ΣΑΟΥΔΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ: ΜΕΤΑΝΑΣΤΡΙΕΣ ΟΙΚΙΑΚΕΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΣΟΒΑΡΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ, ΡΑΤΣΙΣΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

Οι γυναίκες από την Κένυα που προσλαμβάνονται ως οικιακές εργαζόμενες στη Σαουδική Αραβία υπομένουν εξαντλητικές και καταχρηστικές συνθήκες εργασίας και υπόκεινται σε διακρίσεις, οι οποίες συχνά ισοδυναμούν με καταναγκαστική εργασία και εμπορία ανθρώπων, αναφέρει η Διεθνής Αμνηστία σε νέα έκθεσή της. Η έκθεση υπογραμμίζει πώς οι εργοδότριες/ες υπέβαλαν τις γυναίκες σε ακραία εκμετάλλευση σε ιδιωτικά σπίτια, που συχνά τροφοδοτείται από ρατσισμό, και πώς οι οικιακές εργαζόμενες εξακολουθούν να αποκλείονται από την εργατική νομοθεσία της Σαουδικής Αραβίας και άλλες περιορισμένες μεταρρυθμίσεις.

Η έκθεση “Locked in, left out: the hidden lives of Kenyan domestic workers in Saudi Arabia”, καταγράφει την εμπειρία περισσότερων από 70 γυναικών που εργάστηκαν στο παρελθόν στη Σαουδική Αραβία. Συχνά εξαπατημένες από τα άτομα που είναι υπεύθυνα για τις προσλήψεις στην Κένυα σχετικά με τη φύση της εργασίας τους, μόλις έφτασαν στη Σαουδική Αραβία αναγκάστηκαν να εργάζονται κάτω από βάναυσες συνθήκες, δουλεύοντας συχνά για περισσότερες από 16 ώρες, χωρίς ρεπό και χωρίς να μπορούν να βγουν ποτέ από το σπίτι. Οι γυναίκες αντιμετώπισαν επίσης απαίσιες συνθήκες διαβίωσης και απάνθρωπη μεταχείριση, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής, λεκτικής και σωματικής επίθεσης. Οι εργοδότριες/ες συνήθως κατάσχουν τα διαβατήρια και τα τηλέφωνά τους και μερικές φορές παρακρατούν τους μισθούς τους.

«Αυτές οι γυναίκες ταξίδεψαν στη Σαουδική Αραβία σε αναζήτηση εργασίας για να στηρίξουν τις οικογένειές τους, αλλά αντ' αυτού υπέστησαν απερίγραπτη κακοποίηση στα σπίτια των εργοδοτών τους», δήλωσε ο Irungu Houghton, Εκτελεστικός Διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας για την Κένυα. «Η κυβέρνηση της Κένυας ενθαρρύνει ενεργά τη μετανάστευση εργατικού δυναμικού και οι αρχές της Σαουδικής Αραβίας ισχυρίζονται ότι έχουν εισαγάγει μεταρρυθμίσεις για τα εργασιακά δικαιώματα, ωστόσο όταν κλείνουν οι πόρτες οι οικιακές εργαζόμενες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σοκαριστικά επίπεδα ρατσισμού, κακοποίησης και εκμετάλλευσης».

«Οι αρχές της Σαουδικής Αραβίας και της Κένυας πρέπει να ακούσουν αυτές τις γυναίκες- η εργασία τους συντηρεί οικογένειες και συμβάλλει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη και των δύο χωρών. Οι αρχές της Σαουδικής Αραβίας θα πρέπει επειγόντως να χορηγήσουν στις οικιακές βοηθούς ίση προστασία σύμφωνα με την εργατική νομοθεσία, να εισαγάγουν ένα αποτελεσματικό σύστημα επιθεώρησης για την αντιμετώπιση των εκτεταμένων καταχρήσεων σε σπίτια ιδιωτών και να καταργήσουν πλήρως το σύστημα χορηγιών Kafala, το οποίο δεσμεύει τις εργαζόμενες από άλλες χώρες με τις/τους εργοδότριες/ες, ευνοεί την εκμετάλλευση και διαιωνίζει τον συστημικό ρατσισμό».

