ΣΑΟΥΔΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ: Η CARREFOUR ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΕΤΑΙ, ΕΞΑΠΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΖΕΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΕΣ/ΟΥΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΡΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΝΑ ΖΟΥΝ ΣΕ ΑΘΛΙΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ

Οι μετανάστριες και μετανάστες που εργάζονταν με σύμβαση σε εργοτάξια στη Σαουδική Αραβία που είχε παραχωρήσει ο γαλλικός κολοσσός λιανικής Carrefour εξαπατήθηκαν από τις/τους υπαλλήλους που έκαναν τις προσλήψεις, υποχρεώθηκαν να εργάζονται υπερωρίες, τους αρνήθηκαν τα ρεπό και εξαπατήθηκαν για τους μισθούς τους, δήλωσε η Διεθνής Αμνηστία.

Στη νέα έρευνα, «Φοβόμουν να πάω στη δουλειά»: Εκμετάλλευση εργασίας σε εργοτάξια της Carrefour στη Σαουδική Αραβία, η οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων καταγράφει επίσης πώς οι εργαζόμενες/οι αναγκάζονταν να ζουν σε άθλια καταλύματα και φοβόντουσαν ότι θα «απολυθούν» εάν διαμαρτύρονταν ή αντιστέκονταν να κάνουν πρόσθετες υπερωρίες.

Οι καταχρήσεις που υπέστησαν ορισμένες/οι από τις/τους συμβασιούχες/ους εργαζόμενες/ους πιθανότατα ισοδυναμούν με καταναγκαστική εργασία, συμπεριλαμβανομένης της εμπορίας ανθρώπων με σκοπό την εργασιακή εκμετάλλευση, ωστόσο ούτε ο όμιλος Carrefour ούτε ο εταίρος του Majid Al Futtaim, ο οποίος διαχειρίζεται το franchise στη Σαουδική Αραβία, έλαβαν επαρκή μέτρα για να τις σταματήσουν ή να προσφέρουν αποζημίωση στις/στους εργαζόμενες/ους.

«Οι εργαζόμενες/οι πίστευαν ότι τους ανοίγονταν μια πόρτα για μια καλύτερη ζωή, αλλά αντ' αυτού πολλές/οί υποβλήθηκαν σε τρομακτική εκμετάλλευση και κακοποίηση. Η αδράνεια της Carrefour σήμαινε ότι απέτυχε να αποτρέψει αυτό το μαρτύριο, το οποίο για ορισμένες/ους συμβασιούχες/ους εργαζόμενες/ους πιθανότατα ισοδυναμεί με καταναγκαστική εργασία, συμπεριλαμβανομένης της εμπορίας ανθρώπων», δήλωσε η Marta Schaaf, Διευθύντρια του Προγράμματος της Διεθνούς Αμνηστίας για το Κλίμα, την Οικονομική και Κοινωνική Δικαιοσύνη και την Εταιρική Λογοδοσία.

«Η Carrefour έχει σαφή ευθύνη βάσει των διεθνών προτύπων για τα ανθρώπινα δικαιώματα να διασφαλίσει ότι δεν θα υπάρξουν καταχρήσεις σε όλες τις δραστηριότητές της, συμπεριλαμβανομένων των franchises της. Τώρα η Carrefour και η Majid Al Futtaim θα πρέπει να δράσουν για να αποκαταστήσουν τις καταχρήσεις -συμπεριλαμβανομένης της επείγουσας αποζημίωσης των πληγεισών/πληγέντων- και να διασφαλίσουν ότι οι εργαζόμενες/οι στις δραστηριότητές τους δεν θα υποστούν ποτέ ξανά κάποια βλάβη».

Η έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας έρχεται μόλις δύο εβδομάδες πριν το Διοικητικό Συμβούλιο της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) εξετάσει μια καταγγελία-ορόσημο κατά της κυβέρνησης της Σαουδικής Αραβίας σχετικά με τη μισθολογική κλοπή, την καταναγκαστική εργασία και την απαγόρευση των συνδικάτων. Η καταγγελία υποβλήθηκε από το παγκόσμιο συνδικάτο Building and Wood Workers' International (BWI) τον Ιούνιο του 2024, με την υποστήριξη της Διεθνούς Αμνηστίας και άλλων οργανώσεων.

