ΥΠΟΘΕΣΗ M.S.S. ΚΑΤΑ ΒΕΛΓΙΟΥ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑΣ: ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΜΝΗΣΤΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΥΠΟΥΡΓΩΝ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
Η Διεθνής Αμνηστία υπέβαλε στις 18 Μαΐου 2016 υπόμνημα με τις παρατηρήσεις και τις προτάσεις της στην Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με την αξιολόγηση των γενικών μέτρων που η Ελληνική Κυβέρνηση έχει λάβει έως σήμερα προκειμένου να συμμορφωθεί προς την απόφαση του Τμήματος Ευρείας Σύνθεσης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην υπόθεση M.S.S. κατά Βελγίου και Ελλάδας της 21ης Ιανουαρίου 2011.
Η Διεθνής Αμνηστία μοιράστηκε με την Επιτροπή Υπουργών τις κάτωθι αναφερόμενες ανησυχίες της αναφορικά με τα απαιτούμενα γενικά μέτρα:
- Αδυναμίες των πρόσφατων τροποποιήσεων του νόμου και των πρακτικών στην Ελλάδα σχετικά με τις διαδικασίες χορήγησης καθεστώτος ασύλου υπό το πρίσμα της εφαρμογής της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας της 18ης Μαρτίου 2016, καθώς και συνεχιζόμενα εμπόδια ως προς την πρόσβαση στο άσυλο.
- Αδυναμίες σε νομικό και πολιτικό επίπεδο σχετικά με τη διοικητική κράτηση και τις ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης.
- Κράτηση ασυνόδευτων ανήλικων.
Πιο συγκεκριμένα, τα πορίσματα της Διεθνούς Αμνηστίας καταδεικνύουν ότι η πρόσφατη νομοθετική τροποποίηση των διαδικασιών χορήγησης καθεστώτος ασύλου στα σύνορα θα καταστήσει την άσκηση του δικαιώματος αποτελεσματικής προσφυγής αδύνατη ή υπερβολικά δυσχερή. Επίσης, η νέα νομοθεσία δεν εγγυάται το δικαίωμα σε δωρεάν νομική βοήθεια και περιορίζει το δικαίωμα προφορικής ακρόασης στο δεύτερο βαθμό. Ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι, ως αποτέλεσμα της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας και της νέας διαδικασίας χορήγησης του καθεστώτος ασύλου, πολλοί αιτούντες άσυλο θα επιστρέφονται στην Τουρκία παρόλο που δεν είναι ασφαλές για αυτούς. Ακόμη, τα πορίσματα της οργάνωσης καταδεικνύουν ότι παρά τη σύσταση νέων Περιφερειακών Γραφείων Ασύλου, τα σοβαρά εμπόδια ως προς την πρόσβαση στο άσυλο παραμένουν.
Ως προς τη διοικητική κράτηση και τις ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, τα πορίσματα της Διεθνούς Αμνηστίας δείχνουν ότι παρά τις αρχικές θετικές μεταρρυθμίσεις στην πολιτική της κράτησης κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015, η συστηματική κράτηση ατόμων σε προαναχωρησιακά κέντρα συνεχίζεται. Στον απόηχο της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας στα τέλη του Μαρτίου 2016, οι ελληνικές αρχές υιοθέτησαν νομοθετικά μέτρα που επιτρέπουν την αυτόματη κράτηση των νεοαφιχθέντων στα νησιά. Η πολιτική αυτή έχει οδηγήσει στην κράτηση πολλών ευάλωτων ατόμων και μάλιστα σε άθλιες συνθήκες. Πολλοί δεν έχουν ενημερωθεί για τους λόγους της κράτησής τους κατά παράβαση του διεθνούς και του ενωσιακού δικαίου. Επιπλέον, οι συνθήκες στα κέντρα κράτησης και στους σταθμούς συνοριακής φύλαξης στην Ελλάδα παραμένουν ακατάλληλες.
Σχετικά με την κράτηση των ασυνόδευτων ανήλικων, σε συνέχεια της υποβολής του υπομνήματος από τη Διεθνή Αμνηστία προς την Επιτροπή Υπουργών τον Νοέμβριο 2015, πρόσφατα ευρήματα καταδεικνύουν ότι η κατάσταση παραμένει βαθιά προβληματική. Η πρόσφατη νομοθεσία δεν καταργεί την κράτηση των αιτούντων άσυλο και των παιδιών – με τα τελευταία να κρατούνται συνήθως για παρατεταμένες χρονικές περιόδους σε ακατάλληλες συνθήκες σε σταθμούς συνοριακής φύλαξης, κέντρα κράτησης μεταναστών και Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης εξαιτίας των ελλείψεων σε transit και σταθερές δομές φιλοξενίας. Συχνά, δε, οι αρχές δεν έχουν τους μηχανισμούς για να εντοπίσουν ασυνόδευτα παιδιά ως τέτοια.
Συμπερασματικά, η έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας καταδεικνύει ότι τα σοβαρά εμπόδια αναφορικά με την πρόσβαση στο άσυλο παραμένουν. Η πρόσφατη νομοθετική μεταρρύθμιση σχετικά με τις διαδικασίες χορήγησης καθεστώτος ασύλου στα σύνορα θα καταστήσει την άσκηση αποτελεσματικής προσφυγής αδύνατη ή υπερβολικά δυσχερή. Η εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας είναι επίσης πιθανό να οδηγήσει στην επιστροφή χιλιάδων αιτούντων άσυλο στην Τουρκία, παρόλο που δεν είναι ασφαλές για αυτούς. Ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων και μεταναστών κρατείται συστηματικά σε ακατάλληλες συνθήκες και οι ελληνικές αρχές αδυνατούν να εντοπίσουν συστηματικά άτομα που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες. Τέλος, η κατάσταση των ασυνόδευτων παιδιών εξακολουθεί να είναι ιδιαιτέρως προβληματική, δεδομένου ότι εξακολουθούν να κρατούνται συστηματικά για παρατεταμένες περιόδους, λόγω ελλείψεων σε transit και σταθερές δομές φιλοξενίας.
Η Διεθνής Αμνηστία καλεί την Επιτροπή Υπουργών να συστήσει στην Ελληνική Κυβέρνηση μία σειρά προτάσεων αναφορικά με τη διαχείριση και την αναμόρφωση των άνωθι αναφερόμενων ζητημάτων.
Το συνολικό κείμενο του υπομνήματος, 13 σελίδων, είναι διαθέσιμο ολόκληρο εδώ στην αγγλική γλώσσα.