ΕΥΡΩΠΗ: ΤΑ ΥΠΑΡΧΟΝΤΑ ΕΜΠΟΔΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΜΒΛΩΣΗ ΕΠΙΔΕΙΝΩΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΑΝΗΣΥΧΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πρέπει να αναλάβουν δράση για να διασφαλίσουν την ισότιμη και καθολική πρόσβαση στην άμβλωση, ενόψει των συνεχιζόμενων περιορισμών και των εντεινόμενων προσπαθειών για περαιτέρω περιορισμό της πρόσβασης στην άμβλωση σε ολόκληρη την περιοχή, σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε η Διεθνής Αμνηστία. 

Η έρευνα με τίτλο “When rights aren’t real for all: The struggle for abortion access in Europe” αποκαλύπτει πώς – παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί με σκληρή προσπάθεια– επιβλαβή και επικίνδυνα εμπόδια συνεχίζουν να υπονομεύουν την πρόσβαση στις υπηρεσίες άμβλωσης. Αυτό συμβαίνει σε ένα πλαίσιο όπου ομάδες που τάσσονται κατά των δικαιωμάτων και με πόρους που συνεχώς αυξάνονται, εντείνουν τις προσπάθειές τους να επηρεάσουν αρνητικά τις πολιτικές και τους νόμους, συχνά μέσω της διάδοσης του φόβου και της παραπληροφόρησης, με στόχο τον περαιτέρω περιορισμό της πρόσβασης στην άμβλωση.

«Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι, παρά τη σημαντική πρόοδο σε όλη την Ευρώπη, η πρόσβαση στην άμβλωση εξακολουθεί να περιορίζεται από μια ανησυχητική σειρά ορατών και αόρατων εμποδίων», δήλωσε η Monica Costa Riba, Υπεύθυνη Εκστρατειών της Διεθνούς Αμνηστίας για τα Δικαιώματα των Γυναικών. 

«Οι νίκες που έχουν επιτευχθεί με σκληρή προσπάθεια στα αναπαραγωγικά δικαιώματα κινδυνεύουν σοβαρά να ανατραπούν από ένα κύμα οπισθοδρομικών πολιτικών που προωθούνται από το κίνημα κατά των φύλων και υποστηρίζονται από λαϊκιστές πολιτικούς παράγοντες που εφαρμόζουν αυταρχικές πρακτικές».  

Παρόλο που οι μεταρρυθμίσεις της νομοθεσίας σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες – με ορισμένες αξιοσημείωτες εξαιρέσεις – έχουν καταστήσει την άμβλωση πιο προσιτή, εξακολουθούν να υφίστανται πολυάριθμα διοικητικά, κοινωνικά και πρακτικά εμπόδια που παρεμποδίζουν την καθολική πρόσβαση στην άμβλωση. Αυτά περιλαμβάνουν ιατρικά αδικαιολόγητες απαιτήσεις που καθυστερούν την πρόσβαση, άρνηση παροχής φροντίδας για λόγους συνείδησης, έλλειψη εκπαιδευμένων επαγγελματιών, χρονικά όρια κύησης και υψηλό κόστος. Οι περιθωριοποιημένες κοινότητες, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με χαμηλά εισοδήματα, των εφήβων, των ατόμων με αναπηρίες, των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, των σεξεργατριών και σεξεργατών, των αιτουσών και αιτούντων άσυλο ή των ατόμων με αβέβαιο μεταναστευτικό καθεστώς, επηρεάζονται δυσανάλογα από αυτά τα εμπόδια.

Αυτά τα εμπόδια, σε συνδυασμό με διάφορους βαθμούς ποινικοποίησης, οδηγούν σε περαιτέρω στιγματισμό, προκαλώντας καθυστερήσεις ή ακόμη και εμποδίζοντας την πρόσβαση σε βασική υγειονομική περίθαλψη. Τουλάχιστον 20 χώρες στην περιοχή επιβάλλουν ποινικές κυρώσεις σε εγκύους που υποβάλλονται σε άμβλωση εκτός του νομικού πλαισίου.

Εμπόδια στην άμβλωση 

Εκτός από τα χρονικά όρια κύησης και την ποινικοποίηση, υπάρχουν πολλά σημαντικά εμπόδια στην πρόσβαση στην άμβλωση.  

