
ΓΙΑΤΙ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΡΙΩΝ ΚΑΙ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΩΝ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΚΑΙ ΟΛΟΥΣ ΜΑΣ
Από την Guadalupe Marengo, Επικεφαλή του Προγράμματος Υπερασπιστριών/ών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Παγκόσμιας Αρωγής της Διεθνούς Αμνηστίας
Το 2024 ήταν μια ιδιαίτερα δύσκολη χρονιά για τα ανθρώπινα δικαιώματα, με πολλούς από τους κυβερνώντες να προωθούν με επιτυχία έναν λόγο που απειλεί τις πιο βασικές έννοιες των δικαιωμάτων και της δικαιοσύνης.
Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο βίωσαν την ανισότητα, την αδικία, τις συγκρούσεις, ακόμα και τη γενοκτονία. Ανάμεσά τους, γενναίες/οι υπερασπίστριες/ές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων διακινδύνευσαν τη ζωή και την ασφάλειά τους για να φέρουν στο φως καταχρήσεις και να αγωνιστούν για τη δικαιοσύνη, ενώ οι κυβερνήσεις απέτυχαν, στην καλύτερη περίπτωση, να λάβουν επαρκή μέτρα για την προστασία τους και, στη χειρότερη, τους επιτέθηκαν.
Οι ιστορίες τους θα γέμιζαν χιλιάδες σελίδες.
Υπάρχει, για παράδειγμα, η Zholia Parsi από το Αυθόρμητο Κίνημα Αφγανών Γυναικών, η οποία συνεχίζει την εκστρατεία κατά των έμφυλων διώξεων στο Αφγανιστάν, ακόμη και αφού συνελήφθη, βασανίστηκε και στη συνέχεια αναγκάστηκε να εξοριστεί επειδή διαμαρτυρήθηκε για την προσπάθεια εξάλειψης των γυναικών στη χώρα της. Ή η Leonela Moncayo, μια νεαρή γυναίκα από το Εκουαδόρ, η οποία συμμετέχει σε μια εκστρατεία της τοπικής κοινότητας για τον τερματισμό της καύσης τοξικών αερίων κοντά στα σπίτια τους και η οποία συνεχίζει να αγωνίζεται παρά το γεγονός ότι αντιμετωπίζει εκφοβισμούς και επιθέσεις.
Το έργο ακτιβιστριών και ακτιβιστών όπως αυτών είναι απαραίτητο όχι μόνο για να διασφαλιστεί ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και, όπως υπενθύμισε στα κράτη πρόσφατα ο Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για να διασφαλιστεί ότι η ανάπτυξη είναι βιώσιμη, δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς.
Η προστασία των ακτιβιστριών/ών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κρίσιμου έργου τους ήταν ένας από τους λόγους που αναπτύχθηκε η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα το 1998. Το έγγραφο, το οποίο συμφωνήθηκε συναινετικά από τα κράτη του ΟΗΕ, προτρέπει τους κυβερνώντες να αναπτύξουν ισχυρά συστήματα για να διασφαλίσουν ότι όλες και όλοι μας μπορούμε να μιλάμε, να οργανωνόμαστε και να καθιστούμε τους κυβερνώντες υπόλογους, χωρίς το φόβο για αντίποινα.
Ωστόσο, ενώ το κείμενο του 1998 αποτέλεσε ένα κρίσιμο ορόσημο, δεν έχει μεταφραστεί σε αποτελεσματικές δράσεις για την πραγματική προστασία των υπερασπιστριών/ών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις συνεχείς επιθέσεις που υφίστανται, τα πολλαπλά συστήματα καταπίεσης που αντιμετωπίζουν και τις ποικίλες προκλήσεις που θέτουν οι αγώνες στους οποίους συμμετέχουν. Θα πρότεινα να διαβάσετε το HRD Memorial, μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων που καταγράφει τις/τους χιλιάδες υπερασπίστριες/ές που σκοτώθηκαν από τότε που έγινε η υιοθέτηση της Διακήρυξης.
Στις δυόμισι δεκαετίες από τότε που ψηφίστηκε η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στον ΟΗΕ, οι προκλήσεις έχουν γίνει πιο πολύπλοκες. Όταν διοργανώσαμε την Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Παρίσι το 2018, υπερασπίστριες/ές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από όλο τον κόσμο μοιράστηκαν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε ένα πλαίσιο βαθιάς κοινωνικοοικονομικής ανισότητας, διακρίσεων, έμφυλης βίας και σεξουαλικότητας, αποικιοκρατίας, ρατσισμού, αναγκαστικής μετανάστευσης και εμποδίων στην κινητικότητα. Αυτοί οι αγώνες λαμβάνουν χώρα εν μέσω κλιματικής κρίσης και ενός λεηλατημένου περιβάλλοντος, γεμάτο συγκρούσεις, διαφθορά, αυταρχισμό και τις προκλήσεις που θέτουν οι νέες τεχνολογίες.