Εξαπάτηση, υπερωρίες και χαμηλοί μισθοί

Η έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας ακολουθεί μια έκθεση του 2023 που δημοσιεύθηκε από την οργάνωση και αποκάλυπτε καταχρήσεις σε εγκαταστάσεις της Amazon στη Σαουδική Αραβία, στις οποίες εμπλέκεται μία από τις ίδιες εταιρείες παροχής εργασίας. Η τελευταία έρευνα βασίστηκε σε συνεντεύξεις και πληροφορίες που παρείχαν 17 άνδρες από το Νεπάλ, την Ινδία και το Πακιστάν. Όλοι τους εργάστηκαν σε διάφορες εγκαταστάσεις της Carrefour στο Ριάντ, το Νταμάμ και τη Τζέντα μεταξύ 2021 και 2024 και σχεδόν όλοι τους απασχολούνται ή απασχολούνταν από εταιρείες παροχής εργατικού δυναμικού που είχαν συνάψει συμβάσεις με την Majid Al Futtaim.

Για να εξασφαλίσουν θέσεις εργασίας, οι εργαζόμενες/οι πλήρωναν στις/στους υπαλλήλους που έκαναν τις προσλήψεων στις χώρες καταγωγής τους κατά μέσο όρο 1.200 δολάρια και συχνά αναλάμβαναν χρέη με υψηλό επιτόκιο για να το κάνουν αυτό, παρά το γεγονός ότι τέτοιες χρεώσεις απαγορεύονται από τη σαουδαραβική νομοθεσία και απαγορεύονται από τις πολιτικές της Majid Al Futtaim.

Σχεδόν όλες/οι οι εργαζόμενες/οι που ερωτήθηκαν παραπλανήθηκαν ή τους είπαν ψέματα οι υπάλληλοι αυτοί, μερικές φορές με τη συμμετοχή εταιρειών παροχής εργασίας, σχετικά με τη φύση και τα οφέλη των θέσεων εργασίας στη Σαουδική Αραβία ή εξαπατήθηκαν πιστεύοντας ότι προσλαμβάνονταν απευθείας από διεθνείς εταιρείες. Πολλές/οί ανακάλυψαν ότι θα προσλαμβάνονταν από σαουδαραβικές εταιρείες παροχής εργασίας - οι οποίες είναι γνωστές μεταξύ των εργαζομένων - μόνο μετά την καταβολή των αμοιβών, οπότε οι περισσότεροι δεν μπορούσαν να ανακτήσουν τα χρήματα που είχαν καταβάλει και, ως εκ τούτου, αισθάνονταν ανίκανοι να αποχωρήσουν.

Στη Σαουδική Αραβία οι άνδρες αντιμετώπισαν επίπονη εργασία και επανειλημμένα χαμηλούς μισθούς. Περιέγραψαν ότι περπατούσαν τακτικά περισσότερα από 20 χιλιόμετρα την ημέρα και ότι δούλευαν 60 ώρες την εβδομάδα, μερικές φορές έως και 16 ώρες την ημέρα, ιδίως όταν οι επιχειρήσεις ανθούσαν σε περιόδους όπως οι «εβδομάδες μισθοδοσίας» και τον μήνα του Ραμαζανιού. Κατά παράβαση τόσο των νόμων της Σαουδικής Αραβίας όσο και των πολιτικών της Majid Al Futtaim, οι εργαζόμενες/οι δήλωσαν ότι οι διευθύντριες/ντές στις εγκαταστάσεις - οι οποίες περιλάμβαναν σούπερ μάρκετ και αποθήκες ή «σκοτεινά καταστήματα» - μερικές φορές ακύρωναν τις εβδομαδιαίες ημέρες ανάπαυσης.

Ο Anand*, πρώην «συλλέκτης» σε αποθήκη, δήλωσε στην Αμνηστία: «Μέσα στα καταστήματα της Carrefour, οι εργαζόμενοι δεν αντιμετωπίζονται ως άνθρωποι. Αντιμετωπίζουν τους εργαζόμενους ως ζώα. Λένε συνέχεια «yallah, yallah» [«πάμε», «πάμε»]. Κολλάνε πάνω μας για να μας κάνουν να δουλεύουμε γρήγορα».

Πολλές/οί από τις/τους εργαζόμενες/ους δήλωσαν ότι το δυσκολότερο μέρος της εμπειρίας τους ήταν ότι δεν πληρώθηκαν σωστά για αυτές τις υπερωρίες, όπως απαιτείται από την εθνική νομοθεσία και τις πολιτικές της εταιρείας. Ως αποτέλεσμα, συχνά τους αρνούνταν δεκάδες πρόσθετες ώρες αμοιβής το μήνα, οι οποίες ανέρχονταν σε εκατοντάδες δολάρια κάθε χρόνο.

