ΣΟΥΔΑΝ: ΑΝΕΞΕΛΕΓΚΤΑ ΤΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΟΛΕΜΟΥ, ΚΑΘΩΣ ΣΚΟΤΩΝΟΝΤΑΙ ΑΜΑΧΟΙ ΤΟΣΟ ΣΕ ΣΚΟΠΙΜΕΣ ΟΣΟ ΚΑΙ ΣΕ ΑΔΙΑΚΡΙΤΕΣ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ

•  Χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν από τότε που ξέσπασαν οι μάχες μεταξύ των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης και των Σουδανικών Ενόπλων Δυνάμεων
• Γυναίκες και κορίτσια ηλικίας μόλις 12 ετών υποβάλλονται σε σεξουαλική βία
• «Οι άμαχοι σε όλο το Σουδάν υφίστανται αφάνταστη φρίκη» - Agnes Callamard

Εκτεταμένα εγκλήματα πολέμου διαπράττονται στο Σουδάν, καθώς η σύγκρουση μεταξύ των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF) και των Σουδανικών Ενόπλων Δυνάμεων (SAF) μαστίζει τη χώρα, αναφέρει η Διεθνής Αμνηστία σε νέα έκθεσή της.

Η έκθεση με τίτλο «Ο θάνατος ήρθε στο σπίτι μας: Εγκλήματα πολέμου και οδύνη αμάχων στο Σουδάν», καταγράφει μαζικές απώλειες αμάχων τόσο από σκόπιμες όσο και από αδιάκριτες επιθέσεις των αντιμαχόμενων μερών. Η έκθεση περιγράφει επίσης λεπτομερώς τη σεξουαλική βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών, τις στοχευμένες επιθέσεις σε μη στρατιωτικούς στόχους, όπως νοσοκομεία και εκκλησίες, και τις εκτεταμένες λεηλασίες.

Ορισμένες από τις καταγεγραμμένες παραβιάσεις, όπως οι επιθέσεις με στόχο αμάχους, οι επιθέσεις σε ανθρωπιστικές υποδομές, οι βιασμοί και άλλες μορφές σεξουαλικής βίας και οι λεηλασίες, ισοδυναμούν με εγκλήματα πολέμου. Η έκθεση επικεντρώνεται κυρίως στο Χαρτούμ και το Δυτικό Νταρφούρ.

«Οι άμαχοι σε όλο το Σουδάν υφίστανται αδιανόητη φρίκη κάθε μέρα, καθώς οι Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης και οι Σουδανικές Ένοπλες Δυνάμεις ανταγωνίζονται απερίσκεπτα για τον έλεγχο εδαφών», δήλωσε η Agnès Callamard, γενική γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας.

«Άνθρωποι σκοτώνονται μέσα στα σπίτια τους ή ενώ ψάχνουν απεγνωσμένα για φαγητό, νερό και φάρμακα. Πέφτουν σε διασταυρούμενα πυρά ενώ διαφεύγουν και πυροβολούνται σκόπιμα σε στοχευμένες επιθέσεις. Δεκάδες γυναίκες και κορίτσια, μερικές μόλις 12 ετών, έχουν βιαστεί και έχουν υποστεί άλλες μορφές σεξουαλικής βίας από μέλη των αντιμαχόμενων πλευρών. Κανείς δεν είναι ασφαλής.

«Η κλιμακούμενη βία στην περιοχή του Νταρφούρ, όπου οι RSF και οι συμμαχικές πολιτοφυλακές προκαλούν ανείπωτο θάνατο και καταστροφή, εγείρει το φάντασμα της εκστρατείας καμένης γης των προηγούμενων δεκαετιών, στην οποία ενίοτε συμμετείχαν ορισμένοι από τους ίδιους παράγοντες. 

