ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΑΝΑΓΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΜΑΧΩΝ ΕΝ ΜΕΣΩ ΠΡΩΤΟΦΑΝΟΥΣ ΚΛΙΜΑΚΩΣΗΣ ΤΩΝ ΕΧΘΡΟΠΡΑΞΙΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΙΣΡΑΗΛ ΚΑΙ ΙΡΑΝ

Καθώς όλο και περισσότεροι άμαχοι υφίστανται τον σκληρό φόρο αίματος της τρομακτικής στρατιωτικής κλιμάκωσης μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ από τις 13 Ιουνίου 2025 και εν μέσω απειλών για περαιτέρω κλιμάκωση της σύγκρουσης, η Διεθνής Αμνηστία καλεί τις ισραηλινές και ιρανικές αρχές να τηρήσουν τις υποχρεώσεις τους βάσει του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου για την προστασία των αμάχων.

Στις 16 Ιουνίου, εκπρόσωπος της ιρανικής κυβέρνησης ανέφερε ότι οι ισραηλινές επιθέσεις είχαν σκοτώσει τουλάχιστον 224 άτομα, συμπεριλαμβανομένων 74 γυναικών και παιδιών, χωρίς να διευκρινίσει πόσα από αυτά ήταν άμαχοι. Το υπουργείο Υγείας δήλωσε επίσης ότι 1.800 άνθρωποι έχουν τραυματιστεί.

Στο Ισραήλ, το Ισραηλινό Στρατιωτικό Μέτωπο ανέφερε ότι οι ιρανικές επιθέσεις είχαν σκοτώσει τουλάχιστον 24 ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών, δηλώνοντας ότι όλες/οι τους ήταν άμαχοι, ενώ σχεδόν 600 τραυματίστηκαν.

«Καθώς ο αριθμός των θανάτων και των τραυματισμών συνεχίζει να αυξάνεται, η Διεθνής Αμνηστία καλεί και τα δύο μέρη να συμμορφωθούν με τις υποχρεώσεις τους και να διασφαλίσουν ότι οι άμαχοι και στις δύο χώρες δεν θα πληρώσουν περαιτέρω το τίμημα της απερίσκεπτης στρατιωτικής δράσης», δήλωσε η Agnès Callamard, Γενική Γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας.

«Η περαιτέρω κλιμάκωση αυτών των εχθροπραξιών κινδυνεύει να εξαπολύσει καταστροφικές και εκτεταμένες συνέπειες για τους αμάχους σε ολόκληρη την περιοχή και πέραν αυτής.

«Οι δηλώσεις των ΗΠΑ και των G7 μέχρι στιγμής δεν έχουν αναγνωρίσει τον καταστροφικό αντίκτυπο που θα έχει αυτή η κλιμάκωση στους αμάχους και στις δύο χώρες.

«Αντί να επευφημούν το ένα μέρος της σύγκρουσης έναντι του άλλου, σαν ο πόνος των αμάχων να μένει στο περιθώριο, τα κράτη πρέπει να διασφαλίσουν την προστασία των αμάχων. Η πρόληψη περαιτέρω πόνου πρέπει να είναι προτεραιότητα - όχι η επιδίωξη στρατιωτικών ή γεωπολιτικών στόχων.

«Τόσο οι ισραηλινές όσο και οι ιρανικές αρχές έχουν επιδείξει ξανά και ξανά την απόλυτη περιφρόνησή τους για τα διεθνή ανθρώπινα δικαιώματα και το ανθρωπιστικό δίκαιο, διαπράττοντας σοβαρά διεθνή εγκλήματα με ατιμωρησία.

«Ο κόσμος δεν πρέπει να επιτρέψει στο Ισραήλ να χρησιμοποιήσει αυτή τη στρατιωτική κλιμάκωση για να αποσπάσει την προσοχή από τη συνεχιζόμενη γενοκτονία του κατά των Παλαιστινίων στην Κατεχόμενη Λωρίδα της Γάζας, την παράνομη κατοχή ολόκληρων των κατεχόμενων παλαιστινιακών εδαφών και το σύστημα απαρτχάιντ που εφαρμόζει κατά των Παλαιστινίων.

