ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡΑΝΤΙΝΑΣ - «ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΕΣ ΕΙΜΑΣΤΕ, ΟΧΙ ΘΑΝΑΤΟΠΟΙΝΙΤΙΣΣΕΣ!»
Η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μας αφορά όλους και όλες, τόσο ως ανθρώπινες οντότητες, όσο και ως υπεύθυνους πολίτες. Μας ενδιαφέρει διπλά, όταν η καταπάτηση αυτή προέρχεται από κρατικούς φορείς, ενώ ακόμα περισσότερο, όταν οι καταπατήσεις συμβαίνουν μαζικά σε ολόκληρο τον κόσμο, όταν ιθύνοντες εκμεταλλεύονται τις υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες, μετατρέποντας τες σε ευνοϊκότερες για τον απώτερο σκοπό τους. Μια τέτοια κοινωνική συνθήκη θεωρείται το λεγόμενο lockdown, στο οποίο οδηγήθηκε ολόκληρος ο πλανήτης με στόχο την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19. Τώρα πια που η πανδημία φαίνεται να αποτελεί κάτι με το οποίο θα ζήσουμε, συνειδητοποιούμε αλλαγές στο πλαίσιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που νομιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της καραντίνας Μαρτίου-Απριλίου.
Τα παρακάτω κείμενα έχουν γραφτεί κατά την περίοδο της καραντίνας, για το λόγο αυτό πολλά από τα στοιχεία που παρατίθενται (γεγονότα, στατιστικά-αριθμητικά) μπορεί να μην ανταποκρίνονται με ακρίβεια στα τωρινά δεδομένα αλλά αντιστοιχούν σε στατιστικές μετρήσεις που καταγράφτηκαν την περίοδο εκείνη.
Γράφει η Ειρήνη Μέντη (φοιτητική ομάδα Αθήνας της Διεθνούς Αμνηστίας)
Αυτή ήταν η φράση που ειπώθηκε από κρατούμενη στο Κατάστημα Κράτησης γυναικών της Θήβας, στις 9 Απριλίου 2020, με αφορμή τον πρόσφατο θάνατο της 42χρονης γυναίκας που κρατούταν στις φυλακές αυτές[1]. Το πρωί εκείνης της μέρας κατέληξε η γυναίκα αυτή, αφού μεταφέρθηκε στο πλησιέστερο νοσοκομείο[2]. Εξέγερση ξέσπασε τότε στο Κατάστημα της Θήβας όπου οι κρατούμενες εξέφρασαν την ψυχολογική τους επιβάρυνση με αισθήματα αβεβαιότητας, ανασφάλειας και φόβου που βιώνουν τον τελευταίο μήνα λόγω της εμφάνισης του κορονοϊού καθώς επίσης τόνισαν την απουσία οποιουδήποτε μέτρου προστασίας από αυτόν[3].Οι συγκρατούμενές της 42χρονης υποστηρίζουν ότι είχε για αρκετό καιρό βήχα, δύσπνοια, πυρετό και πόνους στα κόκκαλα, τα συμπτώματα δηλαδή του κορονοϊού (Covid-19) αλλά και ότι δεν είχε δοθεί η πρέπουσα σημασία. Βάσει αστυνομικών αρχών, φάνηκε ότι κατέληξε από παθολογικά αίτια και ο ιατροδικαστής ισχυρίστηκε ότι ο κορονοϊός δεν ήταν η αιτία του θανάτου της[4].
Σε γενικές γραμμές, οι κρατούμενες των φυλακών αυτών υποστηρίζουν ότι δεν έχουν λάβει καμία μέριμνα για την ιατρική τους περίθαλψη απέναντι στον ιό, ενώ το Δίκτυο Αλληλεγγύης Κρατουμένων εκφράζει την απογοήτευση του απέναντι στις μη τηρούμενες υποσχέσεις του κράτους για αποσυμφόρηση των φυλακών της χώρας[5]. Παράλληλα, η Πρωτοβουλία για τα δικαιώματα των κρατουμένων έχει καταγγείλει την «εγκληματική συμπεριφορά» των αρχών απέναντι στους κρατούμενους στην διάρκεια μιας τόσο σημαντικής υγειονομικής κρίσης[6].
