ΠΟΥΘΕΝΑ ΑΣΦΑΛΕΙΣ: ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΗΣΙΑ ΖΟΥΝ ΜΕ ΕΝΑ ΣΥΝΕΧΗ ΦΟΒΟ

Η Αφγανή δημοσιογράφος «Shirin» (δεν είναι το πραγματικό της όνομα) λέει στη Διεθνή Αμνηστία ότι κάποτε πυροβολήθηκε από τους Ταλιμπάν. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι διέφυγε από τη χώρα της για να βρει ασφάλεια στην Ευρώπη, τώρα ζει με έναν συνεχή φόβο σε έναν άθλιο καταυλισμό προσφύγων στην Ελλάδα, στον καταυλισμό Καρά Τεπέ στη Λέσβο.  

Η Shirin είναι μία από τις πολλές γυναίκες που ενώ διέφυγαν από τη βία και την δίωξη ήρθαν αντιμέτωπες με νέους φόβους σεξουαλικής παρενόχλησης και βίας στους καταυλισμούς των ελληνικών νησιών. 18 μήνες νωρίτερα οι Ταλιμπάν πυροβόλησαν το αμάξι της Shirin. Εκείνη αρχικά διέφυγε προς την Καμπούλ, όπου βρήκε δουλειά ως δημοσιογράφος, πίσω από τις κάμερες όμως αυτή τη φορά. «Είναι πολύ επικίνδυνο αν είσαι γυναίκα δημοσιογράφος στο Αφγανιστάν», είπε.

Συνέχισε να λαμβάνει τηλεφωνικές απειλές έως ότου η κατάσταση έγινε πολύ δύσκολη για εκείνη. Έφυγε από το Αφγανιστάν με προορισμό την Ευρώπη. «Αλλά ούτε εδώ αισθάνομαι ασφαλής. Φοβάμαι τόσο πολύ, το βράδυ δε φεύγω ποτέ από το δωμάτιό μου», μας είπε προσθέτοντας ότι πολλές από τις φίλες της αναφέρονται σε περιστατικά λεκτικής και σεξουαλικής παρενόχλησης στη Λέσβο. Το «δωμάτιό της» είναι ένα κοντέινερ στο οποίο συχνά αναγκάζονται να κοιμηθούν μαζί δεκάδες γυναίκες, ακόμα και στο πάτωμα. 

Ο καταυλισμός Καρά Τεπέ θεωρείται ο «καλός» καταυλισμός της Λέσβου. Οι πρόσφυγες έχουν τη δυνατότητα να εισέρχονται και εξέρχονται ελεύθερα, διαθέτει ξεχωριστές τουαλέτες για τους άντρες και τις γυναίκες και ντους με πόρτες - απλά δηλαδή μέτρα που ενισχύουν το αίσθημα ασφάλειας για τις γυναίκες πρόσφυγες και πιθανόν συμβάλλουν στην αποτροπή της σεξουαλικής βίας. 

«Εύκολοι στόχοι»

Οι συνθήκες είναι εμφανώς χειρότερες στον καταυλισμό Μόρια, τον μέχρι πρότινος κλειστό καταυλισμό του νησιού, ο οποίος βρίσκεται υπό τον συντονισμό του στρατού και αυτή τη στιγμή φιλοξενεί περισσότερα από 3.000 άτομα. Η Jumana, μία ψυχολόγος που δουλεύει για το «Humanity Crew», μια ΜΚΟ που στηρίζει και βοηθάει τους πρόσφυγες στη Λέσβο, μίλησε στη Διεθνή Αμνηστία για τους συγκεκριμένους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες πρόσφυγες στη Μόρια.

