ΙΡΑΝ: ΑΣΤΥΝΟΜΕΥΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕΣΩ ΒΑΝΑΥΣΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΩΝ ΝΟΜΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΝΤΙΛΑ

Φανταστείτε ότι είστε μια γυναίκα που ζει μια σχετικά φυσιολογική ζωή. Παίρνετε το μετρό ή το λεωφορείο για τη δουλειά ή το πανεπιστήμιο. Συναναστρέφεστε με φίλους/ες. Μπορεί να είστε σε θέση να αντέξετε οικονομικά ένα smartphone και να απολαμβάνετε την ανάρτηση selfies στα κοινωνικά μέσα. Μπορεί μερικές φορές να είστε αρκετά τυχερές ώστε να κάνετε βόλτες στην παραλία και να νιώθετε τον αέρα της θάλασσας στα μαλλιά σας.

Τώρα φανταστείτε ότι πριν πατήσετε το πόδι έξω από την πόρτα του σπιτιού σας, για να κάνετε κάποια από αυτά τα πράγματα, πρέπει να σταματήσετε και να ελέγξετε ότι τα μαλλιά σας καλύπτονται σωστά με μαντίλα και ότι έχετε καλύψει τα χέρια και τα πόδια σας.

Αυτό μπορεί να φαίνεται ακραίο, αλλά αν δεν το κάνετε ίσως έχετε σοβαρές συνέπειες. Ξέρετε ότι, μόλις φύγετε από το σπίτι σας, το σώμα και τα ρούχα σας θα αξιολογηθούν από αγνώστους. Θα αντιμετωπίσετε  «σημεία ελέγχου της ηθικής» όπου οι δημόσιοι υπάλληλοι θα αποφασίσουν εάν αποτύχατε να συμμορφωθείτε στον αυστηρό κώδικα ένδυσης του κράτους για τις γυναίκες. Εάν «αποτύχετε» το τεστ τους, μπορεί να συλληφθείτε και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να βασανιστείτε και να καταδικασθείτε σε φυλάκιση ή μαστίγωμα.

Έτσι, κάθε μέρα, πριν φύγετε από το σπίτι σας, πρέπει να αποφασίσετε το επίπεδο ρίσκου που είστε διατεθειμένες να πάρετε. Θέλετε να ασκήσετε την ελευθερία σας σήμερα και να φορέσετε ό, τι θέλετε, ή θα ακολουθήσετε την ασφαλή οδό για να αποφύγετε τη σύλληψη, την επίθεση και την άρνηση εισόδου στον χώρο εργασίας σας ή το πανεπιστήμιο;

Δεν πρόκειται για μια φανταστική δυστοπία

Μπορεί να ακούγεται σαν φανταστική δυστοπία, αλλά δεν είναι. Αυτή είναι η πραγματικότητα για εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια στο Ιράν, όπου το κράτος ελέγχει σε μεγάλο βαθμό τα γυναικεία σώματα.

Σύμφωνα με τους υποχρεωτικούς νόμους της χώρας, οι γυναίκες και τα κορίτσια - ακόμα και όσα δεν ξεπερνούν τα επτά έτη- είναι αναγκασμένα να καλύπτουν τα μαλλιά τους με ένα μαντίλι παρά τη θέλησή τους. Οι γυναίκες που δεν το κάνουν, αντιμετωπίζονται ως εγκληματίες από το κράτος.

Η αστυνομία «ηθικής» στο Ιράν θέτει ολόκληρο το γυναικείο πληθυσμό - 40 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια - υπό επιτήρηση. Αυτοί οι κρατικοί πράκτορες κινούνται στην πόλη και έχουν την εξουσιοδότηση να σταματούν τις γυναίκες και να εξετάζουν το φόρεμά τους, εκτιμώντας σχολαστικά πόσες τούφες από τα μαλλιά τους φαίνονται, το μήκος των παντελονιών τους και των παλτών τους και την ποσότητα του μακιγιάζ που φορούν.

Η τιμωρία σε ενδεχόμενο εντοπισμό μιας γυναίκας σε δημόσιο χώρο χωρίς μαντίλα περιλαμβάνει σύλληψη, ποινή φυλάκισης, μαστίγωμα ή πρόστιμο - όλα αυτά για το «έγκλημα» άσκησης του δικαιώματός τους να επιλέγουν τι θα φορέσουν.