Τα καταλύματα που παρείχαν οι εταιρείες παροχής εργασίας ήταν συχνά βρώμικα και συνωστισμένα, σε αντίθεση με τις απαιτήσεις της Majid Al Futtaim. Οι εργαζόμενοι δήλωσαν ότι κοιμόντουσαν έξι ή οκτώ σε ένα δωμάτιο, ενώ ένας από αυτούς το περιέγραψε ως «στάβλο για αγελάδες».

Οι συμβασιούχες/οι εργαζόμενες/οι περιέγραψαν μια κουλτούρα φόβου. Οι εργαζόμενες/οι που έθεσαν παράπονα απευθείας στις/στους διευθύντριες/ές των εγκαταστάσεων της Carrefour είπαν ότι αγνοήθηκαν ή τους είπαν να ασχοληθούν με το θέμα με τις εταιρείες παροχής εργασίας. Ορισμένες/οι εργαζόμενες/οι που μίλησαν, βίωσαν αντίποινα από τις εταιρείες παροχής εργασίας ή τις/τους διευθύντριες/ές των εγκαταστάσεων της Carrefour, εκφοβίζοντας άλλες/ους να σιωπήσουν. Παρόλο που η Majid Al Futtaim δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία ότι απαγορεύει τα αντίποινα εναντίον οποιουδήποτε ατόμου μοιράζεται μια «καλοπροαίρετη ανησυχία», οι εργαζόμενες/οι ανέφεραν ότι αν αντιστέκονταν να εργαστούν υπερωρίες, απειλούνταν με μη πληρωμή ή απόλυση.

Ο Baburam* δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία:

«Ήταν δύσκολο να εργάζομαι τόσο πολύ. Αλλά ο διευθυντής δεν με άφηνε να φύγω... Έλεγε: «Πρέπει να ολοκληρώσεις τη διαδικασία της παραγγελίας και μετά μπορείς να φύγεις». Τι μπορούσα να κάνω; Αν δεν δουλεύαμε 15 ώρες, έλεγε επίσης: «Θα σε απολύσω. Δεν θα σας πληρώσω για τις υπερωρίες σας».

Η «απόλυση» από αυτές τις εγκαταστάσεις μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα οι εργαζόμενες/οι να μείνουν «άνεργοι» μέχρι η εταιρεία παροχής εργασίας να τους βρει νέα θέση - συχνά εβδομάδες ή μήνες αργότερα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η/ο εργαζόμενη/ος δεν είχε κανένα εισόδημα από την εταιρεία παροχής εργασίας ή υποστήριξη από το κράτος της Σαουδικής Αραβίας.

Ο Gopal* δήλωσε: «Αν είχα παραπονεθεί, θα μπορούσα να είχα χάσει τη δουλειά μου. Γι' αυτό δεν μπορούσα να διαμαρτυρηθώ. Μια φορά, 14 ή 15 εργαζόμενοι παραπονέθηκαν γι' αυτό και αποβλήθηκαν από τη δουλειά. Όταν μια/ένας εργαζόμενη/ος χάνει τη δουλειά του, η εταιρεία προμηθειών την/τον καθιστά άνεργο για τέσσερις με πέντε μήνες».

Μεγάλος κίνδυνος καταναγκαστικής εργασίας

Οι εμπειρίες των εργαζομένων που ερωτήθηκαν από τη Διεθνή Αμνηστία δείχνουν ότι τα δύο βασικά στοιχεία της καταναγκαστικής εργασίας - η ακούσια εργασία και η απειλή ποινής - είναι παρόντα στις επιχειρήσεις franchise του ομίλου Carrefour στη Σαουδική Αραβία.

Ενώ οι πολιτικές του Ομίλου Carrefour καθιστούν σαφές ότι έχει επίγνωση των ευθυνών του και έχει δεσμευτεί να τηρεί τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, μεταξύ άλλων σε όλες τις επιχειρήσεις franchising και τους προμηθευτές του, η έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας καταδεικνύει ότι οι διαδικασίες δέουσας επιμέλειας είναι εντελώς ανεπαρκείς. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι στη Σαουδική Αραβία, η σοβαρότητα και η συχνότητα των εργασιακών καταχρήσεων - συμπεριλαμβανομένης της καταναγκαστικής εργασίας - είναι έντονη και καλά τεκμηριωμένη.