«Οι RSF και οι SAF, καθώς και οι συνεργαζόμενες με αυτές ένοπλες ομάδες, πρέπει να τερματίσουν τη στοχοποίηση αμάχων και να εγγυηθούν την ασφαλή διέλευση όσων αναζητούν ασφάλεια. Πρέπει να ληφθούν επείγοντα μέτρα για τη διασφάλιση της δικαιοσύνης και της αποζημίωσης των θυμάτων και των επιζωσών/-ώντων».

Από τις 15 Απριλίου 2023, οι SAF (υπό την ηγεσία του επικεφαλής του Κυρίαρχου Συμβουλίου του Σουδάν στρατηγού Abdel Fattah al-Burhan) και η παραστρατιωτική RSF (Mohamed Hamdan Dagalo, κοινώς γνωστού ως Hemedti) μάχονται για τον έλεγχο του Σουδάν.

Λαμβάνοντας υπόψη την κλίμακα των μαχών και την οργάνωση των δύο πλευρών, η κατάσταση χαρακτηρίζεται ως μη διεθνής ένοπλη σύγκρουση σύμφωνα με τις Συμβάσεις της Γενεύης. Ως εκ τούτου, οι μάχες μεταξύ των μερών διέπονται από το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, το οποίο επιδιώκει την προστασία των αμάχων και άλλων μη μαχητών σε ένοπλες συγκρούσεις, και από το διεθνές δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το οποίο εξακολουθεί να ισχύει. Ορισμένες σοβαρές παραβιάσεις αυτών των κανόνων συνιστούν εγκλήματα πολέμου, για τα οποία μεμονωμένοι στρατιώτες και διοικητές μπορεί να θεωρηθούν ποινικά υπεύθυνοι.

Άμαχοι σκοτώνονται σε διασταυρούμενα πυρά

Άντρες, γυναίκες και παιδιά έχουν βρεθεί σε διασταυρούμενα πυρά, καθώς και οι δύο πλευρές, χρησιμοποιώντας συχνά εκρηκτικά όπλα μεγάλου βεληνεκούς, εξαπολύουν συχνές επιθέσεις σε πυκνοκατοικημένες γειτονιές αμάχων.

Οι μάχες άρχισαν στη γειτονιά Kalakla στο νότιο Χαρτούμ στις 20 Απριλίου. Ο Kodi Abbas, ένας 55χρονος δάσκαλος, δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία ότι δύο από τους γιους του, ο Hassan, 6 ετών, και ο Ibrahim, 8 ετών, και ο ανιψιός του Koko, 7 ετών, σκοτώθηκαν καθώς προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τα πυρά.

Ο ίδιος είπε: «Η γυναίκα μου και τα παιδιά μου έφυγαν από το σπίτι όταν ξέσπασαν συγκρούσεις στη γειτονιά μας... αλλά τα δύο μικρότερα αγόρια μου... ήταν μικρά και δεν μπόρεσαν να φύγουν αρκετά γρήγορα... Δεν ξέρω ποιος τα πυροβόλησε. Ο πόλεμος τα σκότωσε».

Η Διεθνής Αμνηστία δεν μπόρεσε να εξακριβώσει από ποια πλευρά έπεσαν οι πυροβολισμοί που σκότωσαν τα τρία αγόρια.

Η Ala' Fawzi al-Mardi, μια 26χρονη γιατρός, σκοτώθηκε στο σπίτι της στη συνοικία Hay al-Manara του Omdurman στις 15 Απριλίου, την ημέρα που ξέσπασαν για πρώτη φορά οι συγκρούσεις.

Ο Fawzi al-Mardi, ο πατέρας της, δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία ότι η σύζυγός του τραυματίστηκε επίσης σοβαρά. Είπε: «Εκείνο το πρωί ξυπνήσαμε στην κόλαση. Ο ήχος των πυροβολισμών και των βομβαρδισμών ήταν παντού, αδυσώπητος... Ανησυχούσα για την κόρη μου την Ala', που είχε πάει να εργαστεί στο νοσοκομείο».