«Ομοίως, η διεθνής κοινότητα δεν πρέπει να αγνοήσει τα δεινά που έχουν προκαλέσει δεκαετίες εγκλημάτων βάσει του διεθνούς δικαίου από τις ιρανικές αρχές στους ανθρώπους μέσα στο Ιράν, τα οποία τώρα επιδεινώνονται από τους ανηλεείς βομβαρδισμούς».

Σύμφωνα με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, όλα τα μέρη πρέπει να λαμβάνουν όλες τις δυνατές προφυλάξεις για να γλιτώσουν τους αμάχους και να ελαχιστοποιήσουν τον πόνο και τις απώλειές τους. Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο απαγορεύει αυστηρά τις επιθέσεις που στρέφονται κατά αμάχων και πολιτικών αντικειμένων, καθώς και τις επιθέσεις που δεν κάνουν διάκριση μεταξύ στρατιωτικών στόχων και αμάχων ή πολιτικών υποδομών.

Για το λόγο αυτό, τα όπλα που είναι εξαιρετικά μη ακριβή και έχουν μεγάλες κεφαλές που επηρεάζουν μεγάλη έκταση, όπως οι βαλλιστικοί πύραυλοι, δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιούνται σε περιοχές με μεγάλο πληθυσμό αμάχων. Απαγορεύονται επίσης οι επιθέσεις σε στρατιωτικούς στόχους που είναι πιθανό να οδηγήσουν σε δυσανάλογες απώλειες αμάχων ή καταστροφή αντικειμένων αμάχων.

Στο πιο θανατηφόρο περιστατικό στο Ισραήλ, οκτώ άνθρωποι, μεταξύ των οποίων τρία παιδιά, σκοτώθηκαν στο Bat Yam, νότια του Τελ Αβίβ, στις 15 Ιουνίου.

Στο Ιράν, τουλάχιστον 12 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων παιδιά και μια έγκυος γυναίκα, σκοτώθηκαν σε μια επίθεση στην πλατεία Tajrish στην Τεχεράνη στις 15 Ιουνίου.

Στη σκιά αυτής της τελευταίας κλιμάκωσης, οι ισραηλινές αρχές συνεχίζουν να εκτοπίζουν με τη βία και να λιμοκτονούν τις/τους Παλαιστίνιες/ους στην κατεχόμενη Λωρίδα της Γάζας στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης γενοκτονίας τους. Έχουν επιβάλει πλήρη αποκλεισμό της Δυτικής Όχθης, όπου η υποστηριζόμενη από το κράτος βία των εποίκων συνεχίζει να αυξάνεται, εδραιώνοντας περαιτέρω την παράνομη κατοχή και το σύστημα απαρτχάιντ του Ισραήλ.

Ταυτόχρονα, οι ιρανικές αρχές απάντησαν στις τελευταίες στρατιωτικές επιθέσεις του Ισραήλ επιβάλλοντας περιορισμούς στο διαδίκτυο, συλλαμβάνοντας δημοσιογράφους και αντιφρονούντες στο εσωτερικό της χώρας. Έχουν επίσης περιορίσει την επικοινωνία των κρατουμένων με τον έξω κόσμο, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που βρίσκονται σε φυλακές κοντά στις τοποθεσίες των βομβαρδισμών. Στις 16 Ιουνίου, οι ιρανικές αρχές εκτέλεσαν έναν άνδρα για υποτιθέμενη κατασκοπεία υπέρ του Ισραήλ, εγείροντας ανησυχίες για την τύχη άλλων θανατοποινιτών με παρόμοιες κατηγορίες. Οι ιρανικές αρχές πρέπει να απελευθερώσουν όλες τις υπερασπίστριες και όλους τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άλλες/ους αυθαίρετα κρατούμενες/ους και να μεταφέρουν τις/τους κρατούμενες/ους μακριά από τοποθεσίες που κινδυνεύουν να δεχθούν επίθεση από το Ισραήλ.