Ούτε οι αρχές της Σαουδικής Αραβίας ούτε της Κένυας απάντησαν στο αίτημα της Αμνηστίας για σχόλια ή πληροφορίες.

«Αυτό με έκανε να αισθάνομαι σαν να είναι φυλακή»

Οι ακραίες υπερωρίες ήταν ένα καθολικό πρόβλημα για τις δεκάδες γυναίκες που μίλησαν στη Διεθνή Αμνηστία, με μια τυπική εργάσιμη ημέρα να αποτελείται από τουλάχιστον 16 ώρες, συχνά περισσότερες, καθαριότητας, μαγειρέματος και φροντίδας των παιδιών. Πληρώνονταν κατά μέσο όρο 900 SAR (240 δολάρια) το μήνα, και καμία δεν πληρωνόταν υπερωρίες, πράγμα που σημαίνει ότι ο μέσος μισθός τους, αν ληφθούν υπόψη οι ώρες εργασίας, ισοδυναμούσε με περίπου 0,5 δολάρια ανά ώρα. Επιπλέον, ορισμένες/οι εργοδότριες/ες καθυστερούσαν τους μισθούς των γυναικών ή δεν τις πλήρωναν καθόλου. Σχεδόν όλες οι γυναίκες που έδωσαν συνέντευξη ανέφεραν ότι δεν τους δόθηκε ποτέ ρεπό κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στη Σαουδική Αραβία - για ορισμένες μέχρι και για δύο χρόνια.

Η Rashida*, πρώην οικιακή εργαζόμενη, δήλωσε:

«Αυτή [η εργοδότρια] δεν πίστευε ότι θα μπορούσα να κουραστώ. Δεν υπήρχε καμία ευκαιρία να ξεκουραστώ... Δούλευα γι' αυτήν όλη την ημέρα και ακόμη και τη νύχτα εξακολουθούσα να εργάζομαι. Ένιωθα σαν γαϊδούρι και ακόμη και τα γαϊδούρια βρίσκουν ξεκούραση».

Όλες οι γυναίκες δήλωσαν ότι αντιμετώπιζαν σοβαρούς περιορισμούς στην ελευθερία και την ιδιωτική τους ζωή- η κατάσχεση των τηλεφώνων τους τις απέκοψε από τον έξω κόσμο, οδηγώντας σε σοβαρή απομόνωση και στερώντας τους την επαφή με τις οικογένειές τους.

Η Joy* διηγήθηκε πώς ένιωθε παγιδευμένη κατά τη διάρκεια της παραμονής της στη Σαουδική Αραβία.

«Δεν έχω καμία ελευθερία, γιατί από τη στιγμή που είσαι μέσα δεν μπορείς να βγεις ποτέ έξω. Δεν βγαίνεις έξω και δεν βλέπεις έξω. Αυτό με έκανε να αισθάνομαι ότι είναι μια φυλακή», είπε.

Η Eve*, πρόσθεσε πώς αυτή η απομόνωση χρησιμοποιήθηκε για να την αποτρέψουν από το να διαμαρτυρηθεί για τις συνθήκες κράτησής της.

«Το πρώτο πράγμα που έκανε το αφεντικό μου ήταν να μου πάρει το διαβατήριο. Αν ρωτήσεις, θα σου πουν “έχω πληρώσει τα πάντα για σένα”... και δεν θα τολμήσεις να πεις τίποτα, επειδή βρίσκεσαι σε μια ξένη χώρα».

Παρά τον υπερβολικό φόρτο εργασίας, σχεδόν όλες οι γυναίκες δήλωσαν ότι οι εργοδότριες/ες τους τους στερούσαν το φαγητό ή τους έδιναν μόνο αποφάγια, αφήνοντας κάποιες να επιβιώνουν με ψωμί ή instant noodles. Η Katherine* δήλωσε ότι «το φαγητό ήταν το κύριο πρόβλημα» και ότι «επιβίωνε με μπισκότα», με την/τον εργοδότρια/η της να της δίνει μόνο αποφάγια, σάπια τρόφιμα ή μερικές φορές να μην της παρέχει καθόλου, και ακόμη και να πετάει στον κάδο τα τρόφιμα που η Κάθριν μαγείρευε για τον εαυτό της.