Ακόμη και όταν οι γυναίκες καλύπτουν τα μαλλιά τους με μαντίλα, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι δεν πληρούν τους νόμους περί υποχρεωτικής χρήσης της μαντίλας, αν για παράδειγμα φαίνονται μερικές τούφες ή αν τα ρούχα τους θεωρηθούν υπερβολικά πολύχρωμα ή στενά. Υπάρχουν αμέτρητες ιστορίες από την αστυνομία της «ηθικής», που χτυπά τις γυναίκες κατευθείαν στο πρόσωπο, τις χτυπά με κλομπ και τις βάζει βίαια σε αστυνομικές κλούβες, εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο είναι ντυμένες.

Αλλά η αστυνόμευση των γυναικείων σωμάτων δεν περιορίζεται στο κράτος. Οι καταχρηστικοί, μεροληπτικοί και εξευτελιστικοί νόμοι περί υποχρεωτικής χρήσης της μαντίλας του Ιράν επιτρέπουν όχι μόνο σε κρατικούς πράκτορες αλλά και σε κακοποιούς και αυθαίρετους τιμωρούς που πιστεύουν ότι έχουν καθήκον και δικαίωμα να επιβάλουν τις αξίες της Ισλαμικής Δημοκρατίας, να παρενοχλούν και να προσβάλλουν τις γυναίκες δημοσίως. Κατά συνέπεια, σε καθημερινή βάση, γυναίκες και κορίτσια ενδέχεται να αντιμετωπίσουν τυχαία τέτοιους αγνώστους, που τις χτυπάνε και τις ψεκάζουν με σπρέι πιπεριού, αποκαλώντας τις «πόρνες», και τις αναγκάζουν να κατεβάσουν τις μαντίλες τους για να καλύψουν πλήρως τα μαλλιά τους.

Θαρραλέο κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών

Τα τελευταία χρόνια, εμφανίστηκε ένα αναπτυσσόμενο κίνημα εναντίον των νόμων περί υποχρεωτικής χρήσης της μαντίλας στο Ιράν, με γυναίκες και κορίτσια να προχωρούν σε θαρραλέες δράσεις ανυπακοής. Στέκονται σε δημόσιους χώρους, κυματίζουν σιωπηλά τις μαντίλες τους στις άκρες ράβδων ή κοινοποιούν βίντεο των ίδιων, περπατώντας στο δρόμο με τα μαλλιά τους ελεύθερα - κάτι που πολλοί/ες από εμάς θεωρούμε αυτονόητο.

Σε αυτό το κίνημα έχουν ενταχθεί και άνδρες. Όπως επίσης και γυναίκες που ενεργά επιλέγουν να φορούν μαντίλα [hijab] - επειδή το κίνημα αυτό αφορά τη δυνατότητα επιλογής: το δικαίωμα μιας γυναίκας να επιλέξει τι θα φορέσει χωρίς φόβο παρενόχλησης, βίας, απειλών και φυλάκισης.

Η αντοχή και η δύναμη αυτού του κινήματος έχουν τρομοκρατήσει τις ιρανικές αρχές, οι οποίες εξαπέλυσαν, ως απάντηση, μια απάνθρωπη καταστολή. Από τον Ιανουάριο του 2018, έχουν συλλάβει τουλάχιστον 48 υπερασπίστριες/ες των δικαιωμάτων των γυναικών, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων ανδρών. Κάποιες/οι έχουν βασανιστεί και καταδικαστεί σε φυλάκιση ή μαστίγωμα μετά από εξαιρετικά άδικες δίκες.

Η μετατροπή των γυναικών και των κοριτσιών που αρνούνται να φορέσουν μαντίλα [hijab] σε εγκληματίες, συνιστά μια ακραία μορφή διάκρισης. Οι υποχρεωτικοί νόμοι περί μαντίλας παραβιάζουν ένα πλήθος δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων για ισότητα, προστασία της ιδιωτικής ζωής και ελευθερία έκφρασης και πεποιθήσεων. Τελικά, αυτοί οι νόμοι υποβαθμίζουν τις γυναίκες και τα κορίτσια, επιδιώκοντας να τους αφαιρέσουν την αξιοπρέπεια και την αυτοεκτίμηση τους.