«Λίγα λεπτά αφότου έφτασε στο σπίτι, μια σφαίρα πέρασε μέσα από το σαλόνι και χτύπησε τη γυναίκα μου στο πρόσωπο. Πέρασε από τη δεξιά πλευρά του προσώπου και του λαιμού της και στη συνέχεια χτύπησε την Ala' στο στήθος, σκοτώνοντάς την ακαριαία. Αυτή η μία και μοναδική σφαίρα κατέστρεψε την οικογένειά μας μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα... Μόλις [η Ala'] έφτασε στο σπίτι, όπου θα έπρεπε να είναι ασφαλής, ο θάνατος ήρθε στο σπίτι μας».

Πολλοί άμαχοι δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι είχαν τραυματιστεί και είχαν σκοτωθεί συγγενείς τους εκεί όπου αναζήτησαν ασφάλεια. Στις 6 Ιουνίου, επανειλημμένα πλήγματα με βλήματα εδάφους στο Δυτικό Νταρφούρ σκότωσαν και τραυμάτισαν δεκάδες αμάχους μέσα και γύρω από τους γυναικείους κοιτώνες του Πανεπιστημίου El Geneina, όπου πολλοί άνθρωποι είχαν βρει καταφύγιο αφού είχαν διαφύγει από τις μάχες στις γειτονιές τους.

Σκόπιμη στοχοποίηση αμάχων

Άμαχοι έχουν σκοτωθεί ή έχουν τραυματιστεί σκόπιμα σε στοχευμένες επιθέσεις. Οι επιζώσες/-ώντες και άλλοι μάρτυρες αναγνώρισαν γενικά ως δράστες μέλη των RSF.

Στις 13 Μαΐου, μέλη των RSF εισέβαλαν στο συγκρότημα της κοπτικής εκκλησίας Mar Girgis (St George's) στην περιοχή Bahri του Χαρτούμ. Αρκετοί μάρτυρες δήλωσαν ότι πυροβόλησαν πέντε μέλη του κλήρου και έκλεψαν χρήματα κι έναν χρυσό σταυρό.

Στις 14 Μαΐου, ο δρ Adam Zakaria Is'haq, ένας 38χρονος γιατρός και υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σκοτώθηκε μαζί με 13 ασθενείς στο Markaz Inqadh al-Tibbi (Κέντρο Ιατρικής Διάσωσης), μια κλινική υγείας στη γειτονιά Jamarik της El Geneina. Δύο από τους συναδέλφους του γιατρού δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι ένοπλοι Άραβες πολιτοφύλακες πυροβόλησαν τα 14 θύματα.

Ο ένας από αυτούς είπε: «Ο δρ Adam... περιέθαλπε άρρωστους ανθρώπους σε μια μικρή κλινική όταν σκοτώθηκε, επειδή το κεντρικό νοσοκομείο στην El Geneina καταστράφηκε από την ίδια ένοπλη πολιτοφυλακή και την RSF στα τέλη Απριλίου. Τον πυροβόλησαν στο στήθος. Άφησε πίσω του τη σύζυγό του και δύο μικρά αγόρια, ηλικίας 4 και 6 ετών».

Επιθέσεις με εθνοτικά κίνητρα στο Δυτικό Νταρφούρ

Καθώς οι εντάσεις αυξάνονταν στο Δυτικό Νταρφούρ, πολλοί εθνοτικά Μασαλίτ κατέφυγαν στο ανατολικό Τσαντ. Άνθρωποι που εγκατέλειψαν την El Geneina δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι η πόλη είχε δεχτεί επίθεση από βαριά οπλισμένες αραβικές πολιτοφυλακές, υποστηριζόμενες από μαχητές των RSF.

Στις 28 Μαΐου, δεκάδες άμαχοι σκοτώθηκαν στο Misterei, μια πόλη νοτιοδυτικά της El Geneina, όταν ξέσπασαν συγκρούσεις μεταξύ των RSF και των συμμαχικών πολιτοφυλακών και των ένοπλων ομάδων Μασαλίτ. Οι κάτοικοι δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι έθαψαν 58 αμάχους που σκοτώθηκαν εκείνη την ημέρα.