Μέχρι στιγμής οι φυλακές στην Ελλάδα είναι υπερπλήρεις καθώς οι διαθέσιμες θέσεις κρατουμένων είναι 10.055 και οι κρατούμενοι κυμαίνονται στους 11.245. Σε ορισμένες φυλακές της χώρας η πληρότητα έχει φτάσει το 250% ενώ στον Κορυδαλλό το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 111%[7]. Πέραν αυτού, όπως αναφέρεται και από την Διεθνή Αμνηστία, παρατηρείται σημαντική έλλειψη προσωπικού πράγμα το οποίο επιφέρει μειωμένο έλεγχο στις συνθήκες διαβίωσης στις φυλακές, στην βία μεταξύ κρατουμένων και στην κακομεταχείριση των κρατουμένων από τις αρχές (γεγονός για το οποίο έχει κατηγορηθεί το κράτος από την αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή[8]). Η μειωμένη ιατρική περίθαλψη ήταν ένα μόνιμο χαρακτηριστικό των Καταστημάτων της χώρας της οποίας όμως οι συνέπειες έχουν σήμερα μεγαλύτερη βαρύτητα.
Ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών (ΔΣΑ), επιβεβαιώνει τις δυσβάσταχτες συνθήκες που επικρατούν στις φυλακές της Ελλάδος όσον αφορά τον υπερπληθυσμό και τις ακατάλληλες συνθήκες υγιεινής. Συγχρόνως, προσθέτει ότι ένας σημαντικός αριθμός των κρατουμένων έχουν ήδη ένα καταπονημένο, από άποψη υγείας, ιστορικό (για παράδειγμα οι τοξικό-εξαρτημένοι, ευπαθείς ομάδες, ή ασθενείς με υποκείμενα νοσήματα) επομένως, η εκδήλωση ενός και μόνο κρούσματος κορονοϊού σε μια υπερπλήρη φυλακή μπορεί να επιφέρει πολυάριθμες απώλειες. Για τους λόγους αυτούς, ο ΔΣΑ προτείνει να ληφθούν άμεσα τα κατάλληλα μέτρα υγιεινής και ασφάλειας για τους κρατουμένους βάσει και των υπαρχόντων άρθρων του Ποινικού Κώδικα, αλλά και με την ταχεία νομοθέτηση εκτάκτων αποσυμφορητικών διατάξεων. Ιδιαίτερη μέριμνα οφείλεται να δοθεί στους προσωρινά κρατούμενους για τους οποίους δεν υφίσταται η δυνατότητα εξέτασης της αίτησης άρσης της προσωρινής κράτησής τους (λόγω της παρούσας αναστολής λειτουργίας των Δικαστηρίων της χώρας)[9].
Η απάντηση του κράτους σε όλα τα παραπάνω δεν είναι τελείως ξεκάθαρη. Από την μία η Γενική Γραμματεύς Αντεγκληματικής Πολιτικής (Σοφία Νικολάου) αμφισβητεί τα επιχειρήματα των κρατουμένων του Καταστήματος Κράτησης γυναικών της Θήβας όσον αφορά την υπερπληρότητα της συγκεκριμένης φυλακής και απορρίπτει την πιθανότητα να έχει καταλήξει η 42χρονη λόγω κορονοϊού[10]. Από την άλλη, παραδέχεται τον υπερπληθυσμό άλλων καταστημάτων όπως ο Κορυδαλλός. Έχει επίσης δηλώσει ότι εντολές για την βελτίωση των συνθηκών υγιεινής έχουν δοθεί από τον Φεβρουάριο αλλά προφανώς δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί[11].
Βάσει όλων των παραπάνω και παρά τις αντιπαραθέσεις μεταξύ των ισχυρισμών του κράτους και των κρατουμένων για το συγκεκριμένο κατάστημα κράτησης γυναικών, είναι αδιαμφισβήτητο ότι οι συνθήκες που επικρατούν, εν έτει 2020, στις φυλακές της Ελλάδος είναι υγειονομικά ακατάλληλες για τους/τις κρατούμενους-μενες. Η υπερπληρότητα σε συνδυασμό με την έλλειψη προσωπικού υπονομεύει σε μεγάλο βαθμό την αρμόζουσα περίθαλψη των κρατουμένων και την πρόληψη διαφόρων μεταδοτικών ασθενειών όπως αυτή που αντιμετωπίζουμε σήμερα, στους δύσκολους και επικίνδυνους καιρούς του κορονοϊού. Την εποχή που βουίζουν τα αφτιά μας για το social distancing (μτφ: Κοινωνική Απομάκρυνση), τις εντολές για αποφυγή συμφόρησης, την επιβολή κυρώσεων σε άτομα που συναντιόνται σε ομάδες άνω των δύο, την τήρηση αποστάσεων σε supermarket, σε φαρμακεία, τράπεζες κοκ. Προφανώς τα μέτρα αυτά δεν αναφέρονται σε όλους τους πολίτες αλλά στους ελεύθερους. Σε αυτούς, εν ολίγοις, που έχουν την δυνατότητα να επιλέξουν τον «εγκλεισμό» στα σπίτια τους και την τήρηση των αποστάσεων με τους συνανθρώπους τους.