Οι υπερασπίστριες/ες των δικαιωμάτων των γυναικών υπό κράτηση

\

Μεταξύ των πολλών γενναίων υπερασπιστριών/ών δικαιωμάτων των γυναικών που αντέδρασαν στους νόμους περί υποχρεωτικής χρήσης της μαντίλας στο Ιράν είναι η Nasrin Sotoudeh, εξέχουσα δικηγόρος για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τον Μάρτιο του 2019, καταδικάστηκε σε συνολικά 38 χρόνια και έξι μήνες στη φυλακή και 148 μαστιγώσεις, μετά την καταδίκη της σε δύο ξεχωριστές, άδικες δίκες. Ορισμένες από τις κατηγορίες εναντίον της, συμπεριλαμβανομένης της «υποκίνησης της διαφθοράς και της πορνείας», πηγάζουν από το έργο της ως δικηγόρου που εκπροσωπεί τις γυναίκες που συνελήφθησαν διαδηλώνοντας ενάντια στις αναγκαστικές μαστιγώσεις, από την αντίθεση της ίδιας στους νόμους περί υποχρεωτικής χρήσης της μαντίλας και από την αφαίρεση της μαντίλας της στη φυλακή. Πρέπει να εκτίσει  17 χρόνια αυτής της ποινής.

Τον Απρίλιο του 2019, λίγο μετά την καταδίκη της Nasrin Sotoudeh, η Yasaman Aryani, η μητέρα της, καθώς και οι Monireh Arabshahi και Mojgan Keshavarz συνελήφθησαν μετά από την ανάρτηση ενός βίντεο το οποίο έγινε viral την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Σε αυτό, φαίνεται να περπατούν χωρίς μαντίλες μέσα στο μετρό της Τεχεράνης, δίνοντας λουλούδια σε γυναίκες επιβάτες. «Θα έρθει η μέρα που οι γυναίκες δεν θα αναγκάζονται να αγωνιστούν», λέει η Monireh Arabshahi ενώ η Yasaman Aryani παραδίδει ένα λουλούδι σε μια γυναίκα που φορούσε μαντίλα, λέγοντας ότι ελπίζει να περπατήσουν δίπλα-δίπλα στο δρόμο μια μέρα «εγώ χωρίς μαντίλα και εσείς με μαντίλα». Σύμφωνα με πηγές, λόγω αυτού του βίντεο, η Yasaman Aryani και η Monireh Arabshahi αντιμετωπίζουν κατηγορίες που περιλαμβάνουν τη «διάδοση προπαγάνδας ενάντια στο σύστημα» και την «υποκίνηση διαφθοράς και πορνείας».

Η Vida Movahedi καταδικάστηκε σε φυλάκιση ενός έτους για τις ειρηνικές διαμαρτυρίες της κατά της υποχρεωτικής χρήσης της μαντίλας. Παραμένει στη φυλακή από τη σύλληψή της τον Οκτώβριο του 2018, όταν οργάνωσε μια ατομική διαδήλωση καθώς στεκόταν χωρίς μαντίλα, πάνω σε έναν μεγάλο θόλο στη μέση της Πλατείας της Επανάστασης [Enghelab] στην Τεχεράνη, ανεμίζοντας χρωματιστά μπαλόνια στα χέρια της. Η Vida Movahedi συγκαταλεγόταν ανάμεσα σε αρκετούς/ές φυλακισμένους/ες, στους οποίους/ες ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν έδωσε χάρη στην 40η επέτειο της επανάστασης του 1979, τον Φεβρουάριο του 2019, αλλά η διοίκηση της φυλακής αρνήθηκε να την απελευθερώσει.

Ο σύζυγος της Nasrin Sotoudeh, Reza Khandan, συνελήφθη τον Σεπτέμβριο του 2018, αφού δημοσίευσε αναρτήσεις στο Facebook σχετικά με τις παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων στο Ιράν, συμπεριλαμβανομένης της δίωξης γυναικών που διαμαρτυρήθηκαν κατά των νόμων περί υποχρεωτικής χρήσης της μαντίλας. Τον Ιανουάριο του 2019, ο ίδιος και ο Farhad Meysami καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης για την υποστήριξή τους στο κίνημα των γυναικείων δικαιωμάτων ενάντια στην υποχρεωτική χρήση της μαντίλας. Και οι δύο καταδικάστηκαν για «διάδοση προπαγάνδας ενάντια στο σύστημα» και «συλλογή και συνωμοσία για τη διάπραξη εγκλημάτων κατά της εθνικής ασφάλειας», και καταδικάστηκαν σε έξι χρόνια φυλάκισης.