ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΜΑΣ ΘΕΛΕΙ: Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΚΤΟΠΙΣΜΕΝΩΝ ΜΗΤΡΙΑΡΧΙΚΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΟ ΙΡΑΚ

Ο Khaled*, 13 ετών, κάθεται ακουμπώντας στον ώμο της γιαγιάς του, παίζοντας με ένα κομμάτι από καλώδιο. Εκείνη, τυλίγει τα χέρια της γύρω του και τον φιλάει στο κεφάλι.

Καθισμένες γύρω του, σε ένα ημικύκλιο, είναι η μητέρα του, αρκετές από τις θείες του, καθώς και άλλες γυναίκες συγγενείς του. Η πολυπληθής οικογένεια έφτασε στον καταυλισμό στις 17 Αυγούστου του 2017, όταν και πρωτοάνοιξε, στην ανατολική όχθη του Τίγρη, στην επαρχία της Ninewa. Ζουν εκεί από τότε. Η απόφαση για το αν ποτέ θα μπορέσουν να γυρίσουν στο σπίτι τους, έγκειται στους άνδρες στα χωριά τους.

Η μητέρα του Khaled, η Nawal*, μας εξήγησε: «Στο χωριό μας έγινε μια συνάντηση. Μας είπαν ότι η οικογένειά μας δεν θα μπορέσει να επιστρέψει ποτέ. Άλλοι/ες, που είχαν έναν Daeshi [μέλος του Ισλαμικoύ Κράτους (ISIS)] στην οικογένεια τους, τους επέτρεψαν να γυρίσουν. Είχαν κάποιον που τους υποστήριζε. Εμείς δεν έχουμε κανέναν. Όλοι οι άντρες της οικογένειάς μας είναι είτε νεκροί, είτε αγνοούμενοι, είτε στη φυλακή.»

Η ιστορία τους είναι μία από τις αμέτρητες που άκουσα, κατά την διάρκεια ενός πρόσφατου ταξιδιού, τον Μάιο του 2019, σε σχέση με τις δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζουν οι μητριαρχικές οικογένειες στους καταυλισμούς εκτοπισμένων στο Βόρειο Ιράκ, από τη στιγμή που φτάνουν εκεί. Κάποιοι από τους ανθρώπους με τους οποίους μίλησα είχαν προσπαθήσει να γυρίσουν πίσω, αλλά τους είχαν αποτρέψει οπλισμένοι άνδρες. Άλλοι/ες, κατάφεραν να γυρίσουν πίσω στα χωριά τους, αλλά αναγκάστηκαν να ξαναγυρίσουν στους καταυλισμούς μετά από απειλές ή ακόμα και συλλήψεις.

Η Διεθνής Αμνηστία, καθώς και άλλες οργανώσεις, καταγράφουν συνεχώς τις συλλογικές τιμωρίες με τις οποίες έρχονται αντιμέτωπες οι εκτοπισμένες οικογένειες, ειδικά όσες έχουν γυναίκα ως επικεφαλής. Πολλές οικογένειες, λόγω της εμπλοκής (πολλές φορές μακρινών) συγγενών με το Ισλαμικό Κράτος, εξοστρακίζονται από την κοινωνία καθώς θεωρούνται αυτόματα ως υποστηρικτές/ριες του. Σε τέτοιες περιπτώσεις, έχουμε καταγγελίες για οικογένειες οι οποίες εκτοπίστηκαν βίαια, εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, συλλήφθηκαν, περιπτώσεις όπου τα σπίτια τους είτε κατεδαφίστηκαν είτε λεηλατήθηκαν, ή αντιμετώπισαν απειλές, σεξουαλική κακοποίηση και παρενόχληση, και διακρίσεις, μετά την επιστροφή τους στα μέρη καταγωγής τους.

Σήμερα, ξεχασμένες στους καταυλισμούς, συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν προβλήματα στην προσπάθεια απόκτησης ταυτότητας και άλλων επίσημων εγγράφων. Χωρίς αυτά τα έγγραφα, οι γυναίκες αυτές δεν έχουν την δυνατότητα να δουλέψουν, να μετακινηθούν ελεύθερα, να κληρονομήσουν περιουσίες ή συντάξεις, και τα παιδιά τους, πολλές φορές, δεν έχουν την δυνατότητα να πάνε στο σχολείο ή να έχουν πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα, και βρίσκονται ακόμα σε κίνδυνο να γίνουν απάτριδες.

Αυτήν την εβδομάδα, αναφορές των μέσων ενημέρωσης δήλωναν πως η ιρακινή κοινοβουλευτική επιτροπή ανακοίνωσε πως ειδικά δικαστήρια βρίσκονται σε διαδικασία εγκαθίδρυσης, τα οποία θα επεξεργάζονται αιτήματα ώστε τα παιδιά που γεννήθηκαν υπό το καθεστώς του Ισλαμικού Κράτους, να έχουν την δυνατότητα να απόκτησης επίσημων εγγράφων τα οποία θα τους χορηγούν βασικά δικαιώματα.

Με σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένους/ες Ιρακινούς/ές να έχουν επιστρέψει στους τόπους καταγωγής τους, από τη στιγμή που οι ιρακινές αρχές αποφάνθηκαν τη νίκη τους επί του ISIS, και τον τερματισμό των στρατιωτικών επιχειρήσεων τον Δεκέμβριο του 2017, αυτοί/ες που έχουν απομείνει εκτοπισμένοι στους καταυλισμούς και σε ανεπίσημες τοποθεσίες φοβούνται ότι θα μείνουν πίσω – περιθωριοποιημένοι/ες και ξεχασμένοι/ες – για πάντα.

