ΤΑΤΖΙΚΙΣΤΑΝ: Η ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ PAMIRI ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ ΣΥΣΤΗΜΙΚΕΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΣΕ ΜΙΑ «ΚΡΙΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΠΑΡΑΒΛΕΠΕΤΑΙ»

Οι αρχές του Τατζικιστάν διαιωνίζουν συστηματικές διακρίσεις και σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε βάρος της μειονότητας Pamiri, σύμφωνα με νέα έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας. Η αυτόνομη περιφέρεια Gorno-Badakhshan (GBAO) στο ανατολικό Τατζικιστάν φιλοξενεί διάφορες εθνοτικές ομάδες που αποτελούν τη μειονότητα Pamiri, οι οποίες ως επί το πλείστον ασπάζονται τον σιιτικό ισμαηλιτικό κλάδο του Ισλάμ. Αρνούμενοι την επίσημη αναγνώριση ως μειονότητα και θεωρούμενοι ως εθνοτικοί Τατζίκοι από τις κεντρικές αρχές, οι Pamiri αντιμετωπίζουν συστηματικές διακρίσεις, καταστολή πολιτιστικών και θρησκευτικών θεσμών, πολιτική καταπίεση και βάναυσα αντίποινα για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους.

«Οι συνεχόμενες διώξεις και οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά της μειονότητας των Pamiri στο Τατζικιστάν έφτασαν σε ανησυχητική κλίμακα πριν από χρόνια. Αλλά δεν υπάρχει σχεδόν κανείς να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου. Οι αρχές του Τατζικιστάν καταπνίγουν σχεδόν κάθε πληροφορία από την περιοχή, ενώ η διεθνής κοινότητα έχει σε μεγάλο βαθμό παραβλέψει αυτή τη σοβαρή κρίση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Απαιτεί άμεση προσοχή και δράση από τη διεθνή κοινότητα για να διασφαλιστούν τα δικαιώματα και η αξιοπρέπεια του λαού των Pamiri», δήλωσε η Marie Struthers, Διευθύντρια της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ανατολική Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.

Η έρευνα Τατζικιστάν: Οι αντιδράσεις κατά της μειονότητας Pamiri, η καταστολή της τοπικής ταυτότητας, η φίμωση όσων εκφράζουν διαφωνία αναδεικνύει τις παραβιάσεις των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων που προκύπτουν από: την καταστολή της γλωσσας των Pamiri, των πολιτιστικών πρακτικών και των ταυτοτήτων τους, την έντονη παρουσία δυνάμεων ασφαλείας από άλλες περιοχές του Τατζικιστάν, τη βίαιη καταστολή των διαμαρτυριών και τις εκτεταμένες αυθαίρετες κρατήσεις, καθώς και την κοινωνικοοικονομική περιθωριοποίηση που αντιμετωπίζει η κοινότητα των ισμαηλιτών Pamiri στο Gorno-Badakhshan. 

Διακρίσεις και ασφάλεια

Οι κεντρικές αρχές έχουν προωθήσει μια κουλτούρα προκατάληψης κατά των Pamiri. Ένα κρατικά υποστηριζόμενο αφήγημα τους απεικονίζει αρνητικά, ιδίως τους Ισμαηλίτες, οδηγώντας σε εκτεταμένες διακρίσεις. Η πολιτική αυτή εκδηλώνεται με κατασταλτικές πρακτικές, όπως η καταστολή της χρήσης της γλώσσας των Pamiri στα μέσα ενημέρωσης, την εκπαίδευση και τη δημόσια ζωή, ο αποκλεισμός των Pamiri από σημαντικές θέσεις στην κρατική διοίκηση και τον μηχανισμό ασφαλείας, καθώς και ο εκβιασμός και η καταστροφή τοπικών ευκαιριών απασχόλησης και επιχειρήσεων των Pamiri.