Τι γίνεται λοιπόν με αυτούς/αυτές που είναι κλεισμένοι-μένες σε μια φυλακή, η οποία είναι υπερπλήρης, στην οποία αντιστοιχούν 2 μπάνια ανά 14 άτομα[12], στην οποία το αντισηπτικό που χορηγήθηκε, ως μέτρο αντιμετώπισης του ιού, προσφέρθηκε μέσα σε ένα πλαστικό μπουκάλι νερού; Τι γίνεται με αυτούς/αυτές που δεν έχουν καν αντισηπτικά[13], μηδαμινή ιατρική περίθαλψη, ζουν σε ανθυγιεινές συνθήκες και ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες; Στο κάτω-κάτω δεν είναι κι αυτοί άνθρωποι, σύμμαχοι απέναντι στον αόρατο εχθρό, όπως ονομάστηκε από ειδικούς;
Ναι, λοιπόν. Είναι άνθρωποι. Άνθρωποι σε κράτηση, ναι (ίσως, αν πρόκειται για προσωρινά κρατουμένους). Αλλά πάνω από τον χαρακτηρισμό του «παραβάτη» βρίσκεται η ιδιότητα του ανθρώπου. Έτσι, ως άνθρωποι, έχουν δικαίωμα στην υγεία ισοδύναμο με αυτό που έχει ο υπόλοιπος πληθυσμός. Δικαίωμα στην ιατρική περίθαλψη και προστασία από κάθε ασθένεια. Κυρίως, όμως, έχουν δικαίωμα στην ζωή. Και αυτό, στην χώρα που ζούμε, δεν νοείται να αφαιρεθεί από το ίδιο το κράτος. Για κανέναν εγκληματία, για κανέναν παραβάτη, για κανέναν άνθρωπο.
Αυτοί οι προβληματισμοί σχετικά με τα δικαιώματα των κρατουμένων στην διάρκεια της υγειονομικής κρίσης που βιώνει η υφήλιος, αναδεικνύουν την ύπαρξη ενός σοβαρού κινδύνου που ελλοχεύει στις ελληνικές φυλακές πολύ πριν εμφανιστεί ο κορονοϊός. Είναι γεγονός ότι τα στοιχειώδη αγαθά που χρειάζονται ώστε να τηρούνται συνθήκες υγιεινής (τόσο τα υλικά αγαθά όπως είναι τα είδη καθαρισμού όσο και το αρμόδιο προσωπικό) εκλείπουν από τις περισσότερες φυλακές της χώρας. Επομένως, η λύση του προβλήματος δεν έγκειται στην προσωρινή αποσυμφόρηση ορισμένων καταστημάτων, ούτε στην παράλογη μαζική αποφυλάκιση κρατουμένων με σκοπό να «αραιώσουν» τα υπερφορτωμένα κελιά. Αντίθετα, η αντιμετώπιση της δυσμενούς αυτής κατάστασης θα πρέπει να γίνει σταδιακά, με διαδικασίες οι οποίες θα αποσκοπούν στην αποσυμφόρηση των φυλακών κατ’ αρχάς και στην εξασφάλιση των απαραιτήτων συνθηκών υγιεινής για κάθε κρατούμενο-μενη. Αν η κρίση αυτή, δεν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για την Ελλάδα και τα υπόλοιπα κράτη[14] που παραβιάζουν τα παραπάνω ανθρώπινα δικαιώματα, μπορεί μια μελλοντική παρόμοια κρίση να ταράξει ακόμα περισσότερο τόσο τους/τις κρατουμένους-μενες, όσο και το σωφρονιστικό σύστημα των κρατών εν γένει. Και τότε, ίσως να είναι αργά για την αλλαγή. Δεν αρμόζουν σε μια δημοκρατική κοινωνία αιματηρές εξεγέρσεις στις φυλακές[15]. Γι’ αυτό, ας μην περιμένουμε άλλο. Ας δράσουμε!
«Σε μια μελλοντική, δικαιότερη κοινωνία, ίσως να μην χρειάζονται φυλακές. Ίσως, ως μέθοδο σωφρονισμού να έχουν καταργηθεί πολύ νωρίτερα». Αυτή ήταν μια από τις επαναστατικές ιδέες της πολιτικής ακτιβίστριας Angela Davis[16]. Επειδή, όμως, οι φυλακές υπάρχουν ακόμα, και αυτή την στιγμή αποτελούν το μέσο σωφρονισμού στην κοινωνία μας, ας τις κάνουμε όσο το δυνατό πιο δίκαιες … Προλαβαίνουμε! Ας μην θρηνήσουμε θύματα (άλλα) από την επιδημία στις φυλακές της χώρας μας.