Δυσοίωνες και τρομακτικές «προειδοποιήσεις»

Τις τελευταίες τρεις ημέρες, Ισραηλινοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου, του υπουργού Άμυνας Ισραέλ Κατς και του περσικού εκπροσώπου του ισραηλινού στρατού Kamal Pinchasi, εξέδωσαν ανησυχητικές απειλές και υπερβολικά ευρείες, αναποτελεσματικές προειδοποιήσεις εκκένωσης σε εκατομμύρια πολίτες στην Τεχεράνη μια μεγάλη πόλη με πληθυσμό περίπου 10 εκατομμυρίων ανθρώπων, που βρίσκεται στην επαρχία της Τεχεράνης, η οποία φιλοξενεί περίπου 19 εκατομμύρια ανθρώπους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι προειδοποιήσεις εκδόθηκαν στη μέση της νύχτας όταν οι κάτοικοι κοιμόντουσαν ή δεν διευκρινίστηκε αν αφορούσαν την πόλη ή την επαρχία της Τεχεράνης.

Στις 16 Ιουνίου, ο Ισραέλ Κατς, υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, απείλησε στο X ότι «οι κάτοικοι της Τεχεράνης θα αναγκαστούν να πληρώσουν το τίμημα» για τις ενέργειες των ιρανικών αρχών. Κάποιες ώρες αργότερα, ο εκπρόσωπος του ισραηλινού στρατού στην περσική γλώσσα προειδοποίησε τους πολίτες να εκκενώσουν την Τρίτη Περιοχή της Τεχεράνης -μια περιοχή περίπου 30 τετραγωνικών χιλιομέτρων και κατοικούν πάνω από 350.000 άνθρωποι- μέσω ενός βίντεο που έδειχνε ασαφείς ζώνες κινδύνου. Το βίντεο περιλάμβανε έναν χάρτη που υποδείκνυε τις ζώνες κινδύνου για τους πολίτες, αλλά δεν προσδιόριζε με σαφήνεια τις τοποθεσίες που στόχευαν ή τις περιοχές με κίνδυνο έκρηξης και θραυσμάτων, αφήνοντας τους κατοίκους αβέβαιους σχετικά με το ποιες περιοχές πρέπει να αποφύγουν. Ιρανές/οί ακτιβίστριες/ές της κοινωνίας των πολιτών αναδημοσίευσαν αργότερα τον χάρτη με ξεκαθαρισμένα όρια και κατονομαζόμενες τοποθεσίες.

Πριν από τις προειδοποιήσεις «εκκένωσης» στις 16 Ιουνίου, ο ισραηλινός στρατός είχε εκδώσει άλλη μια υπερβολικά ευρεία προειδοποίηση στα περσικά, δίνοντας οδηγίες στους πολίτες σε ολόκληρη τη χώρα να «εγκαταλείψουν αμέσως τις περιοχές ... [που στεγάζουν] εγκαταστάσεις κατασκευής στρατιωτικών όπλων και τα ιδρύματα υποστήριξής τους». Η δήλωση έσπειρε πανικό και σύγχυση στον κόσμο, καθώς οι τοποθεσίες των στρατιωτικών εγκαταστάσεων δεν είναι γνωστές στο ευρύ κοινό και δεν δόθηκαν σαφείς οδηγίες σχετικά με το πού πρέπει ή δεν πρέπει να πάνε οι πολίτες για να εξασφαλίσουν την ασφάλειά τους.

Οι προειδοποιήσεις εκκένωσης, ακόμη και αν είναι λεπτομερείς και αποτελεσματικές, δεν απαλλάσσουν το Ισραήλ από άλλες υποχρεώσεις του βάσει του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Δεν πρέπει να αντιμετωπίζει ως ζώνες ανοικτού πυρός τις περιοχές για τις οποίες έχει εκδώσει προειδοποιήσεις. Εκατομμύρια άνθρωποι στην Τεχεράνη δεν μπορούν να φύγουν, είτε επειδή δεν έχουν εναλλακτικές κατοικίες εκτός της πόλης είτε λόγω περιορισμένης κινητικότητας, αναπηρίας, αποκλεισμένων δρόμων, έλλειψης καυσίμων ή άλλων περιορισμών. Το Ισραήλ έχει την υποχρέωση να λάβει όλες τις εφικτές προφυλάξεις για να ελαχιστοποιήσει τη βλάβη σε αυτούς τους πολίτες.