Θρηνώντας μια εκτοπισμένη γυναίκα δήλωσε, ότι φοβάται πως θα την παρενοχλήσουν και ότι θα την συλλάβουν αν επιστρέψει στο χωριό της, στην επαρχία Salah al-Din. Εξήγησε πώς θα βρισκόταν σε κίνδυνο παρενόχλησης και σύλληψης από ένοπλους δρώντες: «Τους παίρνουν όλους/ες. Οποιονδήποτε. Παίρνουν και γυναίκες. Αν κλείσουν αυτοί οι καταυλισμοί, δεν θα έχουμε πουθενά να πάμε. Κανέναν να μας προστατεύσει. Κανείς δεν μας θέλει.»

Η Nawal, ο σύζυγος της οποίας πέθανε μετά από αεροπορική επίθεση στη Mosul, ταξίδεψε πρόσφατα από το στρατόπεδο της Ninewa στο ληξιαρχείο της περιοχής απ’ όπου κατάγεται, στην επαρχία Salah al-din, για να αποκτήσει επίσημα πολιτειακά έγγραφα, για εκείνη και για τα παιδιά της. Η πιο μικρή της κόρη, ηλικίας τριών ετών, δεν έχει καθόλου έγγραφα. Εξήγησε πόσο δύσκολο το κάνουν οι αρχές να αποκτήσεις τέτοια έγγραφα. Μας είπε ακόμα ότι φοβόταν ότι ο μεγαλύτερος γιος της θα συλλαμβανόταν εάν τον έβλεπαν.

«Οι αρχές στην ουσία αποφασίζουν ποιος/α θα έχει κανονική ζωή και ποιος/α όχι,» δήλωσε ένας εργαζόμενος ανθρωπιστικής αποστολής, του οποίου η οργάνωση παρέχει βοήθεια σε οικογένειες σχετικά με τα νομικά τους έγγραφα.

Όπως εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες που είχαν βρεθεί μέσα στην ένοπλη σύρραξη στο Ιράκ ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος, η οικογένεια και οι συγγενείς του Khaled έχουν εκτοπιστεί αρκετές φορές από τότε που εγκατέλειψαν την περιοχή από την οποία κατάγονται, στο Salah al-Din, πριν μεταφερθούν στο στρατόπεδο IDP (Εσωτερικά Εκτοπισμένων Ανθρώπων) στην Ninewa. Και όπως και πολλές άλλες οικογένειες, έχουν χάσει τους περισσότερους, αν όχι όλους, τους άνδρες συγγενείς τους, είτε λόγω της βίας είτε ως αποτέλεσμα συλλήψεων από ιρακινές και κουρδικές δυνάμεις.

Μία από τις γυναίκες περιέγραψε πώς τα ένοπλα μέλη του στρατού, τα οποία φορούσαν μάσκες, άρπαξαν τον σύζυγό της και τον συνέλαβαν, αποκαλώντας τον «τρομοκράτη ηγέτη» κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων για την ανάκτηση της Δυτικής Mosul:

«Κρατούσαμε ένα λευκό πανί όλη την ώρα. Περπατούσαμε από γειτονιά σε γειτονιά μέχρι που φτάσαμε στην παλιά πόλη. Ο στρατός ξεπρόβαλε από το πουθενά ... Τα κορίτσια μου έτρεχαν όλα σαν χτυπημένα ζώα πίσω τον πατέρα τους. Μόνο ο Θεός ξέρει πού είναι τώρα.»

Μία άλλη γυναίκα μου είπε: «Αν δεν μας πουν αυτοί (οι κάτοικοι του χωριού) να επιστρέψουμε, θα είμαστε σε αυτόν τον καταυλισμό για πάντα. Αν τον κλείσουν, δεν θα έχουμε πουθενά να πάμε.»

Για τους κατοίκους αυτών των καταυλισμών το μέλλον είναι ανησυχητικό και ζοφερό. Οι ιρακινές γυναίκες και τα παιδιά με υποτιθέμενους δεσμούς με το Ισλαμικό Κράτος δεν πρέπει πλέον να τιμωρούνται για εγκλήματα που δεν διέπραξαν. Οι ιρακινές αρχές πρέπει να βάλουν τέλος σε αυτόν τον φαύλο κύκλο κακομεταχείρισης και περιθωριοποίησης που οδηγεί σε βία από τις κοινότητες, εξασφαλίζοντας ότι αυτές οι οικογένειες θα μπορούν να επιστρέψουν οικειοθελώς στα σπίτια τους χωρίς φόβο εκφοβισμού, σύλληψης ή επιθέσεων. Στο μεταξύ, οι ιρακινές αρχές πρέπει να τις προστατεύσουν από τις διακρίσεις και να τους δώσουν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, ώστε να επιστρέψει μια κανονικότητα στην ζωή τους.

Η Nawal κοίταξε τα παιδιά της και είπε: «Αν ξέραμε μόνο ότι θα είμαστε ασφαλείς στο χωριό μας ... Είναι καλύτερο για τα παιδιά να επιστρέψουμε. Αν παραμείνουμε εδώ και τα παιδιά μας αισθάνονται ότι τα έχουν απορρίψει, και αποκαλούνται «γιοι του Daeshis», θα γίνουν πικρόχολα και θα τρέφουν το μίσος στην καρδιά τους. Αυτό είναι επικίνδυνο …»

*Τα ονόματα των ανθρώπων έχουν αλλάξει για λόγους ασφαλείας.