Σε μια οικογένεια, πέντε αδέλφια πυροβολήθηκαν και πέθαναν στο σπίτι τους, συμπεριλαμβανομένου του Al-Haj Mohamed Abu Bakr, συζύγου της Zeinab Ibrahim Abdelkarim. Η μητέρα δύο παιδιών, 27 ετών, είπε: «Έξι μέλη της RSF εισέβαλαν στο σπίτι μας στις 8 το πρωί και μπήκαν στο δωμάτιο όπου βρίσκονταν ο σύζυγός μου και τα τέσσερα αδέλφια του και τους πυροβόλησαν όλους και πέθαναν... Στη συνέχεια οι RSF ήρθαν στο δωμάτιο όπου έμενα με τα παιδιά μου και άλλες δώδεκα γυναίκες και παιδιά... Μας χτύπησαν με ξύλα και μαστίγια και μας ρώτησαν: “Πού είναι τα όπλα;”, και στη συνέχεια έκλεψαν τα τηλέφωνά μας».

Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο απαγορεύει τη σκόπιμη στοχοποίηση αμάχων, καθώς και τις επιθέσεις που δεν κάνουν διάκριση μεταξύ αμάχων και μαχητών, καθώς και μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών στόχων.

Σεξουαλική βία

Δεκάδες γυναίκες και κορίτσια, μερικά από τα οποία είναι μόλις 12 ετών, έχουν υποστεί σεξουαλική βία, συμπεριλαμβανομένου του βιασμού, από μέλη των αντιμαχόμενων πλευρών. Ορισμένες κρατούνταν επί μέρες σε συνθήκες σεξουαλικής δουλείας.

Στις περισσότερες περιπτώσεις που κατέγραψε η Διεθνής Αμνηστία, οι επιζώσες δήλωσαν ότι οι δράστες ήταν μέλη της RSF ή από συμμαχικές αραβικές πολιτοφυλακές. Ο βιασμός, η σεξουαλική δουλεία και άλλες μορφές σεξουαλικής βίας που διαπράττονται στο πλαίσιο μιας ένοπλης σύγκρουσης αποτελούν εγκλήματα πολέμου.

Μια 25χρονη γυναίκα από την El Geneina δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία ότι τρεις ένοπλοι Άραβες με πολιτικά ρούχα την ανάγκασαν να μπει στο κτίριο του Πολιτικού Αρχείου στη συνοικία al-Jamarik στις 22 Ιουνίου, όπου τη βίασαν.

Η ίδια είπε: «Δεν υπάρχει ασφάλεια πουθενά στην El Geneina. Έφυγα από το σπίτι μου επειδή υπήρχαν πυροβολισμοί παντού... και αυτοί οι εγκληματίες με βίασαν. Τώρα φοβάμαι ότι μπορεί να είμαι έγκυος... Δεν μπορώ να το αντέξω αυτό».

Σε άλλη περίπτωση, ομάδα 24 γυναικών και κοριτσιών απήχθη από μέλη της RSF και μεταφέρθηκε σε ξενοδοχείο, όπου κρατήθηκε αρκετές ημέρες σε συνθήκες που ισοδυναμούν με σεξουαλική δουλεία. Πολλές επιζώσες δεν είχαν πρόσβαση σε ιατρική και ψυχοκοινωνική υποστήριξη.

Πολλές υγειονομικές και ανθρωπιστικές εγκαταστάσεις έχουν καταστραφεί ή υποστεί ζημιές σε ολόκληρη τη χώρα, στερώντας από τους πολίτες τρόφιμα και φάρμακα και επιδεινώνοντας την ήδη άσχημη κατάσταση. Οι περισσότερες καταγεγραμμένες περιπτώσεις λεηλασίας αφορούσαν μέλη της RSF. Οι εσκεμμένες επιθέσεις κατά προσωπικού ή αντικειμένων ανθρωπιστικής βοήθειας ή κατά εγκαταστάσεων υγείας ή ιατρικών μονάδων ισοδυναμούν με εγκλήματα πολέμου.

