαπραγματεύσεις σε πολιτική συμφωνία με τις οργανώσεις που ηγούνταν των διαδηλώσεων.
Καταστολή των διαδηλώσεων στους δρόμους
Σε όλη την περιοχή της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής οι αρχές χρησιμοποίησαν μια σειρά τακτικών για να καταστείλουν το κύμα διαδηλώσεων - συλλαμβάνοντας αυθαίρετα χιλιάδες διαδηλωτές/ριες σε ολόκληρη την περιοχή και σε ορισμένες περιπτώσεις καταφεύγοντας σε υπερβολική ή ακόμα και θανατηφόρα βία. Μόνο στο Ιράκ και στο Ιράν σκοτώθηκαν εκατοντάδες, καθώς οι δυνάμεις ασφαλείας έριξαν πραγματικά πυρομαχικά σε διαδηλωτές/ριες και χιλιάδες τραυματίστηκαν.
Στο Ιράκ, όπου τουλάχιστον 500 άνθρωποι πέθαναν σε διαδηλώσεις το 2019, οι διαδηλωτές/ριες έδειξαν τεράστια ανθεκτικότητα, αψηφώντας τα πυρομαχικά, τις θανατηφόρες επιδρομές ελεύθερων σκοπευτών και τις στρατιωτικές χειροβομβίδες δακρυγόνων που ρίχτηκαν από μικρή απόσταση προκαλώντας φρικιαστικούς τραυματισμούς.
Στο Ιράν, αξιόπιστες αναφορές ανέφεραν ότι οι δυνάμεις ασφαλείας σκότωσαν πάνω από 300 άτομα και τραυμάτισαν χιλιάδες μέσα σε μόλις τέσσερις ημέρες από τις 15 έως τις 18 Νοεμβρίου για να καταπνίξουν τις διαδηλώσεις που πυροδότησε αρχικά η άνοδος των τιμών των καυσίμων. Χιλιάδες επίσης συνελήφθησαν και πολλοί υποβλήθηκαν σε βίαιη εξαφάνιση και βασανιστήρια.
Τον Σεπτέμβριο, οι Παλαιστίνιες γυναίκες στο Ισραήλ και τα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στην έμφυλη βία και τη στρατιωτική κατοχή του Ισραήλ. Ισραηλινές δυνάμεις σκότωσαν επίσης δεκάδες Παλαιστίνιους/ες κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη.
«Οι συγκλονιστικοί αριθμοί των νεκρών μεταξύ διαδηλωτών/ριών στο Ιράκ και το Ιράν αναδεικνύουν σε ποιο σημείο ήταν διατεθειμένες να φτάσουν οι κυβερνήσεις για να αποσιωπήσουν όλες τις μορφές διαφωνίας,» δήλωσε ο Philip Luther, Διευθυντής Έρευνας και Συνηγορίας της Διεθνούς Αμνηστίας για τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. «Στο μεταξύ, στα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη, η πολιτική του Ισραήλ να χρησιμοποιεί υπερβολική, ακόμη και θανατηφόρα, βία ενάντια στους διαδηλωτές/ριες συνεχίστηκε αμείωτη.»
Στην Αλγερία, όπου οι μαζικές διαμαρτυρίες οδήγησαν στην πτώση του Προέδρου Abdelaziz Bouteflika μετά από 20 χρόνια στην εξουσία, οι αρχές προσπάθησαν να καταστείλουν τις διαδηλώσεις μέσω μαζικών αυθαίρετων συλλήψεων και προσαγωγών ειρηνικών διαδηλωτών/τριών.
Ενώ οι μαζικές διαδηλώσεις στον Λίβανο από τον Οκτώβριο, που οδήγησαν στην παραίτηση της κυβέρνησης, άρχισαν σε μεγάλο βαθμό ειρηνικά, πολλές φορές αντιμετώπισαν την παράνομη και υπερβολική δύναμη, και οι δυνάμεις ασφαλείας απέτυχαν να επέμβουν αποτελεσματικά για την προστασία των ειρηνικών διαδηλωτών/ριών από επιθέσεις υποστηρικτών/ριών ανταγωνιστικών πολιτικών ομάδων.
Στην Αίγυπτο, ένα σπάνιο ξέσπασμα διαδηλώσεων τον Σεπτέμβριο, το οποίο εξέπληξε τις αρχές, αντιμετωπίστηκε με μαζικές αυθαίρετες συλλήψεις, με περισσότερους από 4.000 κρατούμενους/ες.
