ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΜΝΗΣΤΙΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ «ΧΑΡΤΗΣ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ»
Το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας εκφράζει τη σοβαρή του ανησυχία για το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας «Χάρτης Μετάβασης των Ενόπλων Δυνάμεων στη Νέα Εποχή», εφόσον κρίνει πως παγιώνει και με ορισμένα άρθρα του επιδεινώνει, το ήδη προβληματικό νομοθετικό πλαίσιο για τους/τις αντιρρησίες συνείδησης στην Ελλάδα.
Το άρθρο 18 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα και το άρθρο 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κατοχυρώνουν την ελευθερία σκέψης και συνείδησης, που εμπεριέχει το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης στη στρατιωτική θητεία. Η Ελλάδα, ως κράτος μέρος αυτών των οργάνων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οφείλει να παρέχει απτές λύσεις για εναλλακτική υπηρεσία, οι οποίες θα είναι μη τιμωρητικές και δεν θα συνιστούν διακρίσεις. Επιπροσθέτως, οι αντιρρησίες συνείδησης θα πρέπει να καθορίζονται μέσω δίκαιων, ανεξάρτητων και αμερόληπτων διαδικασιών. Το νέο σχέδιο νόμου δεν φαίνεται να συνάδει με τις διεθνείς υποχρεώσεις της Ελλάδας, με αποτέλεσμα να μην διασφαλίζεται επαρκώς το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης.
Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί πως τα παρακάτω σημεία του σχεδίου νόμου είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά:
Το άρθρο 178 προβλέπει μεταφορά της στρατολογικής απογραφής στο 17ο έτος ηλικίας. Σύμφωνα με τις συστάσεις της Επιτροπής του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού, κάθε ενημέρωση προς ανήλικους θα πρέπει να είναι αυστηρά ουδέτερη, να μην έχει χαρακτήρα στρατολόγησης και να περιλαμβάνει ξεκάθαρη και πλήρη πληροφόρηση για το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης. Η Διεθνής Αμνηστία τονίζει ότι τα κράτη πρέπει να προστατεύουν τα παιδιά από κάθε είδους προώθηση της στρατιωτικής υπηρεσίας ή πίεση για στράτευση.
Με τις προτεινόμενες στο παρόν σχέδιο νόμου ρυθμίσεις, η εναλλακτική υπηρεσία παραμένει τιμωρητική στη διάρκειά της, τις οικονομικές επιβαρύνσεις και τους γεωγραφικούς περιορισμούς, δημιουργώντας διακρίσεις σε βάρος των αντιρρησιών συνείδησης (άρθρο 225-229). Επίσης, η διαδικασία αναγνώρισης αντιρρησιών συνείδησης συνεχίζει να υπάγεται σε στρατιωτική αρχή, κάτι που αντίκειται στα διεθνή πρότυπα που απαιτούν πλήρη ανεξαρτησία και καθαρά πολιτικό χαρακτήρα για τους σχετικούς μηχανισμούς.
Παρά τις επανειλημμένες συστάσεις προς την Ελλάδα από διεθνείς φορείς, το σχέδιο νόμου διατηρεί και αυστηροποιεί την ποινική μεταχείριση της ανυποταξίας, ιδίως όταν αυτή συνδέεται με λόγους συνείδησης (άρθρα 181 και 243). Η διαρκής δίωξη και τιμωρία για την ίδια άρνηση στράτευσης παραβιάζει την αρχή ne bis in idem και έχει ήδη οδηγήσει σε διεθνείς καταδίκες της χώρας, η οποία αποτυγχάνει να εναρμονίσει τους νόμους της με τα διεθνή πρότυπα.
Η Διεθνής Αμνηστία τονίζει πως οι περιορισμοί στη δυνατότητα παραμονής στη χώρα για ανυπότακτους εξωτερικού καθιστούν στέρηση πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και συνιστούν δυσανάλογα μέτρα με εκδικητικό χαρακτήρα (άρθρα 220 και 221). Η άσκηση του δικαιώματος στην αντίρρηση συνείδησης δεν μπορεί να επιφέρει αποκλεισμό από θεμελιώδη δικαιώματα, όπως το δικαίωμα συμμετοχής στην πολιτική ζωή και την ελεύθερη μετακίνηση.
Η Διεθνής Αμνηστία καλεί τις ελληνικές αρχές να αποσύρουν και να αναθεωρήσουν τις προβληματικές διατάξεις του νομοσχεδίου και να προχωρήσουν σε ουσιαστική μεταρρύθμιση του πλαισίου για την αντίρρηση συνείδησης. Ειδικότερα, καλεί την κυβέρνηση να διασφαλίσει ότι:
- η εναλλακτική υπηρεσία είναι ισότιμη, μη τιμωρητική και χωρίς διακρίσεις
- η αναγνώριση των αντιρρησιών συνείδησης γίνεται από ανεξάρτητη, καθαρά πολιτική αρχή
- τερματίζεται η ποινικοποίηση και οι κυρώσεις για άρνηση στράτευσης για λόγους συνείδησης
- προστατεύονται πλήρως τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα των αντιρρησιών συνείδησης.
Η Ελλάδα έχει υποχρέωση να συμμορφωθεί πλήρως με το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να θέσει τέλος σε πρακτικές που το παραβιάζουν όπως έχει επανειλημμένα έχει προκύψει από τα διεθνή όργανα. Το παρόν νομοσχέδιο συνιστά χαμένη ευκαιρία προς αυτή την κατεύθυνση και απαιτεί ουσιαστική αναθεώρησή του.