Συστάσεις

Η Διεθνής Αμνηστία καλεί το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να επεκτείνει γρήγορα σε ολόκληρο το Σουδάν το εμπάργκο όπλων που ισχύει σήμερα στο Νταρφούρ και να διασφαλίσει την εφαρμογή του.

«Η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να αυξήσει σημαντικά την ανθρωπιστική στήριξη προς το Σουδάν, και οι γειτονικές χώρες πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα σύνορά τους θα είναι ανοιχτά για τους πολίτες που αναζητούν ασφάλεια», δήλωσε η Agnès Callamard.

«Η διεθνής κοινότητα πρέπει επίσης να επεκτείνει αμέσως το υφιστάμενο εμπάργκο όπλων σε όλο το Σουδάν και να διασφαλίσει την επιβολή του. Οι χώρες με σημαντική επιρροή στα εμπόλεμα μέρη πρέπει να χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους για να τερματίσουν τις παραβιάσεις».

«Το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων θα πρέπει να λάβει υπόψη του τις εκκλήσεις της Διακυβερνητικής Αρχής για την Ανάπτυξη και να δημιουργήσει έναν ανεξάρτητο μηχανισμό έρευνας και λογοδοσίας για την παρακολούθηση, τη συλλογή και τη διατήρηση αποδεικτικών στοιχείων για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Σουδάν».

Μεθοδολογία

Η Διεθνής Αμνηστία πήρε συνεντεύξεις από 181 άτομα για την έκθεση, κυρίως στο ανατολικό Τσαντ τον Ιούνιο του 2023 και εξ αποστάσεως μέσω ασφαλών κλήσεων. Η οργάνωση εξέτασε επίσης μεγάλο όγκο οπτικοακουστικού υλικού για πιθανές παραβιάσεις, ενώ εξέτασε και δορυφορικές εικόνες για να επιβεβαιώσει άλλα περιστατικά.

Στις 21 Ιουνίου 2023, η Διεθνής Αμνηστία απέστειλε επιστολή στις SAF και RSF, με την οποία μοιράστηκε τα ευρήματά της και ζήτησε πληροφορίες σχετικά με συγκεκριμένους ισχυρισμούς που καταγράφονταν στην έκθεση.

Οι SAF και RSF απάντησαν στις 12 και 14 Ιουλίου αντίστοιχα, και οι δύο ισχυριζόμενες ότι τηρούν το διεθνές δίκαιο και κατηγορούν την άλλη πλευρά για παραβιάσεις. Οι SAF δήλωσαν ότι είχαν συστήσει έναν πυρήνα για να διασφαλίσουν ότι οι αποφάσεις γύρω από τους στόχους θα ελαχιστοποιούν τις βλάβες στον άμαχο πληθυσμό, ενώ οι RSF αρνήθηκαν τις καταγγελίες για σεξουαλική βία και δήλωσαν ότι συγκρότησαν επιτροπές με σκοπό τη διερεύνηση όλων των καταγγελιών για παραπτώματα. Οι RSF αρνήθηκαν επίσης την εμπλοκή τους σε «ό,τι συνέβη» στο Δυτικό Νταρφούρ, συμπεριλαμβανομένου του Misterei, και δήλωσαν ότι «η πλειονότητα» των αραβικών πολιτοφυλακών συνδέεται με την SAF. Συνεχείς μαρτυρίες και άλλα αποδεικτικά στοιχεία αναγνώρισαν μέλη του RSF σε σοβαρές παραβιάσεις στο Δυτικό Νταρφούρ, μερικές φορές μαζί με αραβικές πολιτοφυλακές.