«Οι κυβερνήσεις στην περιοχή της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής έδειξαν πλήρη αδιαφορία για τα δικαιώματα των ανθρώπων στη διαδήλωση και την ειρηνική έκφραση,» δήλωσε η Heba Morayef.
«Αντί να καταφεύγουν σε θανατηφόρα μέτρα και μέτρα όπως η υπερβολική χρήση βίας, βασανιστήρια ή αυθαίρετες μαζικές συλλήψεις και διώξεις, οι αρχές πρέπει να ακούν και να αντιμετωπίζουν τις απαιτήσεις για κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη καθώς και για πολιτικά δικαιώματα.»
Καταστολή της διαφωνίας στο διαδίκτυο
Παράλληλα με την επίθεση ενάντια στους ειρηνικούς διαδηλωτές/ριες στους δρόμους, το 2019 οι κυβερνήσεις σε ολόκληρη την περιοχή συνέχισαν να καταπολεμούν το δικαίωμα των ανθρώπων να εκφράζονται ελεύθερα στο διαδίκτυο. Δημοσιογράφοι, bloggers και ακτιβιστές που δημοσίευσαν δηλώσεις ή βίντεο που θεωρήθηκαν επικριτικά για τις αρχές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κινδύνευσαν με σύλληψη, ανακρίσεις και διώξεις.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας, άτομα προφυλακίστηκαν ως κρατούμενοι/ες συνείδησης σε 12 χώρες της περιοχής, ενώ136 άτομα συνελήφθησαν αποκλειστικά για την ειρηνική τους έκφραση στο διαδίκτυο. Οι αρχές έκαναν κατάχρηση των εξουσιών τους για να εμποδίσουν τους ανθρώπους να έχουν πρόσβαση ή να μοιράζονται πληροφορίες στο διαδίκτυο. Κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στο Ιράν, οι αρχές προέβησαν σε μια σχεδόν απόλυτη διακοπή της λειτουργίας του διαδικτύου για να σταματήσουν οι άνθρωποι να μοιράζονται βίντεο και φωτογραφίες, με τις δυνάμεις ασφαλείας να σκοτώνουν και να τραυματίζουν διαδηλωτές/ριες. Στην Αίγυπτο, οι αρχές διέκοψαν τις εφαρμογές ηλεκτρονικής ανταλλαγής μηνυμάτων σε μια προσπάθεια αποτροπής περαιτέρω διαμαρτυριών. Οι αιγυπτιακές και παλαιστινιακές αρχές κατέφυγαν επίσης στη λογοκρισία ιστοσελίδων, συμπεριλαμβανομένων των ενημερωτικών ιστοσελίδων. Στο Ιράν οι εφαρμογές μέσων των κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook, το Telegram, το Twitter και το YouTube, παρέμειναν μπλοκαρισμένες.
Ορισμένες κυβερνήσεις χρησιμοποιούν επίσης πιο εξελιγμένες τεχνικές διαδικτυακής επιτήρησης προκειμένου να στοχοποιήσουν υπερασπιστές/ριες των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας κατέδειξε τον τρόπο με τον οποίο δύο Μαροκινοί υπερασπιστές των ανθρώπινων δικαιωμάτων στοχοποιήθηκαν μέσω της χρήσης ενός λογισμικού υποκλοπής που αναπτύχθηκε από την ισραηλινή εταιρεία NSO Group. Το λογισμικό υποκλοπής της ίδιας εταιρείας είχε χρησιμοποιηθεί προγενέστερα για τη στοχοποίηση ακτιβιστών/ριών στη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα καθώς και ενός μέλους του προσωπικού της Διεθνούς Αμνηστίας.
Ευρύτερα, η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε 367 περιπτώσεις υπερασπιστών/ριών των ανθρώπινων δικαιωμάτων που υποβλήθηκαν σε κράτηση (240 κρατούνται αυθαίρετα στο Ιράν μόνο) και 118 που υποβλήθηκαν σε δίωξη το 2019 - οι πραγματικοί αριθμοί είναι πιθανόν να είναι υψηλότεροι.