Αρθρογραφία - Πηγές
Διεθνής Αμνηστία, 2020, « Επείγουσα ανάγκη για μέτρα προστασίας στις φυλακές από τον κορονοϊό». Από:https://www.amnesty.gr/news/press/article/23202/epeigoysa-anagki-gia-met...
Μπόλαρη Τ., 9 Απριλίου 2020, «Αναβρασμός για τις φυλακές μετά τον θάνατο της κρατούμενης και την ευρωπαϊκή έκθεση» Από: https://www.efsyn.gr/ellada/dikaiomata/238639_anabrasmos-gia-tis-fylakes-meta-thanato-kratoymenis-kai-tin-eyropaiki
CNNGreece, 9 Απριλίου 2020, «Κορονοϊός- Διεθνής Αμνηστία: Επείγουσα ανάγκη για μέτρα προστασίας στις φυλακές». Από:
https://www.cnn.gr/news/ellada/story/214719/koronoios-diethnis-amnistia-epeigoysa-anagki-gia-metra-prostasias-stis-fylakes
Ethnos, 10 Απριλίου 2020, «Ινστιτούτο- Παστερ: δεν είχε κορονοϊό η κρατούμενη των φυλακών Θήβας». Από:https://www.ethnos.gr/ellada/99372_institoyto-paster-den-eihe-koronoio-i-kratoymeni-ton-fylakon-thibas
Ethnos, 10 Απριλίου 2020, « Εξέγερση στις γυναικείες φυλακές Ελαιώνα- Θήβας μετά τον θάνατο 42χρονης» Από:
https://www.ethnos.gr/ellada/99042_exegersi-stis-gynaikeies-fylakes-elaiona-thibas-meta-ton-thanato-42hronis
Huffpost, 9 Απριλίου 2020, « Εξέγερση στις Φυλακές Θήβας: Νεκρή κρατούμενη με συμπτώματα κορονοϊού». Από:
In.gr, 6 Απριλίου 2020, «Κορονοϊός: Επιτακτική ανάγκη για αποσυμφόρηση των ευρωπαϊκών φυλακών». Από: https://www.in.gr/2020/04/06/world/koronaios-epitaktiki-anagki-gia-aposymforisi-ton-eyropaikon-fylakon/
ΤhePressProject, 9 Απριλίου 2020, «Εξέγερση στις φυλακές Θήβας μετά τον θάνατο κρατούμενης – Καταγγέλλεται πως είχε συμπτώματα κορονοϊού». Από: https://thepressproject.gr/exegersi-stis-fylakes-thivas-meta-ton-thanato-kratoumenis-katangellete-pos-iche-sybtomata-koronoiou/
ToThemaOnline, 9 Απριλίου 2020, «Συχνή πρακτική η κακομεταχείριση των κρατουμένων στην Ελλάδα, λέει η Επιτροπή Πρόληψης των Βασανιστηρίων». Από: https://www.tothemaonline.com/Article/223933/syhnh-praktikh-h-kakometaheirish-kratoymenwn-sthn-ellada-leei-h-epitroph-prolhpshs-basanisthriwn
[1]Σύμφωνα με HuffPost, 2020.
[2]Σύμφωνα με Μπόλαρη Τ., 2020.
[3]ΣύμφωναμεThePressProject, 2020.
[4]Σύμφωνα με Νικολάου Σ., 2020.
[5]ΣύμφωναμεThePressProject, 2020.
[6]Σύμφωνα με Μπόλαρη Τ., 2020.
[7]Σύμφωνα με Έκθεση της Επιτροπής Πρόληψης Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης, 2019.
[8]Σύμφωνα με Tothemaonline, 2020.
[9]Σύμφωνα με ΔΣΑ από ThePressProject, 2020.
[10]Σύμφωνα με Νικολάου Σ., από Ethnos.gr, 2020.
[11]Σύμφωνα με Νικολάου Σ., από Ethnos.gr, 2020.
[12]Σύμφωνα με Ethnos.gr, 2020.
[13]Όπως συμβαίνει στις φυλακές στα Γρεβενά, τα Χανιά, τη Δομοκό σύμφωνα με την Πρωτοβουλία για τα δικαιώματα των Κρατουμένων, από CNNGreece, 2020
[14]Άλλες Ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γαλλία, η Ισπανία και η Ιταλία έχουν κατηγορηθεί για υπερπληθυσμό στις φυλακές καθώς επίσης έχουν υπάρξει ορισμένα θύματα κορονοϊου τον τελευταίο μήνα μέσα στα Καταστήματα. Σύμφωνα με in.gr, 2020.
[15]Βλέπε πρόσφατο παράδειγμα εξέγερσης στις φυλακές της Βραζιλίας λόγω του κορονοϊού.
[16]Σύμφωνα με CNNGreece, 2020.