Το κόστος πρόσβασης στην άμβλωση μπορεί να είναι απαγορευτικό, ιδίως σε χώρες όπου η φροντίδα άμβλωσης κατόπιν αιτήματος (όταν η απόφαση για τη διακοπή της εγκυμοσύνης εναπόκειται στην έγκυο) δεν περιλαμβάνεται στην ασφάλιση υγείας ή στο εθνικό σύστημα υγείας. Αυτό ισχύει σε χώρες όπως η Αυστρία, η Βουλγαρία, η Κροατία, η Κύπρος, η Τσεχία, η Γερμανία, η Λετονία, το Μαυροβούνιο, η Ρουμανία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η Βόρεια Μακεδονία, το Κόσοβο και η Σερβία.

Αρκετές χώρες δεν εκπληρώνουν το καθήκον τους να εγγυηθούν την πρόσβαση σε υπηρεσίες άμβλωσης σε περιπτώσεις όπου υπάρχει μεγάλος αριθμός αρνήσεων παροχής υπηρεσιών για λόγους συνείδησης, όπου οι επαγγελματίες του τομέα της υγείας αρνούνται να πραγματοποιήσουν αμβλώσεις λόγω προσωπικών απόψεων ή θρησκευτικών πεποιθήσεων, με αποτέλεσμα καθυστερήσεις ή άρνηση πρόσβασης. Σε χώρες όπως η Ιταλία ή η Κροατία, οι αρνήσεις αυτού του είδους είναι ευρέως διαδεδομένες και στη Ρουμανία αυξάνονται επίσης, ενώ σε όλες τις περιπτώσεις οι αρχές δεν λαμβάνουν τα μέτρα που υποχρεούνται να λάβουν βάσει του διεθνούς δικαίου για να μετριάσουν τις βλάβες που προκαλούν τα υψηλά ποσοστά άρνησης και να εγγυηθούν την πρόσβαση σε υπηρεσίες άμβλωσης σε όσα άτομα τις χρειάζονται.

Τουλάχιστον 12 ευρωπαϊκές χώρες συνεχίζουν να επιβάλλουν ιατρικά περιττές υποχρεωτικές περιόδους αναμονής πριν από την πρόσβαση σε νόμιμη άμβλωση και 13 χώρες επιβάλλουν υποχρεωτική συμβουλευτική. Η Αλβανία, το Βέλγιο, η Γερμανία, η Ουγγαρία, η Λετονία και η Πορτογαλία απαιτούν τόσο υποχρεωτικές περιόδους αναμονής όσο και υποχρεωτική συμβουλευτική. Στην Ουγγαρία, όσα άτομα επιθυμούν να υποβληθούν σε άμβλωση υποχρεούνται να ακούσουν τους καρδιακούς παλμούς του εμβρύου. Στην Τουρκία, οι παντρεμένες γυναίκες άνω των 18 ετών υποχρεούνται από τον νόμο να λάβουν τη συγκατάθεση του συζύγου τους για να διακόψουν την εγκυμοσύνη τους εντός του ορίου των 10 εβδομάδων.  

Κάθε χρόνο, χιλιάδες έγκυες γυναίκες αναγκάζονται να ταξιδέψουν στο εξωτερικό για να αναζητήσουν την υγειονομική περίθαλψη που χρειάζονται, λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν στην πρόσβαση σε υπηρεσίες άμβλωσης στις χώρες τους.  

Προσπάθειες περιορισμού της πρόσβασης στην άμβλωση 

Οι προσπάθειες περιορισμού της πρόσβασης στην άμβλωση σε όλη την Ευρώπη οδηγούνται από ένα καλά χρηματοδοτούμενο, διακρατικό κίνημα κατά των φύλων, το οποίο αποτελείται από συντηρητικές και θρησκευτικές ομάδες και ιδρύματα, δεξαμενές σκέψης, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και influencers.

Στην Κροατία, η επιρροή των πολιτικών της κυβέρνησης που αντιτίθενται στα δικαιώματα, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη συμμαχία μεταξύ των υποστηρικτριών/ών της κατάργησης της άμβλωσης και της Καθολικής Εκκλησίας, έχει οδηγήσει σε επανειλημμένες προσπάθειες επιβολής φραγμών στην πρόσβαση στην άμβλωση. Στη Σλοβακία, έχουν γίνει επανειλημμένες προσπάθειες στο κοινοβούλιο για τον περιορισμό ή την απαγόρευση της πρόσβασης στην άμβλωση, ενώ οι συνταγματικές τροποποιήσεις που ψηφίστηκαν τον Σεπτέμβριο του 2025 θα υπονομεύσουν σημαντικά τα αναπαραγωγικά δικαιώματα.