«Οι γυναίκες που διαμένουν σε καταυλισμούς προσφύγων αισθάνονται μεγάλη πίεση και συνεχίζουν να εκφράζουν το φόβο και την  ανασφάλειά τους που σχετίζονται κυρίως με τους μικτούς πληθυσμούς στους καταυλισμούς και σε μερικές περιπτώσεις τον μη διαχωρισμό αντρών και γυναικών ακόμα και μέσα στις σκηνές, καθώς και  με την έλλειψη επαρκή φωτισμού τα βράδια», δήλωσε η Jumana. 

Μια 23χρονη κοπέλα που ταξίδευε μόνη της περιέγραψε στη Jumana ένα βράδυ στη Μόρια που ξύπνησε τρομαγμένη καθώς ένας άγνωστος άντρας είχε μπει στη σκηνή της.

Αυτή τη χρονιά, περισσότερο από ένα πέμπτο των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο που καταφτάνουν στην Ελλάδα είναι γυναίκες ενώ πάνω από ένα τρίτο του πληθυσμού είναι παιδιά, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Δεν μπορούν να φύγουν έως ότου οριστεί η συνάντησή τους με τις υπηρεσίες αίτησης ασύλου στην Αθήνα, μια διαδικασία που μπορεί να αποβεί επίπονα χρονοβόρα.

Οι καταυλισμοί στα ελληνικά νησιά δημιουργήθηκαν αρχικά ως εγκαταστάσεις καταγραφής των προσφύγων αλλά μετά τη σύναψη της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας μετατράπηκαν σε κέντρα κράτησης που μοιάζουν με φυλακές. Παρότι οι αρχές πρόσφατα χαλάρωσαν τους περιορισμούς ως προς την μετακίνηση των ανθρώπων μέσα και έξω από τους καταυλισμούς, χιλιάδες βρίσκονται ακόμα συνωστισμένοι σε σκηνές και κοντέινερ, η δε τροφή, συμπεριλαμβανομένου του γάλακτος για τα μικρά παιδιά, είναι συχνά  λιγοστή ενώ οι εγκαταστάσεις για ντους και τουαλέτες παραμένουν ανθυγιεινές. 

Σε μια προσπάθεια να περιορίσει τη ροή προσφύγων προς την Ελλάδα, η ΕΕ εξασφάλισε μια συμφωνία «ανταλλαγής προσφύγων» με την Τουρκία. Οι πρόσφυγες που καταφτάνουν στην Ελλάδα με βάρκες αντιμετωπίζουν τώρα τον κίνδυνο να επιστραφούν στην Τουρκία χωρίς ορθό προσδιορισμό του αιτήματός τους για άσυλο. Η Διεθνής Αμνηστία είναι κατηγορηματικά αντίθετη με τη συμφωνία καθώς στην Τουρκία οι πρόσφυγες δεν απολαμβάνουν πλήρη δικαιώματα και προστασία. 

«Οι άντρες τσακώνονται και εμείς τρέχουμε»

Ταυτόχρονα οι συνθήκες στις εγκαταστάσεις που βρίσκονται στα ελληνικά νησιά εξακολουθούν να είναι πολύ δύσκολες, με μεγάλες ανεπάρκειες ενώ στερούνται των αναγκαίων πόρων.

Η έλλειψη τροφής, εγκαταστάσεων και οι εντάσεις λόγω των συνθηκών που επικρατούν αλλά καθώς και εξαιτίας της  έλλειψης πληροφόρησης έχουν οδηγήσει σε ξεσπάσματα περιστατικών βίας. Σε ένα από τα χειρότερα τέτοιου είδους παραδείγματα, τη νύχτα μεταξύ 1 και 2 Ιουνίου, ξέσπασε μια σοβαρή διαμάχη μεταξύ ατόμων που βρίσκονταν υπό κράτηση στη Μόρια και ένα μεγάλο κομμάτι του καταυλισμού τυλίχθηκε στις φλόγες. Γυναίκες και άντρες, συμπεριλαμβανομένων οικογενειών με μικρά παιδιά, έπρεπε να διαφύγουν και να περάσουν τη νύχτα σε κοντινά χωράφια ή στην πόλη της Μυτιλήνης, μερικά χιλιόμετρα μακριά. Πολλοί εξ αυτών όταν επέστρεψαν βρήκαν τις σκηνές και τα λιγοστά υπάρχοντά τους κατεστραμμένα από τη φωτιά.  