Οι περισσότερες γυναίκες περιέγραψαν επίσης ότι τους παρασχέθηκαν εντελώς ανεπαρκείς συνθήκες διαβίωσης, συχνά αναγκάζονταν να κοιμούνται σε ένα ντουλάπι αποθήκης ή στο πάτωμα του παιδικού δωματίου, χωρίς κατάλληλο κρεβάτι, σκεπάσματα ή λειτουργικό κλιματισμό.

«Ο σύζυγος είπε “θα κάνεις ό,τι θέλω εγώ”»

Πολλές από τις γυναίκες διηγήθηκαν πώς τους φώναζαν, τις έβριζαν και τις εξευτέλιζαν, ενώ άλλες δέχθηκαν σεξουαλική επίθεση και σε ορισμένες περιπτώσεις βιασμό από τους άνδρες εργοδότες τους. Μεταξύ αυτών ήταν και η Judy, μια ανύπαντρη μητέρα δύο παιδιών που είχε έρθει στη Σαουδική Αραβία για να ξεφύγει από τον βίαιο σύζυγό της.

«Με βίασε και μάλιστα με απείλησε να μην το πω στη σύζυγο. Εγώ σιωπούσα. Ήταν σαν την καθημερινή του ρουτίνα... Προσπάθησα [να του πω να σταματήσει] αλλά οι άνδρες είναι πολύ δυνατοί. Έτσι τελικά με βίασε, πέντε φορές...».

Ενώ πολλές φοβόντουσαν να καταγγείλουν την κακοποίηση στις αρχές της Σαουδικής Αραβίας ή στην πρεσβεία της Κένυας, όσες το έκαναν κατέληγαν να αντιμετωπίζουν αντίποινα ή κατασκευασμένες κατηγορίες, όπως να κατηγορούνται ψευδώς για κλοπή και να χάνουν τους μισθούς τους.

«Μας αποκαλούσαν μαϊμούδες ή μπαμπουίνους»

Η έκθεση υπογραμμίζει επίσης πώς ο συστημικός ρατσισμός που ενσωματώνεται στο σύστημα χορηγίας kafala, σε συνδυασμό με τις παγιωμένες συμπεριφορές διακρίσεων που έχουν τις ρίζες τους στις παρακαταθήκες της δουλείας και της βρετανικής αποικιοκρατίας στην περιοχή, διαιώνισε την εκμετάλλευση, την κακοποίηση και τις φυλετικές διακρίσεις αυτών των εργαζομένων, ιδίως των γυναικών, των οποίων η έμφυλη ευαλωτότητα συχνά επιτείνεται από την ιδιότητά τους ως διακινούμενες οικιακές εργαζόμενες.

Πολλές από τις γυναίκες περιέγραψαν ότι οι εργοδότριες/ες τους τις αποκαλούσαν με άκρως υποτιμητικά και ρατσιστικά ονόματα, όπως “hayawana” (ζώο), “khaddama” (υπηρέτρια) και “sharmouta” (πόρνη). Οι εργοδότριες/ες μιλούσαν επίσης υποτιμητικά για το χρώμα του δέρματός τους, σχολίαζαν την οσμή του σώματός τους ή τις εμπόδιζαν να χρησιμοποιούν τα ίδια μαχαιροπήρουνα ή οικιακά σκεύη με την οικογένεια -κάτι που οι γυναίκες συχνά ανέφεραν ως «διαχωρισμό»- επειδή προέρχονταν από την Αφρική.

«Λόγω της σκούρας επιδερμίδας μου, πάντα με αποκαλούσαν μαύρο ζώο. Τα παιδιά έρχονταν επίσης στο πρόσωπό μου για να με δείξουν και να γελάσουν, λέγοντας πως είμαι μαϊμού».