Νωρίς το πρωί ώρα Τεχεράνης στις 17 Ιουνίου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ προκάλεσε περαιτέρω πανικό με μια ανάρτηση στο Truth Social που ανέφερε: «Όλοι πρέπει να εκκενώσουν αμέσως την Τεχεράνη». Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο και ο Λευκός Οίκος υποστήριξαν το μήνυμα στο Χ, εν μέσω αναφορών των μέσων ενημέρωσης ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται μαζί με το Ισραήλ να πλήξουν το Ιράν.

Ως αντίδραση στις ισραηλινές προειδοποιήσεις, τα ιρανικά κρατικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν στις 15 Ιουνίου ότι οι ιρανικές ένοπλες δυνάμεις είχαν εκδώσει προειδοποιήσεις που προέτρεπαν τους κατοίκους να εκκενώσουν το Τελ Αβίβ. Σε ένα βίντεο που προβλήθηκε στα κρατικά μέσα ενημέρωσης, ο Reza Sayed, εκπρόσωπος του Κέντρου Επικοινωνίας του Γενικού Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων δήλωσε: «Φύγετε από τα κατεχόμενα εδάφη [αναφερόμενοι στο Ισραήλ και τα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη], καθώς αναμφίβολα θα καταστούν ακατοίκητα για εσάς στο μέλλον ... Μην επιτρέψετε στο εγκληματικό καθεστώς να σας χρησιμοποιήσει ως ανθρώπινες ασπίδες. Αποφύγετε να διαμένετε ή να μετακινείστε κοντά στις προαναφερθείσες τοποθεσίες και να γνωρίζετε ότι ακόμη και τα υπόγεια καταφύγια δεν θα σας παρέχουν ασφάλεια».

Στο Ισραήλ, αυτές οι ιρανικές προειδοποιήσεις δεν προκάλεσαν το ίδιο επίπεδο χάους και μαζικής εκκένωσης, κυρίως λόγω της παρουσίας του αμυντικού συστήματος Iron Dome και των διαθέσιμων καταφυγίων. Ωστόσο, υπήρξαν περιπτώσεις όπου άμαχοι, ιδίως Παλαιστίνιοι πολίτες του Ισραήλ και κοινότητες Βεδουίνων, οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση σε υπόγεια καταφύγια, όπως η οικογένεια Khatib στην παλαιστινιακή πόλη Tamra, σκοτώθηκαν ως αποτέλεσμα ιρανικού πυραυλικού πλήγματος. Οι ισραηλινές ομάδες της κοινωνίας των πολιτών καλούν την κυβέρνηση να αντιμετωπίσει επειγόντως τη χρόνια έλλειψη προστατευμένων χώρων για τους μη εβραίους ισραηλινούς πολίτες.

Τα μέρη σε ένοπλες συγκρούσεις απαγορεύεται να εκπέμπουν απειλές βίας που αποσκοπούν στη διάδοση του τρόμου στον άμαχο πληθυσμό. Δεν μπορούν να κρύβονται πίσω από υπερβολικά γενικές προειδοποιήσεις για να ισχυριστούν ότι έχουν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις τους βάσει του διεθνούς δικαίου. Για να συνιστούν αποτελεσματικές προειδοποιήσεις βάσει του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, τα μέρη πρέπει να παρέχουν στους αμάχους σαφείς και πρακτικές οδηγίες για την απομάκρυνση από τους στρατιωτικούς στόχους που θα στοχοποιηθούν και όχι να καλούν παράνομα σε μαζική έξοδο εκατομμυρίων ανθρώπων - μια προσέγγιση που φαίνεται να έχει σχεδιαστεί περισσότερο για να προκαλέσει πανικό και τρόμο μεταξύ των αμάχων παρά για να εξασφαλίσει την προστασία τους.