Η Ουγγαρία έχει θεσπίσει νέα εμπόδια στην πρόσβαση στην άμβλωση, την αντισύλληψη και τον οικογενειακό προγραμματισμό, ενώ το κυβερνών κόμμα της Ιταλίας έχει προωθήσει νομοθετικές πρωτοβουλίες που επιτρέπουν σε ομάδες κατά της άμβλωσης και σε όσα άτομα «υποστηρίζουν τη μητρότητα» να έχουν πρόσβαση σε υποχρεωτικά κέντρα παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών για εγκύους που επιθυμούν να υποβληθούν σε νόμιμη άμβλωση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι αρχές έχουν δικαιολογήσει τα μέτρα με επιχειρήματα όπως τα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων ή ψευδείς και ρατσιστικές ρητορικές σχετικά με τις μετανάστριες και τους μετανάστες που «αντικαθιστούν» τον λευκό «ιθαγενή» πληθυσμό. 

Οι επιθετικές και μερικές φορές βίαιες διαμαρτυρίες κατά των αμβλώσεων και τα πανό έξω από κλινικές σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας έχουν γίνει ένα αυξανόμενο εμπόδιο στην πρόσβαση στην άμβλωση. Στην Πολωνία, ένα κέντρο αμβλώσεων που ιδρύθηκε στη Βαρσοβία τον Μάρτιο του 2025 έχει αντιμετωπίσει τακτικές παρενοχλήσεις και εκφοβισμό από ομάδες που διαμαρτύρονται έξω από το κτίριο. Στην Αυστρία, οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης για αμβλώσεις αντιμετωπίζουν εκφοβισμούς, μεταξύ άλλων μπροστά από τις κλινικές τους, ενώ τα κέντρα οικογενειακού προγραμματισμού στη Γαλλία και τα κέντρα που παρέχουν υποχρεωτική συμβουλευτική στη Γερμανία έχουν επίσης δεχτεί επιθέσεις από ομάδες που αντιτίθενται στα δικαιώματα.

«Η άμβλωση είναι βασική υγειονομική περίθαλψη και ανθρώπινο δικαίωμα», δήλωσε η Monica Costa Riba.

«Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και οι θεσμοί πρέπει να δράσουν αποφασιστικά για να ευθυγραμμίσουν την παροχή υπηρεσιών άμβλωσης με τα διεθνή πρότυπα, αποποινικοποιώντας την άμβλωση, εξαλείφοντας τα υπάρχοντα εμπόδια πρόσβασης και αντιστεκόμενοι σθεναρά σε οποιαδήποτε δράση ομάδων που αντιτίθενται στα δικαιώματα και εμποδίζουν επικίνδυνα την πρόσβαση των ανθρώπων σε ασφαλείς και έγκαιρες υπηρεσίες άμβλωσης, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή και την υγεία τους». 

Ιστορικό

Η έκθεση εξετάζει 40 χώρες και βασίζεται στην έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας κατά την τελευταία δεκαετία, καθώς και σε δεδομένα από αξιόπιστες πηγές που έχουν συγκεντρωθεί από άλλες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δημόσιας υγείας, συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης «Europe Abortion Laws 2025» (Νόμοι για την άμβλωση στην Ευρώπη 2025) του Center for Reproductive Rights (CRR), τον «Ευρωπαϊκό Άτλαντα Πολιτικής για τις Αμβλώσεις» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλευτικού Φόρουμ για τα Σεξουαλικά και Αναπαραγωγικά Δικαιώματα (EPF) και τη Βάση Δεδομένων για τις Παγκόσμιες Πολιτικές για τις Αμβλώσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Βασίζεται επίσης σε πληροφορίες από 11 ακτιβίστριες και ακτιβιστές για το δικαίωμα στην άμβλωση και οργανώσεις για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα δικαιώματα, οι οποίες/οι ερωτήθηκαν μεταξύ Μαΐου και Σεπτεμβρίου 2025.