Απροστάτευτοι/ες και φοβισμένοι/ες

Τόσο άνδρες όσο και γυναίκες δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι πολύ συχνά δεν αισθάνονται ασφαλείς στους καταυλισμούς. Καυγάδες ξεσπούν στις σειρές αναμονής για το φαγητό και η αστυνομία δεν κάνει σχεδόν τίποτα για να προστατεύσει τους ανθρώπους εκεί. Οι ελληνικές αρχές θα πρέπει να κάνουν πολύ περισσότερα για την ασφάλεια όλων στους καταυλισμούς. 

Μια γυναίκα 29 ετών από το Ιράκ που έχει εγκλωβιστεί στον καταυλισμό Καρά Τεπέ με τα τρία παιδιά της προσπαθεί να επανενωθεί με τον σύζυγό της, ο οποίος έχει καταφέρει να φτάσει στη Γερμανία. «Κάποιο βράδυ ένας άνδρας - έτσι απλά - άνοιξε την πόρτα και προσπάθησε να μπει στο δωμάτιό μας», δήλωσε. 

Μια άλλη γυναίκα, μητέρα ενός βρέφους 6 μηνών, είπε ότι φοβάται ακόμα και να χρησιμοποιήσει την τουαλέτα κατά τη διάρκεια της νύχτας: «Μένουμε σε ομάδες και πάμε για ύπνο μόνο όταν νιώθουμε πολύ κουρασμένες. Το βράδυ δεν φεύγουμε από τις σκηνές μας ενώ τα παιδιά αναγκάζονται να πάνε τουαλέτα μέσα». 

Ένας από τους περιβόητους καταυλισμούς στην Ελλάδα είναι γνωστός ως ΒΙΑΛ και βρίσκεται στη Χίο. Εκεί επίσης πολύ συχνά ξεσπούν καυγάδες. «Οι άντρες τσακώνονται και εμείς τρέχουμε να κρυφτούμε. Η αστυνομικοί απλά γελούν και αρνούνται να βοηθήσουν», δήλωσε μια γυναίκα από τον εν λόγω καταυλισμό στη Διεθνή Αμνηστία.

Η ζωή στους καταυλισμούς έχει καταλήξει σε ένα επιπρόσθετο κομμάτι δυστυχίας για όσους/ες  έχουν ήδη βιώσει βασανιστήρια ή έχουν σημάδια από σφαίρες ή από βομβαρδισμούς στο σώμα τους. Σχεδόν όλοι έχουν βιώσει και την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου τους σε κάποια σύγκρουση.

Και συχνά είναι οι γυναίκες και τα κορίτσια εκείνες που αισθάνονται υπεύθυνες για τη φροντίδα των υπολοίπων.

Ο φόβος, η απόγνωση, η έλλειψη πληροφόρησης και οι άθλιες συνθήκες είναι μερικές από τις βασικές αιτίες των εντάσεων και των πραγματικών κινδύνων τους οποίους αντιμετωπίζουν η Shirin και χιλιάδες άλλες γυναίκες, κορίτσια και παιδιά που βρίσκονται τώρα εγκλωβισμένες στα ελληνικά νησιά μετά τη σύναψη της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας.

Η Ελλάδα και οι εταίροι της στην ΕΕ φέρουν ευθύνη για τα βάσανα αυτών των ανθρώπων. Αντί να αποκτηνώνει ανθρώπους που αναζητούν απεγνωσμένα την ασφάλεια και μια καλύτερη ζωή, είναι ώρα η Ευρώπη να τους προσφέρει προστασία.