Η έντονη παρουσία δυνάμεων ασφαλείας από άλλα μέρη του Τατζικιστάν αντανακλά την περιφρόνηση των αρχών για τον πληθυσμό του Gorno-Badakhshan. «Η λέξη “Pamiri” [για τις δυνάμεις ασφαλείας] σημαίνει [...] αυτονομιστής, αντιπολιτευόμενος, κύριος εχθρός», δήλωσε ένας από τους ερωτηθέντες.

Η παρουσία των υπηρεσιών ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένου του Υπουργείου Εσωτερικών (MIA) και της Κρατικής Επιτροπής Εθνικής Ασφάλειας (SCNS), έχει αυξηθεί σημαντικά στη GBAO. Οι δυνάμεις ασφαλείας έχουν δημιουργήσει ένοπλους κλοιούς στους δρόμους και στις πλατείες της πόλης, συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας της GBAO, Khorugh, που περιπολούν βαριά οπλισμένοι αστυνομικοί και στρατιωτικοί. «Οι δυνάμεις ασφαλείας στο Khorugh συμπεριφέρονται σαν λύκοι που προσέχουν τα πρόβατα. Δεν πρέπει να περπατάτε έτσι, δεν πρέπει να γελάτε!», δήλωσε ένας από τους ερωτηθέντες.

Οι επιχειρήσεις ασφαλείας στο GBAO περιλαμβάνουν επιτήρηση, εκφοβισμό και υπερβολική χρήση βίας - συχνά δικαιολογημένη ως καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος - που συνοδεύεται από αυθαίρετες συλλήψεις και διώξεις τοπικών άτυπων ηγετών και πολιτών Pamiri, παρά την έλλειψη αξιόπιστων αποδείξεων.

«Η έντονη ασφάλεια στο Gorno-Badakhshan είναι πέρα από κάθε έλεγχο. Ο τοπικός πληθυσμός εκλαμβάνεται ως εχθρικός από την κεντρική κυβέρνηση και οι άνθρωποι παρενοχλούνται και υφίστανται διακρίσεις σε καθημερινή βάση», δήλωσε η Marie Struthers.

2021-2022 καταστολή και αντιδράσεις

Οι αυξανόμενες εντάσεις ξέσπασαν μετά τη δολοφονία της εξέχουσας προσωπικότητας των Pamiri, του Gulbiddin Ziyobekov, τον Νοέμβριο του 2021. Επίσημα περιγράφεται ως αποτέλεσμα συμπλοκής με τις αστυνομικές αρχές, αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι πρόκειται για παράνομη δολοφονία ενός άοπλου άνδρα, η οποία μπορεί να ισοδυναμεί με εξωδικαστική εκτέλεση. Σε απάντηση σε μια τετραήμερη διαμαρτυρία στο Khorugh, οι δυνάμεις ασφαλείας έκαναν χρήση πυροβόλων όπλων εναντίον του πλήθους που μέχρι τότε ήταν ειρηνικό, σκοτώνοντας δύο διαδηλωτές και φέρεται να τραυμάτισαν περίπου δώδεκα.  

«Συνοδέψαμε τις γυναίκες [...] σε ασφαλέστερη τοποθεσία. Εκείνη τη στιγμή με χτύπησε μια σφαίρα. Πυροβολούσαν από την είσοδο του κτιρίου, φορώντας στολές. Κάποιοι από αυτούς στέκονταν ακριβώς στην είσοδο, κάποιοι από αυτούς ήταν στον δεύτερο ή τρίτο όροφο», δήλωσε ένας διαδηλωτής, περιγράφοντας την αδιάκριτη χρήση θανατηφόρας βίας από τα όργανα επιβολής του νόμου. 

Μετά από ψεύτικες υποσχέσεις για αποτελεσματική έρευνα, οι αρχές, αντ' αυτού, καταδίωξαν άτυπους ηγέτες της κοινότητας, παρενόχλησαν την κοινωνία των πολιτών και εκφόβισαν και διώχθηκαν πολίτες Pamiri.