«Είναι γνωστό ότι, παρά κάποιες μεταρρυθμίσεις, οι μετανάστριες και μετανάστες εργαζόμενες/οι στη Σαουδική Αραβία εξακολουθούν να υπόκεινται στο σύστημα χορηγιών Kafala της χώρας, δεν έχουν σίγουρο κατώτατο μισθό και απαγορεύεται η συμμετοχή ή η δημιουργία συνδικάτων. Η Carrefour δεν έχει καμία δικαιολογία για την αποτυχία της να προστατεύσει τις/τους εργαζομένες/ους της από την εκμετάλλευση και καμία δικαιολογία για να αποφύγει να τους καταβάλει την αποζημίωση που τους αξίζει», δήλωσε η Marta Schaaf.

«Ο υψηλός κίνδυνος εκμετάλλευσης στη Σαουδική Αραβία αναδεικνύει την αδιαμφισβήτητη ανάγκη για θεμελιώδη μεταρρύθμιση του εργασιακού συστήματος της χώρας. Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΔΟΕ θα πρέπει να ξεκινήσει επειγόντως έρευνα για τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων των εργαζομένων και να διασφαλίσει ότι η Σαουδική Αραβία θα ευθυγραμμίσει πλήρως την εργατική της νομοθεσία και τις πρακτικές της με τα διεθνή πρότυπα».

Σε απάντηση στα ευρήματα της Διεθνούς Αμνηστίας, ο όμιλος Carrefour και η Majid Al Futtaim δήλωσαν ότι έχουν ξεκινήσει εσωτερική έρευνα σχετικά με τη μεταχείριση των μεταναστριών και μεταναστών εργαζομένων στις εγκαταστάσεις τους στη Σαουδική Αραβία, ενώ ο όμιλος Carrefour έδωσε επίσης εντολή σε τρίτο μέρος να ελέγξει τις δραστηριότητες του συνεργάτη του franchise. Η Majid Al Futtaim περιέγραψε λεπτομερώς τα μέτρα που έχει λάβει για να αποκαταστήσει τις καταχρήσεις από τότε που η Διεθνής Αμνηστία την ειδοποίησε για πρώτη φορά, συμπεριλαμβανομένης της μετακίνησης ορισμένων εργαζομένων σε νέες κατοικίες, της αναθεώρησης των πολιτικών για τις υπερωρίες και της απαγόρευσης των αμοιβών για να γίνει η πρόσληψη, της αύξησης του ελέγχου των νέων προμηθευτών και της βελτίωσης της πρόσβασης στην τηλεφωνική γραμμή επικοινωνίας των εργαζομένων της.

«Ωστόσο, παραμένουν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με το γιατί καμία εταιρεία δεν εντόπισε ή δεν αντιμετώπισε τις μακροχρόνιες καταχρήσεις πριν από την ειδοποίηση της Διεθνούς Αμνηστίας στα μέσα του 2024, συμπεριλαμβανομένης της δημοσίευσης της έρευνάς μας για έναν από τους προμηθευτές της πέρυσι. Καμία εταιρεία δεν έχει ακόμη δεσμευτεί να επιστρέψει τους φόρους πρόσληψης ή να αποζημιώσει τους εργαζόμενους για τις ζημιές που υπέστησαν», δήλωσε η Marta Schaaf.

*Τα ονόματα των εργαζομένων έχουν αλλάξει.

Ιστορικό

• Ο όμιλος Carrefour ήταν χορηγός των Ολυμπιακών Αγώνων του 2024 στο Παρίσι και έχει ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των 94 δισεκατομμυρίων ευρώ.
• Οι εγκαταστάσεις και τα καταστήματα Carrefour στη Σαουδική Αραβία λειτουργούν από την Majid Al Futtaim με έδρα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα μέσω συμφωνίας franchise με τον όμιλο Carrefour, που εδρεύει στη Γαλλία.
• Το διοικητικό όργανο της ΔΟΕ πρόκειται να συζητήσει την καταγγελία της BWI στις 7 Νοεμβρίου.
• Μετά την έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας για την Amazon, η Amazon κατέβαλε τελικά πάνω από 1,9 εκατομμύρια δολάρια για την επιστροφή των αμοιβών πρόσληψης σε πάνω από 700 εργαζόμενες/ους.