ΛΙΒΥΗ: ΦΡΙΚΤΕΣ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΡΑΤΗΣΗ ΑΝΑΔΕΙΚΝΥΟΥΝ ΤΟΝ ΕΠΑΙΣΧΥΝΤΟ ΡΟΛΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΣΤΙΣ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΕΣ
Νέα στοιχεία για σκληρές παραβιάσεις, συμπεριλαμβανομένης σεξουαλικής βίας, εναντίον ανδρών, γυναικών και παιδιών που παρεμποδίστηκαν κατά τη διέλευσή τους από τη Μεσόγειο και επέστρεψαν αναγκαστικά σε κέντρα κράτησης στη Λιβύη υπογραμμίζουν τις τρομακτικές συνέπειες της συνεχιζόμενης συνεργασίας της Ευρώπης με τη Λιβύη για τη μετανάστευση και τον έλεγχο των συνόρων, δήλωσε η Διεθνής Αμνηστία σε έκθεση που δημοσιεύει σήμερα.
Η έκθεση με τίτλο «“Κανείς δεν θα σε ψάξει”: Αναγκαστικές επιστροφές από τη θάλασσα σε καταχρηστική κράτηση στη Λιβύη» τεκμηριώνει πώς οι παραβιάσεις δεκαετιών κατά των προσφύγων και των μεταναστών/ριών συνεχίστηκαν αδιάκοπα στα κέντρα κράτησης της Λιβύης κατά τους πρώτους έξι μήνες του 2021 παρά τις επανειλημμένες υποσχέσεις να τα αντιμετωπίσουν.
Η έκθεση διαπίστωσε επίσης ότι, από τα τέλη του 2020, η Διεύθυνση Καταπολέμησης της Παράνομης Μετανάστευσης (DCIM) της Λιβύης, υπηρεσία του Υπουργείου Εσωτερικών, είχε νομιμοποιήσει την κατάχρηση ενσωματώνοντας δύο νέα κέντρα κράτησης στη δομή της, όπου τα προηγούμενα χρόνια παραστρατιωτικές ομάδες είχαν εξαφανίσει βίαια εκατοντάδες πρόσφυγες και μετανάστες/ριες. Σε ένα πρόσφατα ανανεωμένο κέντρο, οι επιζώντες/σες δήλωσαν ότι οι φρουροί βίαζαν τις γυναίκες και τις υπέβαλλαν σε σεξουαλική βία, συμπεριλαμβανομένου του εξαναγκασμού τους σε σεξ ως αντάλλαγμα για φαγητό ή για την ελευθερία τους.
Αυτή η τρομακτική έκθεση ρίχνει νέο φως στα δεινά των ανθρώπων που παρεμποδίστηκαν στη θάλασσα και επέστρεψαν στη Λιβύη, όπου υποβάλλονται αμέσως σε αυθαίρετη κράτηση και συστηματικά βασανιστήρια, σεξουαλική βία, καταναγκαστική εργασία και άλλες μορφές εκμετάλλευσης με πλήρη ατιμωρησία. Στο μεταξύ, οι αρχές της Λιβύης ανταμείβουν όσους θεωρούνται ευλόγως ύποπτοι διάπραξης τέτοιων παραβιάσεων με θέσεις εξουσίας και υψηλότερους βαθμούς, πράγμα που σημαίνει ότι κινδυνεύουμε να δούμε ξανά τις ίδιες εικόνες φρίκης.
Diana Eltahawy, αναπληρώτρια διευθύντρια της Διεθνούς Αμνηστίας για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
«Η έκθεση υπογραμμίζει επίσης τη διαρκή συνενοχή των ευρωπαϊκών κρατών που συνέχισαν ντροπιαστικά να επιτρέπουν και να βοηθούν την ακτοφυλακή της Λιβύης να συλλαμβάνει ανθρώπους στη θάλασσα και να τους επιστρέφει βίαια στα κολαστήρια κράτησης στη Λιβύη, παρότι γνωρίζουν καλά τις φρικαλεότητες που θα υποστούν».
Η Διεθνής Αμνηστία καλεί τα ευρωπαϊκά κράτη να αναστείλουν τη συνεργασία για τη μετανάστευση και τον έλεγχο των συνόρων με τη Λιβύη. Αυτή την εβδομάδα, το κοινοβούλιο της Ιταλίας συζητά τη συνέχιση της παροχής στρατιωτικής υποστήριξης και πόρων στην ακτοφυλακή της Λιβύης.
Η έκθεση περιγράφει λεπτομερώς τις εμπειρίες 53 προσφύγων και μεταναστών/ριών που είχαν προηγουμένως κρατηθεί σε κέντρα, θεωρητικά υπό τον έλεγχο του DCIM, 49 εκ των οποίων συνελήφθησαν αμέσως μετά την παρεμπόδισή τους στη θάλασσα.