Διαδικτυακό μπλακάουτ και λογοκρισία των μέσων ενημέρωσης

Στο Ιράν, οι αρχές έχουν διακόψει την πρόσβαση στο διαδίκτυο και στις εφαρμογές άμεσων μηνυμάτων, εμποδίζοντας εκατομμύρια ανθρώπους που έχουν εμπλακεί στη σύγκρουση να έχουν πρόσβαση σε βασικές πληροφορίες και να επικοινωνούν με τους αγαπημένους τους ανθρώπους εντός και εκτός της χώρας και επιδεινώνοντας έτσι τα δεινά τους.

«Η πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι απαραίτητη για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως σε περιόδους ένοπλων συγκρούσεων, όπου οι διακοπές στην επικοινωνία θα εμπόδιζαν τους ανθρώπους να βρουν ασφαλείς διαδρομές, να αποκτήσουν πρόσβαση σε σωτήριες πηγές και να παραμείνουν ενημερωμένοι. Οι ιρανικές αρχές πρέπει να διασφαλίσουν αμέσως την πλήρη αποκατάσταση των υπηρεσιών διαδικτύου και επικοινωνίας σε όλο το Ιράν», δήλωσε η Agnès Callamard.

Οι ισραηλινές αρχές χρησιμοποιούν επίσης ασαφείς προφάσεις ασφαλείας για να στοχοποιήσουν ανθρώπους για αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή για την κοινοποίηση βίντεο που θεωρείται ότι παραβιάζουν τους αυστηρούς κανόνες λογοκρισίας.

«Οι ισραηλινές αρχές πρέπει να απέχουν από τη χρήση στρατιωτικής κλιμάκωσης, όπως έχουν κάνει στο παρελθόν, ως περαιτέρω πρόσχημα για την καταστολή της ελευθερίας της έκφρασης, στοχοποιώντας δυσανάλογα Παλαιστίνιους πολίτες του Ισραήλ, μεταξύ άλλων μέσω αυθαίρετων κρατήσεων για αβάσιμους ισχυρισμούς περί υποκίνησης», δήλωσε η Agnès Callamard.

Ιστορικό

Στις 13 Ιουνίου 2025, οι ισραηλινές αρχές εξαπέλυσαν αεροπορικές επιδρομές και επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drone) εναντίον ιρανικού εδάφους. Λίγο αργότερα, οι ισραηλινοί αξιωματούχοι ανακοίνωσαν ότι ξεκίνησαν την επιχείρηση για να στοχεύσουν τις ιρανικές πυρηνικές και βαλλιστικές πυραυλικές πιθανότητες και να εξαφανίσουν τη στρατιωτική ηγεσία του Ιράν. Τα ισραηλινά χτυπήματα ξεκίνησαν καθώς το Ιράν και οι ΗΠΑ βρίσκονταν στη διαδικασία διαπραγμάτευσης μιας νέας συμφωνίας για τον περιορισμό του πυρηνικού προγράμματος και των δραστηριοτήτων εμπλουτισμού του Ιράν με αντάλλαγμα την ελάφρυνση των κυρώσεων.

Οι ιρανικές αρχές αντέδρασαν εκτοξεύοντας εκατοντάδες πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones) κατά ισραηλινού εδάφους.

Οι ισραηλινές επιθέσεις έχουν πλήξει πόλεις σε πολλές επαρχίες του Ιράν, συμπεριλαμβανομένων των επαρχιών Alborz, Ανατολικό Αζερμπαϊτζάν, Esfahan, Fars, Kermanshah, Hamedan, Lorestan, Ilam, Markazi, Qom, Τεχεράνη, Δυτικό Αζερμπαϊτζάν και Khorasan Razavi.

Οι ιρανικές επιθέσεις έχουν πλήξει αρκετές αστικές περιοχές στο Ισραήλ, όπως Τελ Αβίβ, Bat Yam, Tamra, Petah Tikva, Bnei Brak, Haifa, Herzliya.