ΡΩΣΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ: ΞΥΛΟΔΑΡΜΟΙ ΓΙΑ "ΟΜΟΛΟΓΙΕΣ" ΣΤΑ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΑ ΚΡΑΤΗΤΗΡΙΑ

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
22 Νοεμβρίου 2006
Ξυλοδαρμοί με γροθιές, με πλαστικά μπουκάλια γεμάτα νερό, βιβλία, κλομπ και κοντάρια· ειδικά δωμάτια εφοδιασμένα με μεταλλικά τραπέζια για βιασμούς με δεσμά για τα πόδια και τα χέρια· ασφυξία· ηλεκτροσόκ σε διάφορα μέρη του σώματος. Αυτοί είναι μερικοί από τους τρόπους βασανισμού ή άλλης κακομεταχείρισης που, σύμφωνα με μαρτυρίες, χρησιμοποιούνται από την αστυνομία για να αποσπάσουν ομολογίες από κρατουμένους υπόπτους, αναφέρει η Διεθνής Αμνηστία.

Η νέα έκθεση της οργάνωσης, με τίτλο «Ρωσική Ομοσπονδία: Βασανιστήρια και καταναγκαστικές 'ομολογίες' κατά την κράτηση», φέρνει στο φως τη χρήση βασανιστηρίων και κακομεταχείρισης σε όλη τη Ρωσία, κατά παραβίαση των εθνικών και διεθνών υποχρεώσεών της, καθώς και την έλλειψη πειστικών προσπαθειών για την εξάλειψη του προβλήματος.

«Κάθε μορφή βασανιστηρίων και κακομεταχείρισης απαγορεύεται κατηγορηματικά πάντα και σε όλες τις περιπτώσεις σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Παρ' όλα αυτά, αστυνομικοί χρησιμοποιούν βασανιστήρια σε κέντρα κράτησης σε όλη τη χώρα», αναφέρει η Νίκολα Ντάκγουερθ, Διευθύντρια Έρευνας και Δράσης της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.

Το 2005, ρωσικές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) τεκμηρίωσαν, με ιατρικά αποδεικτικά στοιχεία, περισσότερα από 100 κρούσματα βασανιστηρίων σε 11 από τις 89 περιφέρειες της Ρωσίας. Στις περιφέρειες αυτές δεν συγκαταλέγεται ο Βόρειος Καύκασος, όπου τα κρούσματα βασανισμού είναι ακόμα συχνότερα.

Οι κακοπληρωμένοι και κακοεκπαιδευμένοι αστυνομικοί δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τα υψηλά επίπεδα εγκληματικότητας στη Ρωσική Ομοσπονδία. Ο πιο εύκολος τρόπος προαγωγής για τους αστυνομικούς είναι η «διαλεύκανση» όσο περισσότερων εγκλημάτων γίνεται και, πολύ συχνά, προσπαθούν να εξιχνιάσουν το έγκλημα αποσπώντας κάποια «ομολογία». Το αποτέλεσμα είναι να παρακάμπτονται οι εγγυήσεις κατά των βασανιστηρίων, συχνά με ατιμωρησία.

Σύμφωνα με πολυάριθμες μαρτυρίες, κατά την ανάκριση υπόπτων σε κράτηση δεν είναι παρόντες δικηγόροι, οι συγγενείς δεν ενημερώνονται για την κράτηση μελών της οικογένειάς τους, ύποπτοι βασανίζονται από αστυνομικούς ή αφήνονται στα χέρια κατάδικων που βασανίζουν στη θέση των αστυνομικών, τα θύματα δεν έχουν πρόσβαση σε ιατρική εξέταση από ιατρούς της επιλογής τους, οι καταγγελίες για βασανιστήρια και κακομεταχείριση πολύ σπάνια ερευνώνται αποτελεσματικά, οι υπεύθυνοι για τα βασανιστήρια και την κακομεταχείριση σπάνια διώκονται ποινικά.

«Οι ανεξάρτητες και αμερόληπτες έρευνες και οι έγκαιρες ποινικές διώξεις είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση των βασανιστηρίων και της κακομεταχείρισης. Οι αρχές στη Ρωσία, όμως, μοιάζουν απρόθυμες να το κάνουν αυτό», λέει η Νίκολα Ντάκγουερθ.

Είναι καθήκον της Γενικής Εισαγγελίας να ερευνά τις καταγγελίες για βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης. Το σχετικό ιστορικό, όμως, δεν είναι ικανοποιητικό: Το 2005, σύμφωνα με ρωσικές ΜΚΟ, οι επίσημες έρευνες διαπίστωσαν στοιχεία βασανιστηρίων σε μόνο 33 από τις 114 σοβαρές υποθέσεις βασανισμού, ενώ το προηγούμενο έτος μόνο σε 47 από τις 199. Καίριος παράγοντας για την υπονόμευση της αποτελεσματικής έρευνας είναι ο άλλος ρόλος της Εισαγγελίας, που ερευνά σοβαρά εγκλήματα - έρευνες κατά τις οποίες οι «ομολογίες» μπορεί να έχουν αποσπαστεί με βασανιστήρια.

