ΛΑΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΟΥ ΚΟΝΓΚΟ: ΤΑ ΑΝΤΙΜΑΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΛΑΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΟΥ ΚΟΝΓΚΟ ΔΙΑΠΡΑΤΤΟΥΝ ΦΡΙΚΤΕΣ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ, ΟΠΩΣ ΟΜΑΔΙΚΟΥΣ ΒΙΑΣΜΟΥΣ, ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΓΩΓΕΣ

Τόσο το Κίνημα της 23ης Μαρτίου (Μ23), που υποστηρίζεται από τη Ρουάντα, όσο και το Wazalendo, μια χαλαρή συμμαχία ένοπλων ομάδων που υποστηρίζεται από τον στρατό του Κονγκό, έχουν διαπράξει ομαδικούς βιασμούς γυναικών και εκτεταμένες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εναντίον αμάχων στην ανατολική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, οι οποίες παραβιάζουν το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και ενδέχεται να συνιστούν εγκλήματα πολέμου, σύμφωνα με νέα έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας.

Η έκθεση με τίτλο «Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό: “Είπαν ότι θα πεθάνουμε”: Παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το M23 και το Wazalendo στο ανατολικό Κονγκό» καταγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι μαχητές του M23 έχουν εκτελέσει συνοπτικά πολίτες του Κονγκό, έχουν επιτεθεί σε νοσοκομεία, απαγάγει ασθενείς και βασανίσει και εξαφανίσει βίαια μέλη της κοινωνίας των πολιτών. Περιγράφει επίσης λεπτομερώς την αυξανόμενη στρατιωτικοποίηση στην ανατολική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, καθώς το M23 έχει καταλάβει τεράστιες εκτάσεις εδάφους στην περιοχή και η Wazalendo έχει λάβει μεγάλες ποσότητες πυρομαχικών και όπλων από τον στρατό του Κονγκό (FARDC).

«Η βαρβαρότητα των αντιμαχόμενων πλευρών δεν έχει όρια. Αυτές οι φρικαλεότητες έχουν ως στόχο να τιμωρήσουν, να εκφοβίσουν και να ταπεινώσουν τους πολίτες, καθώς κάθε πλευρά προσπαθεί να επιβάλει τον έλεγχό της», δήλωσε ο Tigere Chagutah, Περιφερειακός Διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ανατολική και Νότια Αφρική.

«Η Ρουάντα και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό δεν μπορούν να συνεχίσουν να αποφεύγουν τις ευθύνες τους. Πρέπει να λογοδοτήσουν όλοι οι δράστες», πρόσθεσε ο Tigere Chagutah. «Είναι καιρός ο Πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό Felix Tshisekedi να τιμήσει τη δέσμευσή του για δικαιοσύνη και λογοδοσία και να διασφαλίσει ότι οι μαχητές του Wazalendo που διέπραξαν εγκλήματα θα παραπεμφθούν στη δικαιοσύνη και οι άλλοι θα αποστρατευτούν και θα επανενταχθούν στην κοινωνία. Ως μέρος της σύγκρουσης, η Ρουάντα πρέπει να διασφαλίσει ότι όλες οι Αμυντικές Δυνάμεις της στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό συμμορφώνονται με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο».

Η Διεθνής Αμνηστία πήρε συνέντευξη από περισσότερα από 53 θύματα και μάρτυρες, μεταξύ των οποίων επιζώσες ομαδικών βιασμών, θύματα κακοποίησης, συγγενείς ατόμων που σκοτώθηκαν παράνομα, κρατήθηκαν ή εξαφανίστηκαν βίαια, επαγγελματίες του ιατρικού κλάδου, μέλη της κοινωνίας των πολιτών, υπερασπίστριες και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δικηγόρους, ανθρωπιστικούς φορείς και δημοσιογράφους. Η οργάνωση εξέτασε επίσης τις επίσημες δηλώσεις του M23, οπτικοακουστικά στοιχεία και αναφορές τοπικών και διεθνών μέσων ενημέρωσης και οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Στις 18 Ιουλίου, η Διεθνής Αμνηστία ζήτησε πληροφορίες από τον FARDC σχετικά με τη συμπεριφορά των στρατιωτών του, καθώς και πληροφορίες από εκπροσώπους του M23 σχετικά με συγκεκριμένες καταγγελίες για παραβιάσεις και καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κατά τη στιγμή της δημοσίευσης, η οργάνωση δεν είχε λάβει απαντήσεις.