«Το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις σε όλη την περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής έχουν μια προσέγγιση μηδενικής ανοχής στην ειρηνική διαδικτυακή έκφραση δείχνει πως φοβούνται τη δύναμη ιδεών που αμφισβητούν τις επίσημες αφηγήσεις. Οι αρχές πρέπει να απελευθερώσουν αμέσως όλους/ες τους κρατούμενους/ες συνείδησης και να σταματήσουν την παρενόχληση των ανθρώπων που ασκούν ειρηνική κριτική, και των υπερασπιστών/ριών των ανθρώπινων δικαιωμάτων,» δήλωσε ο Philip Luther.
Σημάδια ελπίδας
Παρά τη συνεχιζόμενη και ευρέως διαδεδομένη ατιμωρησία σε ολόκληρη την περιοχή, έγιναν μερικά μικρά, αλλά ιστορικά βήματα στην κατεύθυνση της λογοδοσίας για τις παρατεινόμενες παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η ανακοίνωση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) ότι διαπράχθηκαν εγκλήματα πολέμου στα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη και ότι πρέπει να ξεκινήσει έρευνα αμέσως μόλις επιβεβαιωθεί η εδαφική αρμοδιότητα του δικαστηρίου, πρόσφερε μια κρίσιμη ευκαιρία να τερματίσουν δεκαετίες ατιμωρησίας. Το ΔΠΔ ανέφερε ότι η έρευνα θα μπορούσε να περιλάβει τις δολοφονίεςδιαδηλωτών/ριών στη Γάζα από την πλευρά του Ισραήλ.
Ομοίως, στην Τυνησία η Επιτροπή Αλήθειας και Αξιοπρέπειας δημοσίευσε την τελική έκθεσή της και ξεκίνησαν 78 δίκες ενώπιον ποινικών δικαστηρίων προσφέροντας μια σπάνια ευκαιρία για τις δυνάμεις ασφαλείας να λογοδοτήσουν για παρελθούσες καταχρήσεις.
Η περιορισμένη πρόοδος στα δικαιώματα των γυναικών, που κερδήθηκε μετά από χρόνια εκστρατείας από τοπικά κινήματα για τα δικαιώματα των γυναικών, αντισταθμίστηκε από τη διαρκή καταστολή των υπερασπιστών/ριών των δικαιωμάτων των γυναικών, ιδίως στο Ιράν και τη Σαουδική Αραβία, και από την ευρύτερη αποτυχία κατάργησης των διαδεδομένων διακρίσεων σε βάρος των γυναικών. Η Σαουδική Αραβία εισήγαγε καθυστερημένες μεταρρυθμίσεις στο σύστημα αρσενικής κηδεμονίας της, αλλά αυτές επισκιάστηκαν από το γεγονός ότι πέντε γυναίκες υπερασπίστριες των ανθρώπινων δικαιωμάτων παρέμειναν άδικα φυλακισμένες για τον ακτιβισμό τους καθ’ όλη τη διάρκεια του 2019.
Ορισμένα κράτη του Κόλπου ανακοίνωσαν επίσης μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση της προστασίας των μεταναστών/ριών εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένων των υποσχέσεων από το Κατάρ για την κατάργηση του kafala (συστήματος χορηγίας) και τη βελτίωση της πρόσβασης των μεταναστών/ριών στη δικαιοσύνη. Η Ιορδανία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ανακοίνωσαν επίσης σχέδια για τη μεταρρύθμιση του συστήματος kafala. Ωστόσο, οι μετανάστες/ριες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν εκτεταμένη εκμετάλλευση και κακομεταχείριση σε ολόκληρη την περιοχή.
«Οι κυβερνήσεις στην περιοχή πρέπει να μάθουν ότι η καταστολή των διαδηλώσεων και η φυλάκιση ανθρώπων που ασκούν ειρηνική κριτική και υπερασπιστών/ριών των ανθρώπινων δικαιωμάτων δεν θα κατορθώσουν να αποσιωπήσουν τα αιτήματα των πολιτών για θεμελιώδη οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα. Αντί να προχωρούν σε σοβαρές παραβιάσεις και εγκλήματα για να παραμείνουν στην εξουσία, οι κυβερνήσεις πρέπει να εξασφαλίσουν τα πολιτικά δικαιώματα που είναι αναγκαία, ώστε να επιτρέψουν στους ανθρώπους να εκφράσουν τα κοινωνικοοικονομικά τους αιτήματα και να υποχρεώσουν τις κυβερνήσεις τους να λογοδοτήσουν,» δήλωσε η Heba Morayef.