Ένα δεύτερο ξέσπασμα βίας σημειώθηκε τον Μάιο του 2022, όταν οι αρχές διέλυσαν βίαια ειρηνικές διαμαρτυρίες στο Khorugh και το Rushan, με αποτέλεσμα τον θάνατο δεκάδων Pamiri, συμπεριλαμβανομένου του άτυπου ηγέτη Mamadbokir Mamadbokirov, ο οποίος πυροβολήθηκε από άγνωστους ενόπλους σε ένα φορτηγάκι - μια πιθανή εξωδικαστική εκτέλεση. Σύμφωνα με ανεξάρτητες εκθέσεις, 24 πολίτες έχασαν τη ζωή τους, ορισμένοι κατά τη διάρκεια της καταστολής και άλλοι σε φερόμενα αντίποινα παράνομων δολοφονιών. 

Ακολούθησε καταστολή της κοινωνίας των πολιτών με αυθαίρετη κράτηση περισσότερων από 200 υπερασπιστριών και υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διαφωνούντων και επιδραστικών προσωπικοτήτων, όπως η δημοσιογράφος και ακτιβίστρια Ulfatkhonim Mamadshoeva και οι δικηγόροι Faromuz Irgashev και Manuchehr Kholiknazarov. Τον Δεκέμβριο του 2023, τους επιβλήθηκαν ποινές 21, 29 και 15 ετών αντίστοιχα, σε μυστικές δίκες, με τις λεπτομέρειες των κατηγοριών να δημοσιοποιούνται μόλις έξι μήνες αργότερα.  

Αυθαίρετες συλλήψεις και βασανιστήρια

Οι αρχές του Τατζικιστάν κρατούν τακτικά αυθαίρετα, φέρονται να βασανίζουν και να επιδίδονται σε άλλες μορφές κακομεταχείρισης των Pamiri, με αναφορές για εξαναγκαστικές ομολογίες και κατασκευασμένες κατηγορίες για εγκλήματα κατά της «δημόσιας ασφάλειας», των «θεμελιωδών αρχών της συνταγματικής τάξης» ή της «τάξης της διοίκησης». Οι νομικές διαδικασίες στερούνται διαφάνειας και δίκαιης διαδικασίας, με πολλές δίκες να διαρκούν μόνο λίγες ημέρες. Κατά τη διάρκεια της καταστολής του 2021-2022, οι αναφορές για βασανιστήρια και άλλη κακομεταχείριση ήταν συχνές.

Ένα άτομο που συνέλαβαν μετά τις διαδηλώσεις του Μαΐου του 2022 δήλωσε ότι στερήθηκε ύπνο για δύο ημέρες, ξυλοκοπήθηκε με γροθιές και γκλομπ και χτυπήθηκε στο κεφάλι με ένα χοντρό βιβλίο. 

«Όταν με ρωτούσαν και δεν απαντούσα, τύλιγαν βρεγμένα χαρτομάντιλα γύρω από τα δάχτυλά μου και στη συνέχεια [τα στερέωναν] με ταινία. Έβαλαν κλιπς και ενεργοποίησαν κάτι. Το [ηλεκτρικό] ρεύμα ήταν ισχυρό. Το έκαναν με διαφορετικά δάχτυλα. Το έκαναν δύο φορές κάθε μέρα, τέσσερις φορές συνολικά», είπε.

«Μετά τις διαμαρτυρίες του 2021-2022 στο Gorno-Badakhshan, οι συστηματικές διακρίσεις σε βάρος της κοινότητας των Pamiri έχουν παγιωθεί ακόμη περισσότερο, με αποτέλεσμα τον φόβο, την παρενόχληση και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η διεθνής κοινότητα πρέπει επειγόντως να εκφράσει τις ανησυχίες της για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αντιμετωπίζουν οι Pamiri με τις αρχές του Τατζικιστάν, σε όλα τα δυνατά και όχι μόνο διεθνή φόρουμ, να σταθεί αλληλέγγυα στο λαό των Pamiri, να παράσχει προστασία σε όσες και όσους την αναζητούν στο εξωτερικό και να αναλάβει αποφασιστική δράση για να αντιταχθεί σε αυτό το φαύλο σύστημα στο Τατζικιστάν», δήλωσε η Marie Struthers.