«Είναι η περίπτωση της αριστερής χείρας που προσποιείται ότι δεν γνωρίζει τι κάνει η δεξιά. Δεν είναι δυνατόν να περιμένει κανείς ότι η Εισαγγελία θα κάνει ενδελεχείς έρευνες στις καταγγελίες για βασανιστήρια, όταν η ίδια είναι μέρος του συστήματος που, για να δείξει αποτελέσματα, στηρίζεται σε βεβιασμένες 'ομολογίες'», καταλήγει η Νίκολα Ντάκγουερθ.

Ένα από τα πιο αποκαλυπτικά παραδείγματα της παράλειψης της Εισαγγελίας να ερευνήσει καταγγελίες για βασανιστήρια είναι η περίπτωση του Αλεξέι Μίχεεφ. Το 1998, ο Αλεξέι Μίχεεφ κατηγορήθηκε για φόνο και η αστυνομία τον βασάνισε για να του αποσπάσει «ομολογία». Πήδηξε από το παράθυρο σε μια προσπάθεια να ξεφύγει από τους βασανιστές του και έσπασε τη σπονδυλική του στήλη. Κατέθεσε μήνυση, αλλά η υπόθεση άνοιξε και έκλεισε περισσότερες από 20 φορές πριν να φτάσει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Τον Ιανουάριο του 2006, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επισήμανε σοβαρές ελλείψεις στην ανταπόκριση της Εισαγγελίας στις καταγγελίες για βασανιστήρια και αποφάνθηκε ότι η Ρωσία παραβίασε την απαγόρευση των βασανιστηρίων και της κακομεταχείρισης καθώς και το δικαίωμα για αποτελεσματικά ένδικα μέσα.

Η Ρωσία δεν έχει συνεργαστεί πλήρως με τους διεθνείς μηχανισμούς αποτροπής των βασανιστηρίων. Πρόσφατα, αναβλήθηκε την τελευταία στιγμή η επίσκεψη του Ειδικού Εισηγητή του ΟΗΕ για τα βασανιστήρια, καθώς οι ρωσικές αρχές δεν συμφώνησαν με τα όρια αρμοδιότητας του Ειδικού Εισηγητή. Κι αυτό, παρόλο που η Ρωσία, όταν έθεσε υποψηφιότητα για να εκλεγεί στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, έκανε ειδική μνεία στην υπόσχεσή της για «ενεργή συνεργασία» στις Ειδικές Διαδικασίες και στον προγραμματισμό της επίσκεψης του Ειδικού Εισηγητή για τα βασανιστήρια.

Με την επικύρωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας, η Ρωσία δεσμεύτηκε ότι θα επέτρεπε στην Επιτροπή για την Πρόληψη Βασανιστηρίων την πρόσβαση σε κέντρα κράτησης και σε γενικές γραμμές αυτό το έχει κάνει. Από την άλλη πλευρά, όμως, η Ρωσία αρνήθηκε να δώσει στην Επιτροπή άμεση πρόσβαση σε κέντρα κράτησης στη Δημοκρατία της Τσετσενίας και είναι η μόνη χώρα του Συμβουλίου της Ευρώπης που δεν επιτρέπει τακτικά τη δημοσίευση των εκθέσεων της Επιτροπής. Μη επιτρέποντας τη δημοσίευση, η Ρωσία περιορίζει το πεδίο της πολύτιμης δημόσιας συζήτησης για την πρόοδο που γίνεται προς την εξάλειψη των βασανιστηρίων.

Το πιο σημαντικό είναι ότι δεν υπάρχει αποτελεσματικό και ανεξάρτητο σύστημα επίσκεψης σε όλους τους χώρους κράτησης, που να εφαρμόζεται σε εθνικό επίπεδο. Ένα τέτοιο σύστημα θα απέτρεπε πραγματικά τα βασανιστήρια. Στην παρούσα κατάσταση, ενώ διάφορες υπηρεσίες επισκέπτονται χώρους κράτησης, είτε δεν είναι τελείως ανεξάρτητες, είτε δεν μπορούν να κάνουν αιφνιδιαστικές επισκέψεις, ενώ δεν έχουν την εξουσία να επιβάλλουν τον νόμο. Η αστυνομική κράτηση είναι ιδιαίτερα κλειστή στον εξωτερικό έλεγχο και, ακριβώς στην αστυνομική κράτηση, οι κρατούμενοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στα βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης.

Η Διεθνής Αμνηστία συνιστά, μεταξύ άλλων, στις ρωσικές αρχές να συμπεριλάβουν τη δημιουργία μηχανισμού για αιφνιδιαστικές επισκέψεις από αμερόληπτους και αξιόπιστους πραγματογνώμονες σε όλους τους χώρους κράτησης, συμπεριλαμβανομένων της αστυνομικής κράτησης και των κέντρων προφυλάκισης. Η υπογραφή και η επικύρωση του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου της Σύμβασης κατά των Βασανιστηρίων του ΟΗΕ θα ήταν ένα σημαντικό βήμα για τη δημιουργία ενός τέτοιου μηχανισμού. Η Διεθνής Αμνηστία ζητά επίσης τη βελτίωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης των αστυνομικών, που θα συμπεριλαμβάνει την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

- Το πλήρες κείμενο της έκθεσης στη διεύθυνση web.amnesty.org/library/index/engeur460562006