«Αν δεν το θέλεις, θα σε σκοτώσουμε»

Από τις 14 επιζώσες σεξουαλικής βίας από το Βόρειο και Νότιο Κίβου, που πήρε συνέντευξη η Διεθνής Αμνηστία, οκτώ δήλωσαν ότι υπέστησαν ομαδικό βιασμό από μαχητές του M23, πέντε δήλωσαν ότι υπέστησαν ομαδικό βιασμό από μαχητές του Wazalendo και μία δήλωσε ότι υπέστη ομαδικό βιασμό από στρατιώτες του FARDC.

Όλες οι επιζώσες ομαδικού βιασμού από μαχητές του M23 δήλωσαν ότι οι δράστες φορούσαν στολές που έμοιαζαν με αυτές του M23 και μιλούσαν Kinyarwanda, τη γλώσσα που μιλούν ορισμένοι μαχητές του M23. Οι ομαδικοί βιασμοί από μαχητές του M23 έλαβαν χώρα μεταξύ Μαρτίου και Μαΐου 2025, όταν οι μαχητές είχαν τον έλεγχο της Goma και του Bukavu στην ανατολική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Πέντε επιζώσες δήλωσαν ότι μαχητές του M23 τους βίασαν σε στρατιωτικές θέσεις του M23.

Στο Bukavu, πέντε μαχητές του M23 βίασαν ομαδικά την Beatrice* σε στρατόπεδο του M23. «Όταν βλέπω κάποιον με στρατιωτική στολή, τραυματίζομαι. Από εκείνη την ημέρα, δεν βγαίνω έξω. Όταν τους βλέπω, νιώθω πόνο στην καρδιά μου. Είναι σαν ταχυπαλμία», είπε.

Στις περιοχές Rutshuru και Masisi της επαρχίας Βόρειο Kivu, καθώς και στην περιοχή Kalehe της επαρχίας Νότιο Kivu, ομάδες Wazalendo βίασαν γυναίκες και κορίτσια. Μια γυναίκα βιάστηκε ομαδικά στα τέλη Μαρτίου 2025. Τέσσερις άλλες γυναίκες στο Masisi βιάστηκαν από μαχητές Wazalendo, δύο τον Ιανουάριο του 2024 και δύο τον Φεβρουάριο και τον Απρίλιο του 2025. Η Διεθνής Αμνηστία έλαβε επίσης μια αξιόπιστη αναφορά για μια νεαρή γυναίκα που βιάστηκε ομαδικά από πολλούς μαχητές των Wazalendo στο Rutshuru τον Μάρτιο του 2025.

Μια άλλη γυναίκα την έδεσαν ανάμεσα σε δύο δέντρα, ενώ έξι Wazalendo τη βίαζαν ομαδικά. «Ας τιμωρηθούν, ώστε να μην κάνουν τέτοια πράγματα σε κανέναν άλλο άνθρωπο», είπε.

Κατά τη διάρκεια ενός άλλου βιασμού από μαχητές Wazalendo, άνδρες που μιλούσαν Kinyarwanda, οι οποίοι πιστεύεται ότι ήταν μαχητές της Nyatura, μιας ένοπλης ομάδας που αποτελείται κυρίως από Hutu, κατηγόρησαν τη γυναίκα ότι υποστηρίζει το M23. Της είπαν ότι «όλες τις γυναίκες που έρχονται στο πεδίο, θα τις βιάζουμε πάντα».

Μια γυναίκα είπε ότι ήταν έγκυος όταν βιάστηκε ομαδικά στο Bukavu από δύο στρατιώτες του FARDC τον Φεβρουάριο του 2025, πριν από την πτώση της πόλης, καθώς οι FARDC έφευγαν. Κατά τη διάρκεια του βιασμού, η 14χρονη κόρη της ούρλιαζε από το υπνοδωμάτιο. Ο στρατιώτης είπε: «Αν δεν γυρίσει στο δωμάτιο, θα την σκοτώσω».