Οι αρχές της Λιβύης έχουν δεσμευτεί να κλείσουν τα κέντρα DCIM όπου έχουν καταγραφεί κακοποιήσεις, αλλά παρόμοια μοτίβα παραβιάσεων έχουν αναπαραχθεί σε κέντρα που άνοιξαν πρόσφατα ή άνοιξαν εκ νέου. Σε μια απεικόνιση της εδραιωμένης ατιμωρησίας, ανεπίσημα σημεία αιχμαλωσίας που αρχικά διευθύνονταν από μη συνδεδεμένες με το DCIM παραστρατιωτικές ομάδες έχουν πλέον νομιμοποιηθεί και ενσωματωθεί στο DCIM. Το 2020, εκατοντάδες άτομα που αποβιβάστηκαν στη Λιβύη εξαφανίστηκαν βίαια σε ανεπίσημα σημεία, τα οποία στη συνέχεια άρχισαν να ελέγχονται από παραστρατιωτικές ομάδες. Έκτοτε, οι αρχές της Λιβύης έχουν ενσωματώσει τα σημεία αυτά στο DCIM, το ονόμασαν Κέντρο Συγκέντρωσης και Επιστροφής Τρίπολης, κοινώς γνωστό και ως Al-Mabani, και έθεσαν επικεφαλής τον πρώην διευθυντή και το λοιπό προσωπικό τού πλέον κλειστού κέντρου DCIM Tajoura. Το κέντρο Tajoura, που ήταν διαβόητο για βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης, διατάχθηκε να κλείσει τον Αύγουστο του 2019, ένα μήνα μετά τις αεροπορικές επιθέσεις που σκότωσαν τουλάχιστον 53 κρατούμενους/ες.
Συνεχιζόμενη κακοποίηση στα κέντρα κράτησης της Λιβύης
Στο πρώτο εξάμηνο του 2021, περισσότεροι από 7.000 άνθρωποι που παρεμποδίστηκαν στη θάλασσα επέστρεψαν βίαια στο Al-Mabani. Οι κρατούμενοι εκεί δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι αντιμετώπισαν βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης, σκληρές και απάνθρωπες συνθήκες κράτησης, εκβιασμούς και καταναγκαστική εργασία. Μερικοί/ες ανέφεραν επίσης ότι υπέστησαν παρεμβατικές, εξευτελιστικές και βίαιες εκγυμνώσεις για σωματικό έλεγχο.
Το κέντρο Shara ’al-Zawiya της Τρίπολης είναι μια εγκατάσταση που προηγουμένως διευθυνόταν από μη αναγνωρισμένες παραστρατιωτικές ομάδες. Πρόσφατα ενσωματώθηκε στο DCIM και προορίζεται για άτομα σε ευάλωτη κατάσταση. Οι πρώην κρατούμενοι εκεί δήλωσαν ότι οι φρουροί βίαζαν γυναίκες και κάποιες εξαναγκάζονταν σε σεξ ως αντάλλαγμα για την απελευθέρωσή τους ή για βασικά αγαθά όπως το καθαρό νερό. Η «Grace» είπε ότι χτυπήθηκε άγρια επειδή αρνήθηκε να συμμορφωθεί με μια τέτοια απαίτηση: «Είπα στον [φρουρό] “όχι”. Χρησιμοποίησε όπλο για να με χτυπήσει στην πλάτη. Χρησιμοποίησε ένα δερμάτινο στρατιωτικό παπούτσι… για να με [κλοτσήσει] στη μέση».
Δύο νέες γυναίκες στην εγκατάσταση προσπάθησαν να αυτοκτονήσουν ως αποτέλεσμα τέτοιας κακοποίησης.
Τρεις γυναίκες δήλωσαν επίσης ότι δύο μωρά που κρατήθηκαν με τις μητέρες τους έπειτα από απόπειρα διέλευσης μέσω θαλάσσης πέθαναν στις αρχές του 2021 αφού οι φρουροί αρνήθηκαν να τα μεταφέρουν στο νοσοκομείο για την απαραίτητη ιατρική περίθαλψη.
Η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας καταγράφει παρόμοια μοτίβα παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως σοβαρούς ξυλοδαρμούς, σεξουαλική βία, εκβιασμούς, καταναγκαστική εργασία και απάνθρωπες συνθήκες σε επτά κέντρα DCIM στη Λιβύη. Στο κέντρο του Abu Issa στην πόλη αλ-Ζαουίγια, οι κρατούμενοι/ες ανέφεραν ότι τους στερούσαν την τροφή σε βαθμό λιμοκτονίας.
Στο Al-Mabani και σε δύο άλλα DCIM κέντρα, η Διεθνής Αμνηστία τεκμηρίωσε την παράνομη χρήση θανατηφόρας βίας όταν φρουροί και άλλοι ένοπλοι πυροβόλησαν κρατούμενους/ες, προκαλώντας θανάτους και τραυματισμούς.
