ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ: ΟΙ ΚΑΤΑΓΕΓΡΑΜΜΕΝΕΣ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ ΣΗΜΕΙΩΣΑΝ ΤΟΝ ΥΨΗΛΟΤΕΡΟ ΑΡΙΘΜΟ ΑΠΟ ΤΟ 2015

Οι παγκόσμιες εκτελέσεις έφτασαν τον υψηλότερο αριθμό από το 2015, καθώς περισσότεροι από 1.500 άνθρωποι εκτελέστηκαν σε 15 χώρες το 2024, δήλωσε σήμερα η Διεθνής Αμνηστία, καθώς δημοσίευσε την ετήσια έκθεσή της για την παγκόσμια χρήση της θανατικής ποινής.

Σύμφωνα με την έκθεση με τίτλο «Θανατικές Ποινές και Εκτελέσεις 2024», το 2024 καταγράφηκαν 1.518 εκτελέσεις - ο υψηλότερος αριθμός από το 2015 (τουλάχιστον 1.634) - με τις περισσότερες στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, για δεύτερη συνεχή χρονιά, ο αριθμός των χωρών που πραγματοποιούν εκτελέσεις παρέμεινε στο χαμηλότερο σημείο που έχει καταγραφεί ποτέ.

Στα γνωστά σύνολα δεν περιλαμβάνονται οι χιλιάδες άνθρωποι που πιστεύεται ότι έχουν εκτελεστεί στην Κίνα, η οποία παραμένει ο κύριος εκτελεστής στον κόσμο, καθώς και στη Βόρεια Κορέα και το Βιετνάμ, οι οποίες επίσης πιστεύεται ότι καταφεύγουν εκτενώς στη θανατική ποινή. Οι συνεχιζόμενες κρίσεις στην Παλαιστίνη και τη Συρία σημαίνουν ότι η Διεθνής Αμνηστία δεν μπόρεσε να καταγράψει έναν επιβεβαιωμένο αριθμό.

Το Ιράν, το Ιράκ και η Σαουδική Αραβία ευθύνονται για τη συνολική αύξηση των γνωστών εκτελέσεων. Συνολικά, η τριάδα αυτή ευθύνεται για τον εντυπωσιακό αριθμό των 1.380 καταγεγραμμένων εκτελέσεων. Το Ιράκ σχεδόν τετραπλασίασε τις εκτελέσεις του (από τουλάχιστον 16 σε τουλάχιστον 63) και η Σαουδική Αραβία διπλασίασε το ετήσιο σύνολό της (από 172 σε τουλάχιστον 345), ενώ το Ιράν εκτέλεσε 119 άτομα περισσότερα από πέρυσι (από τουλάχιστον 853 σε τουλάχιστον 972) - καταγράφοντας το 64% όλων των γνωστών εκτελέσεων.

«Η θανατική ποινή είναι μια απεχθής πρακτική που δεν έχει θέση στον σημερινό κόσμο. Ενώ η μυστικότητα συνέχισε να έχει τον έλεγχο σε ορισμένες χώρες που πιστεύουμε ότι είναι υπεύθυνες για χιλιάδες εκτελέσεις, είναι προφανές ότι τα κράτη που διατηρούν τη θανατική ποινή αποτελούν μια απομονωμένη μειοψηφία. Με μόλις 15 χώρες να πραγματοποιούν εκτελέσεις το 2024, τον χαμηλότερο αριθμό που έχει καταγραφεί για δεύτερη συνεχή χρονιά, αυτό σηματοδοτεί την απομάκρυνση από αυτή τη σκληρή, απάνθρωπη και εξευτελιστική τιμωρία», δήλωσε η Agnès Callamard, Γενική Γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας.

«Το Ιράν, το Ιράκ και η Σαουδική Αραβία ευθύνονται για την απότομη αύξηση των θανάτων πέρυσι, πραγματοποιώντας πάνω από το 91% των γνωστών εκτελέσεων, παραβιάζοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα και αφαιρώντας τη ζωή ανθρώπων για κατηγορίες που σχετίζονται με ναρκωτικά και τρομοκρατία».