Ο Irungu Houghton δήλωσε: «Στο επίκεντρο της κακοποίησης βρίσκεται ένα εργασιακό σύστημα που στηρίζεται στον ιστορικό και δομικό ρατσισμό, όπου οι φυλετικά διαχωρισμένες μετανάστριες οικιακές εργαζόμενες - συμπεριλαμβανομένων των μαύρων αφρικανών γυναικών - αντιμετωπίζονται απάνθρωπα και ως αναλώσιμες».

Ανεπαρκείς νόμοι και μεταρρυθμίσεις

Τα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο του προγράμματός της ‘Vision 2030’, η Σαουδική Αραβία εισήγαγε περιορισμένες μεταρρυθμίσεις στο σύστημα χορηγίας kafala, το οποίο δεσμεύει τα 13 εκατομμύρια μετανάστριες/ες εργαζόμενες/ους της χώρας με τις/τους εργοδότριες/ες τους και επιτρέπει άμεσα την καταναγκαστική εργασία και άλλες σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ωστόσο, ακόμη και αυτές οι περιορισμένες μεταρρυθμίσεις περιορίστηκαν σε μεγάλο βαθμό στις/στους εργαζόμενες/ους που καλύπτονται από την εργατική νομοθεσία της Σαουδικής Αραβίας, η οποία εξακολουθεί να αποκλείει τις οικιακές εργαζόμενες. Σήμερα, οι οικιακές εργαζόμενες εξακολουθούν να υπόκεινται σε αυστηρούς περιορισμούς όσον αφορά την ελευθερία μετακίνησής τους, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις εξακολουθούν να χρειάζονται την άδεια της/του εργοδότριας/η τους για να αλλάξουν εργασία ή να φύγουν από τη χώρα.

Το 2023, η κυβέρνηση θέσπισε επικαιροποιημένους κανονισμούς για τις οικιακές εργαζόμενες για την καλύτερη ρύθμιση του ωραρίου και των συνθηκών εργασίας. Ωστόσο, χωρίς ένα αποτελεσματικό καθεστώς παρακολούθησης, επιθεώρησης και επιβολής, οι κανονισμοί αυτοί συχνά δεν έχουν νόημα στην πράξη. Πολλές από τις καταγεγραμμένες καταχρήσεις είναι παράνομες σύμφωνα με τη νομοθεσία της Σαουδικής Αραβίας, ωστόσο διαπράττονται με πλήρη ατιμωρησία.

«Η Κένυα πρέπει να διαδραματίσει μεγάλο ρόλο στην προστασία των οικιακών εργαζομένων στο εξωτερικό. Πρέπει να συνεργαστεί με τη Σαουδική Αραβία για να διασφαλίσει την προστασία των εργαζομένων μεταναστριών, ρυθμίζοντας καλύτερα τις πρακτικές πρόσληψης και διασφαλίζοντας ότι οι πρεσβείες είναι εξοπλισμένες για να υποστηρίξουν επειγόντως τις οικιακές εργαζόμενες που βρίσκονται σε κίνδυνο, συμπεριλαμβανομένης της παροχής ασφαλών καταλυμάτων καθώς και οικονομικής και νομικής υποστήριξης για όσες και όσους έχουν ανάγκη», δήλωσε ο Irungu Houghton.

*Τα ονόματα έχουν αλλάξει

Ιστορικό

Περίπου 4 εκατομμύρια άνθρωποι εργάζονται ως οικιακές/οί εργαζόμενες/οι στη Σαουδική Αραβία, οι οποίες/οι είναι όλες/οι ξένες/οι υπήκοοι σύμφωνα με τις στατιστικές της αγοράς εργασίας της χώρας, συμπεριλαμβανομένων 150.000 ατόμων από την Κένυα. Λόγω της ραγδαίας αύξησης της ανεργίας στην Κένυα, οι αξιωματούχοι έχουν ενθαρρύνει τις νέες και τους νέους να αναζητήσουν εργασία σε χώρες του Περσικού Κόλπου, συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας, η οποία αποτελεί μία από τις κύριες πηγές εμβασμάτων της Κένυας.