Όλο το δίκτυο των μεταναστευτικών κέντρων κράτησης στη Λιβύη είναι σάπιο μέχρι τον πυρήνα του και πρέπει να διαλυθεί. Οι αρχές της Λιβύης πρέπει να κλείσουν αμέσως όλες τις μεταναστευτικές εγκαταστάσεις κράτησης και να σταματήσουν να κρατούν πρόσφυγες και μετανάστες/ριες.
Diana Eltahawy
Οι αποστολές «διάσωσης» της Λιβύης διακινδυνεύουν ζωές
Από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο του 2021, η ακτοφυλακή της Λιβύης με την υποστήριξη της Ε.Ε. παρεμπόδισε περίπου 15.000 ανθρώπους στη θάλασσα –περισσότερους απ’ ό,τι καθ’ όλη τη διάρκεια του 2020– και τους επέστρεψε στη Λιβύη, κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων που περιγράφουν ως αποστολές «διάσωσης».
Άτομα που έδωσαν συνέντευξη στη Διεθνή Αμνηστία συστηματικά χαρακτήρισαν τη συμπεριφορά της ακτοφυλακής της Λιβύης ως αμελή και βίαιη. Οι επιζώντες/σες περιέγραψαν πώς η ακτοφυλακή της Λιβύης σκόπιμα έβλαψε τις βάρκες τους, σε ορισμένες περιπτώσεις αναγκάζοντάς τες να αναποδογυρίσουν, οδηγώντας, σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις, τους/τις πρόσφυγες και τους/τις μετανάστες/ριες να πνιγούν. Ένας αυτόπτης μάρτυρας είπε ότι αφού η ακτοφυλακή της Λιβύης προκάλεσε την ανατροπή μιας λέμβου, μαγνητοσκόπησε το περιστατικό με κινητό αντί να σώσει όλους τους/τις επιζώντες/ώσες. Πάνω από 700 πρόσφυγες και μετανάστες/ριες πνίγηκαν κατά μήκος της διαδρομής της κεντρικής Μεσογείου τους πρώτους έξι μήνες του 2021.
Πρόσφυγες και μετανάστες/ριες δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι καθώς προσπάθησαν να διασχίσουν τη θάλασσα, είδαν συχνά κοντά τους αεροσκάφη ή πλοία που δεν τους προσέφεραν βοήθεια πριν από την άφιξη της ακτοφυλακής της Λιβύης.
Η Frontex, ο οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, πραγματοποιεί εναέρια επιτήρηση στη Μεσόγειο για να εντοπίσει βάρκες προσφύγων και μεταναστών/ριών στη θάλασσα, ενώ χειρίζεται και ένα drone πάνω από αυτή τη διαδρομή από τον Μάιο του 2021. Τα ευρωπαϊκά ναυτικά σώματα έχουν σε μεγάλο βαθμό εγκαταλείψει την κεντρική Μεσόγειο προκειμένου να αποφύγουν τη διάσωση σκαφών προσφύγων και μεταναστών/ριών που βρίσκονται σε κίνδυνο.
Η Ιταλία και άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε. συνεχίζουν επίσης να παρέχουν υλική βοήθεια, συμπεριλαμβανομένων ταχύπλοων, στην ακτοφυλακή της Λιβύης, και να εργάζονται για τη δημιουργία ενός θαλάσσιου συντονιστικού κέντρου στο λιμάνι της Τρίπολης, που χρηματοδοτείται κυρίως από το Ευρωπαϊκό Καταπιστευματικό Ταμείο για την Αφρική.
«Παρά τις συντριπτικές αποδείξεις για απερίσκεπτη, αμελή και παράνομη συμπεριφορά της ακτοφυλακής της Λιβύης στη θάλασσα και παρά τις συστηματικές παραβιάσεις στα κέντρα κράτησης μετά την αποβίβαση, οι Ευρωπαίοι εταίροι συνέχισαν να υποστηρίζουν την ακτοφυλακή της Λιβύης στη βίαιη επιστροφή ανθρώπων στην ίδια κακοποίηση από την οποία προσπάθησαν να ξεφύγουν πηγαίνοντας στη Λιβύη», δήλωσε η Diana Eltahawy.
«Εδώ και πολύ καιρό τα ευρωπαϊκά κράτη οφείλουν να αναγνωρίσουν τις αδικαιολόγητες συνέπειες των ενεργειών τους. Πρέπει να αναστείλουν τη συνεργασία τους για τη μετανάστευση και τον έλεγχο των συνόρων με τη Λιβύη και αντ’ αυτού να ανοίξουν επειγόντως απαραίτητους δρόμους προς την ασφάλεια των χιλιάδων ανθρώπων που χρειάζονται προστασία και που σήμερα βρίσκονται παγιδευμένοι εκεί».