Οι πέντε χώρες με τον υψηλότερο αριθμό καταγεγραμμένων εκτελέσεων το 2024 ήταν η Κίνα, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, το Ιράκ και η Υεμένη.

Οι αρχές εργαλειοποιούν τη θανατική ποινή

Καθ' όλη τη διάρκεια του 2024, η Διεθνής Αμνηστία έγινε μάρτυρας της εργαλειοποίησης της θανατικής ποινής από ηγέτες με το ψευδές πρόσχημα ότι θα βελτιώσει τη δημόσια ασφάλεια ή ότι θα ενσταλάξει τον φόβο στον πληθυσμό. Στις ΗΠΑ, όπου παρατηρείται μια σταθερά ανοδική τάση στις εκτελέσεις από το τέλος της πανδημίας  Covid-19, εκτελέστηκαν 25 άτομα (έναντι 24 το 2023). Ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος Τραμπ επικαλέστηκε επανειλημμένα τη θανατική ποινή ως εργαλείο για την προστασία των ανθρώπων «από τους βιαστές, τους δολοφόνους και τα τέρατα». Τα απάνθρωπα σχόλιά του προώθησαν μια ψευδή αφήγηση ότι η θανατική ποινή έχει μοναδική αποτρεπτική επίδραση στο έγκλημα.

Σε ορισμένες χώρες στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, οι θανατικές ποινές χρησιμοποιήθηκαν για να φιμώσουν υπερασπίστριες/ές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αντιφρονούντες, διαδηλώτριες/ές, πολιτικούς αντιπάλους και εθνοτικές μειονότητες.

«Όσες και όσοι τολμούσαν να αμφισβητήσουν τις αρχές αντιμετώπιζαν τις πιο σκληρές ποινές, ιδίως στο Ιράν και τη Σαουδική Αραβία, με τη θανατική ποινή να χρησιμοποιείται για να φιμώσει όσες και όσους είχαν το θάρρος να μιλήσουν», δήλωσε η Agnès Callamard.

«Το 2024, το Ιράν επέμεινε στη χρήση της θανατικής ποινής για την τιμωρία ατόμων που αμφισβήτησαν το κατεστημένο της Ισλαμικής Δημοκρατίας κατά τη διάρκεια της εξέγερσης με σύνθημα “Γυναίκα Ζωή Ελευθερία”. Πέρυσι δύο από αυτά τα άτομα -μεταξύ των οποίων ένας νέος με νοητική αναπηρία- εκτελέστηκαν σε σχέση με την εξέγερση μετά από άδικες δίκες και “ομολογίες” που πραγματοποιήθηκαν μετά από βασανιστήρια, αποδεικνύοντας πόσο μακριά είναι διατεθειμένες να φτάσουν οι αρχές για να κρατήσουν την εξουσία».

Οι αρχές της Σαουδικής Αραβίας συνέχισαν να εργαλειοποιούν τη θανατική ποινή για να φιμώσουν την πολιτική διαφωνία και να τιμωρήσουν πολίτες της σιιτικής μειονότητας της χώρας που υποστήριξαν «αντικυβερνητικές» διαδηλώσεις μεταξύ 2011 και 2013. Τον Αύγουστο, οι αρχές εκτέλεσαν τον Abdulmajeed al-Nimr για αδικήματα που σχετίζονται με την τρομοκρατία και αφορούν τη συμμετοχή του στην Αλ Κάιντα, παρά τα αρχικά δικαστικά έγγραφα που αναφέρονταν στη συμμετοχή του σε διαδηλώσεις.

Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό ανακοίνωσε την πρόθεσή της να συνεχίσει τις εκτελέσεις, ενώ οι στρατιωτικές αρχές της Μπουρκίνα Φάσο ανακοίνωσαν ότι σχεδιάζουν να επαναφέρουν τη θανατική ποινή για συνήθη εγκλήματα.