Η ύπαρξη μιας ακμάζουσας και πολύπλευρης κοινότητας υπερασπιστριών/ών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με τα απαραίτητα μέσα, την ασφάλεια και τον χώρο να απευθύνονται σε όσες και όσους βρίσκονται στην εξουσία και να αναπτύξουν εναλλακτικές λύσεις στα προβλήματα της κοινωνίας είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί ένα καλύτερο μέλλον.
— Guadalupe Marengo, Επικεφαλής του Προγράμματος Υπερασπιστριών/ών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Παγκόσμιας Αρωγής της Διεθνούς Αμνηστίας
Στη σύνοδο κορυφής οι υπερασπίστριες/ές κάλεσαν τα κράτη να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα για την προστασία των υπερασπιστριών/ών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Μέχρι σήμερα, η έκκλησή τους παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανυπόληπτη.
Αντιθέτως, τα τελευταία χρόνια, η ανατροπή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η επίθεση κατά των υπερασπιστριών/ών επιταχύνεται. Παράλληλα, οι πιο βασικές και μέχρι τώρα σε μεγάλο βαθμό συμφωνημένες ιδέες περί δικαιοσύνης τίθενται συνεχώς υπό αμφισβήτηση.
Το βλέπω αυτό κάθε φορά που νέοι νόμοι περιορίζουν περαιτέρω την ελευθερία της έκφρασης, του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι. Κάθε φορά που οι υπερασπίστριες/ές δέχονται επιθέσεις, ποινικοποιούνται και δυσφημίζονται. Το βλέπω επίσης με πιο επιδέξιους τρόπους, όπως όταν η χρηματοδότηση και οι πόροι χρησιμοποιούνται για να καταπνίξουν ορισμένες φωνές και να ενισχύσουν άλλες, ή όταν οι αγώνες για τα δικαιώματα ανθρώπων που υφίστανται διακρίσεις και περιθωριοποιούνται απονομιμοποιούνται και βαφτίζονται επικίνδυνοι ή αμφίβολοι, μόνο και μόνο επειδή ασκούν κριτική σε αυτούς που κυβερνούν.
Ένας κόσμος όπου οι υπερασπίστριες/ές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ασφαλείς είναι ένας ασφαλέστερος κόσμος για όλες και όλους μας.
— Guadalupe Marengo
Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε.
Νωρίτερα φέτος, σε συνέχεια της Συνόδου Κορυφής του Παρισιού, ένας διεθνής συνασπισμός οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που εργάζονται παράλληλα με τις/τους υπερασπίστριες/ές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της ομάδας μου στη Διεθνή Αμνηστία, δημοσίευσε τη Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα+25. Η διακήρυξη συνοψίζει όσα έχουμε μάθει τις τελευταίες δεκαετίες σχετικά με τις τρέχουσες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι υπερασπίστριες/ές και συμπληρώνει την αρχική διακήρυξη με κατευθυντήριες γραμμές που βασίζονται στην πρόοδο που σημειώθηκε από τη νομοθεσία και την πρακτική των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τα τελευταία 25 χρόνια. Για παράδειγμα, συνιστά στα κράτη να θέσουν σε εφαρμογή μέτρα προστασίας που λαμβάνουν υπόψη τις συλλογικές και διατομεακές πτυχές των αγώνων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, να θέσουν τέλος στον στιγματισμό και την ποινικοποίηση των υπερασπιστριών/ών και να αντιμετωπίσουν τις παραβιάσεις που διευκολύνονται από την τεχνολογία. Περιλαμβάνει επίσης συστάσεις σχετικά με τον τρόπο προστασίας όσων έχουν εκτοπιστεί και εξοριστεί, καθώς και σχετικά με τους ρόλους και τις ευθύνες των μη κρατικών φορέων, όπως οι εταιρείες.
Η ύπαρξη μιας ακμάζουσας και πολύπλευρης κοινότητας υπερασπιστριών/ών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με τα απαραίτητα μέσα, την ασφάλεια και τον χώρο να απευθύνονται σε όσες και όσους βρίσκονται στην εξουσία και να αναπτύξουν εναλλακτικές λύσεις στα προβλήματα της κοινωνίας είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί ένα καλύτερο μέλλον.
Το 2024 ήταν μια δύσκολη χρονιά, οπότε η ευχή μου για το 2025 είναι τα κράτη σε όλο τον κόσμο να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους, να αναγνωρίσουν τον βασικό ρόλο που διαδραματίζουν οι υπερασπίστριες/ές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην καταπολέμηση της αδικίας και να διασφαλίσουν ότι μπορούν να το κάνουν χωρίς φόβο.
Ένας κόσμος όπου οι υπερασπίστριες/ές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ασφαλείς είναι ένας ασφαλέστερος κόσμος για όλες και όλους μας.