Ο Tigere Chagutah δήλωσε: «Για τις γυναίκες της ανατολικής Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, κανένα μέρος δεν είναι ασφαλές. Βιάζονται στα σπίτια τους, στα χωράφια ή στις δομές όπου αναζητούν καταφύγιο. Ο κόσμος πρέπει να πει «φτάνει πια». Όλα τα εμπόλεμα μέρη πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην προστασία των αμάχων, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών και των κοριτσιών που συνεχίζουν να υφίστανται τις μεγαλύτερες συνέπειες αυτής της σύγκρουσης».

Παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το M23

Οι μαχητές του M23 έχουν επίσης διαπράξει παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά φορέων της κοινωνίας των πολιτών, δημοσιογράφων, δικηγόρων και άλλων. Η Διεθνής Αμνηστία πήρε συνέντευξη από 12 φορείς της κοινωνίας των πολιτών, υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δημοσιογράφους, οι οποίοι περιέγραψαν πώς το M23 τους βασάνισε, τους εξαφάνισε βίαια, τους συνέλαβε αυθαίρετα ή τους απειλησε.

Εκπρόσωπος της κοινωνίας των πολιτών που κρατήθηκε τον Μάρτιο του 2025 είπε ότι ένας μαχητής του M23 του έθεσε συγκεκριμένες ερωτήσεις σχετικά με θέματα που είχε καλύψει στο παρελθόν. «Ήταν σαν να είχαν όλες τις πληροφορίες για εμάς», είπε. Οι μαχητές του M23 τον μαστίγωσαν και τις δύο νύχτες της κράτησής του. «Με χτύπησαν πραγματικά. Είχαν μαστίγια. Με χτύπησαν στα οπίσθια. Με χτύπησαν στα αυτιά, με αποτέλεσμα να αιμορραγήσει η μύτη μου».

Τον Μάιο, ο Aloys Bigirumwami, μέλος του κινήματος νεολαίας Lutte pour le Changement (LUCHA), και πέντε άλλα άτομα συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν με όχημα, και ο Bigirumwami δεν έχει εμφανιστεί από τότε.

Η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε πέντε συνοπτικές εκτελέσεις από το M23: τρεις άνδρες στη Goma και έναν πατέρα και έναν γιο στο Νότιο Kivu. Όλοι οι άνδρες σκοτώθηκαν με πυροβολισμούς ή τους έκοψαν τον λαιμό μαχητές του M23 μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαΐου 2025. Οι μαχητές του M23 επιτέθηκαν επίσης έξι φορές σε νοσοκομεία στη Goma κατά την ίδια περίοδο, απαγάγοντας ή κρατώντας ασθενείς και νοσηλευτικό προσωπικό, συμπεριλαμβανομένων στρατιωτών των FARDC που είχαν τραυματιστεί, χρειάζονταν ακόμη περίθαλψη ή κρύβονταν στο νοσοκομείο.

Στις 19 Ιουλίου 2025, εκπρόσωποι της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό και του M23 υπέγραψαν μια «δήλωση αρχών» στη Ντόχα του Κατάρ, με τη μεσολάβηση της κυβέρνησης του Κατάρ, δεσμευόμενοι να εργαστούν για την επίτευξη μιας τελικής ειρηνευτικής συμφωνίας που θα ευθυγραμμίζεται με την ειρηνευτική συμφωνία που υπέγραψαν η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και η Ρουάντα στις 27 Ιουνίου 2025 στην Ουάσινγκτον.

«Καθώς οι διπλωματικές προσπάθειες συνεχίζονται, η Διεθνής Αμνηστία καλεί το Κατάρ να ασκήσει πίεση στο M23 να σταματήσει τις απαγωγές και τις αναγκαστικές εξαφανίσεις ατόμων. Επιπλέον, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να πιέσουν την κυβέρνηση της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό να εφαρμόσει έναν μηχανισμό ελέγχου για τον εντοπισμό και την απομάκρυνση μελών ένοπλων ομάδων και αξιωματούχων των δυνάμεων ασφαλείας που ενδέχεται να έχουν εμπλακεί σε σοβαρές παραβιάσεις ή καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», δήλωσε ο Tigere Chagutah.

*Τα ονόματα έχουν αλλάξει για να προστατευθεί η ταυτότητα των ατόμων που συμμετείχαν στις συνεντεύξεις.