Αύξηση των εκτελέσεων για αδικήματα που σχετίζονται με ναρκωτικά

Πάνω από το 40% των εκτελέσεων του 2024 πραγματοποιήθηκαν παράνομα για αδικήματα που σχετίζονται με ναρκωτικά. Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και τα πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η χρήση της θανατικής ποινής πρέπει να περιορίζεται στα «σοβαρότερα εγκλήματα» - η καταδίκη σε θάνατο ανθρώπων για αδικήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά δεν πληροί αυτή τη συνθήκη.

«Οι εκτελέσεις που σχετίζονται με ναρκωτικά ήταν διαδεδομένες στην Κίνα, το Ιράν, τη Σαουδική Αραβία, τη Σιγκαπούρη και, αν και δεν ήταν εφικτό να επιβεβαιωθεί, πιθανότατα στο Βιετνάμ. Σε πολλά πλαίσια, η καταδίκη σε θάνατο ανθρώπων για αδικήματα που σχετίζονται με ναρκωτικά έχει διαπιστωθεί ότι επηρεάζει δυσανάλογα τα άτομα που προέρχονται από μη προνομιούχα περιβάλλοντα, ενώ δεν έχει αποδεδειγμένο αποτέλεσμα στη μείωση της διακίνησης ναρκωτικών», δήλωσε η Agnès Callamard.

«Οι ηγέτες που προωθούν τη θανατική ποινή για αδικήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά προτείνουν μη αποτελεσματικές και παράνομες λύσεις. Τα κράτη που εξετάζουν την εισαγωγή της θανατικής ποινής για αδικήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά, όπως οι Μαλδίβες, η Νιγηρία και η Τόνγκα, πρέπει να ενθαρρύνονται να θέσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα στο επίκεντρο των πολιτικών τους για τα ναρκωτικά».

Η δύναμη των εκστρατειών

Παρά την αύξηση των εκτελέσεων, μόνο σε 15 χώρες είναι γνωστό ότι πραγματοποίησαν εκτελέσεις το 2024, ο χαμηλότερος αριθμός που έχει καταγραφεί για δεύτερη συνεχή χρονιά. Μέχρι σήμερα, 113 χώρες έχουν καταργήσει πλήρως τη θανατική ποινή και 145 συνολικά έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή με νόμο ή στην πράξη.

Το 2024, η Ζιμπάμπουε υπέγραψε νόμο που καταργεί τη θανατική ποινή για συνήθη εγκλήματα. Για πρώτη φορά, περισσότερα από τα δύο τρίτα όλων των κρατών μελών του ΟΗΕ ψήφισαν υπέρ του δέκατου ψηφίσματος της Γενικής Συνέλευσης για μορατόριουμ στη χρήση της θανατικής ποινής. Οι μεταρρυθμίσεις της θανατικής ποινής στη Μαλαισία οδήγησαν επίσης σε μείωση κατά περισσότερο από 1.000 του αριθμού των ατόμων που κινδυνεύουν να εκτελεστούν.

Επιπλέον, ο κόσμος έγινε μάρτυρας της δύναμης των εκστρατειών. Ο Hakamada Iwao - ο οποίος πέρασε σχεδόν πέντε δεκαετίες σε θανατική ποινή στην Ιαπωνία - αθωώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2024. Αυτό συνεχίστηκε και το 2025. Τον Μάρτιο, ο Rocky Myers - ένας μαύρος άντρας που καταδικάστηκε σε θάνατο στην Αλαμπάμα παρά τις σοβαρές ελλείψεις της διαδικασίας - έλαβε χάρη μετά από εκκλήσεις της οικογένειάς του και της νομικής του ομάδας, ενός πρώην ενόρκου, τοπικών ακτιβιστριών και ακτιβιστών και της διεθνούς κοινότητας.

«Όταν οι άνθρωποι θέτουν ως προτεραιότητα τις εκστρατείες για να μπει τέλος στη θανατική ποινή, αυτό πραγματικά λειτουργεί», δήλωσε η Agnès Callamard. «Παρά τη μειοψηφία των ηγετών που είναι αποφασισμένοι να εργαλοιοποιήσουν τη θανατική ποινή, τα πράγματα αλλάζουν. Είναι μόλις θέμα χρόνου μέχρι ο κόσμος να απαλλαγεί από τη σκιά της αγχόνης».