Η ΙΤΑΛΙΑ ΦΕΡΕΙ ΕΥΘΥΝΗ ΓΙΑ ΚΑΚΟΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ/ΡΙΩΝ ΣΤΗ ΛΙΒΥΗ - ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
Στις 11 Νοεμβρίου 2019, η Διεθνής Αμνηστία και η Human Rights Watch υπέβαλαν κοινή προσφυγή τρίτου μέρους στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων για υπόθεση που αφορά κακομεταχειρίσεις της Λιβύης εναντίον μεταναστών/ριων κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων στη θάλασσα, και κατά τη διάρκεια επιστροφής στη χώρα, τον Νοέμβριο του 2017.
Στην υπόθεση S.S. και άλλων εναντίον Ιταλίας (αριθ. 21660/18) οι αιτούντες/ούσες ζητούν δικαιοσύνη ενώπιον του δικαστηρίου, υποστηρίζοντας ότι η Ιταλία παραβίασε τις υποχρεώσεις της βάσει της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, συνεργαζόμενη με τη Λιβύη, χρησιμοποιώντας την Ακτοφυλακή της ώστε να παρεμποδίσει τους ανθρώπους στη θάλασσα και να τους επιστρέψει πίσω στη Λιβύη. Οι αιτούντες/ουσες δήλωσαν στο δικαστήριο ότι οι άνθρωποι που επιστρέφουν στη Λιβύη είναι συνήθως εκτεθειμένοι σε βασανιστήρια και άλλες κακομεταχειρίσεις στη Λιβύη, μεταξύ άλλων μέσω του περιοδικού τους περιορισμού στα κέντρα κράτησης, όπου κρατούνται αυθαίρετα.
Το 2012, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, υπεύθυνο για την υπόθεση Hirsi Jamaa και άλλοι κατά Ιταλίας (αριθ. 27765/09), διαπίστωσε ότι η πρακτική της Ιταλίας να παρεμποδίζει τους/τις μετανάστες/ριες στη θάλασσα και να τους αναγκάζει να επιστρέψουν στη Λιβύη παραβίαζε την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης επιστροφής ατόμων σε χώρες όπου αντιμετωπίζουν κίνδυνο καταπάτησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Έκτοτε, η Διεθνής Αμνηστία και η Human Rights Watch τεκμηριώνουν συνεχώς τις συνεχιζόμενες παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων κατά των προσφύγων, των αιτούντων/ουσων άσυλο και των μεταναστών/ριων στη Λιβύη και καταδίκασαν τη συνεργασία και την υποστήριξη της ΕΕ, και ειδικά της Ιταλίας, προς τη Λιβύη, κατά τρόπο που οδήγησε στην παρατεταμένη αυθαίρετη κράτηση και έλλες κακομεταχειρίσεις εναντίον των ανθρώπων στη Λιβύη.
Η κοινή παρέμβαση καταδεικνύει ότι η Ιταλία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη στήριξη και τον επηρεασμό του ελέγχου της μετανάστευσης στη Λιβύη, προκειμένου να ακολουθήσει τις ίδιες πολιτικές παρεμπόδισης των μεταναστών/ριων στη θαλασσών και επιστροφής τους στη Λιβύη, πρακτικές τις οποίες το δικαστήριο καταδίκασε το 2012. Η Διεθνής Αμνηστία και η Human Rights Watch υποστηρίζουν ότι η Ιταλία μοιράζεται την ευθύνη για παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων που απορρέουν από τις ναυτικές επιχειρήσεις που πραγματοποιούνται από τις αρχές της Λιβύης, οι οποίες είτε χρησιμοποιούν περιττές ή δυσανάλογες δυνάμεις, είτε καταλήγουν να στέλνουν τους ανθρώπους πίσω σε βίαιες συνθήκες. Η παρέμβαση παρέχει επίσης ενημερωμένα ευρήματα σχετικά με τις απάνθρωπες συνθήκες για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες/ριες στη Λιβύη και τις κακομεταχειρίσεις που διαπράττονται ή γίνονται ανεκτές από τις αρχές της Λιβύης.
Έχοντας πλήρη επίγνωση της κατάστασης, η Ιταλία μαζί με άλλα κράτη μέλη της ΕΕ προσέφεραν στήριξη στις αρχές της Λιβύης προκειμένου να περιορίσουν τους ανθρώπους στη Λιβύη, χωρίς να θέτουν ως όρο για τη στήριξη αυτή, τη λήψη μέτρων πρόληψης σοβαρών παραβιάσεων των ανθρώπινων δικαιωμάτων, όπως το κλείσιμο των κέντρων κράτησης και την απελευθέρωση χιλιάδων ανθρώπων που κρατούνται παράνομα. Αντίθετα, η βοήθεια προς την Λιβυκή Ακτοφυλακή για την επιστροφή των ατόμων που παρεμποδίζονταν στη θάλασσα με σκοπό την απεριόριστη κράτησή τους στη Λιβύη, συνεχίζεται ανεμπόδιστα.
Η υπόθεση αυτή προσφέρει μια κρίσιμη ευκαιρία για την εξασφάλιση λογοδοσίας στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης, σχετικά με τον ουσιαστικό ρόλο της Ιταλίας στη διαμόρφωση της συνοριακής και μεταναστευτικής πολιτικής ελέγχου της Λιβύης. Η ιταλική και ευρύτερη υποστήριξη της ΕΕ στη Λιβύη έχει καθοριστική σημασία για την ύπαρξη τρομακτικών κακομεταχειρίσεων εκ μέρους των αρχών της Λιβύης κατά των προσφύγων και των μεταναστών/ριων κατά τη διάρκεια της παρεμπόδισης τους στη θάλασσα και κατά την επιστροφή τους στη Λιβύη. Δεν πρέπει, ως τέτοια, να μην αντιμετωπίσει συνέπειες.
Στον πυρήνα της υπόθεσης βρίσκονται τα γεγονότα της 6ης Νοεμβρίου 2017, όταν ένα σκάφος με 150 περίπου άτομα άρχισε να βυθίζεται στα διεθνή ύδατα ανοιχτά των ακτών της Λιβύης και ένα σκάφος διάσωσης που ανήκει στον μη κυβερνητικό όμιλο Sea-Watch καθώς και ένα περιπολικό σκάφος που λειτουργούσε υπό την Λιβυκή Λιμενική Φρουρά, συνδεδεμένη με την αναγνωρισμένη από το ΟΗΕ Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας, αλλά που αποτελούσε δωρεά από την Ιταλία, έφτασε στο σημείο. Σύμφωνα με 17 επιζώντες/σασες οι οποίοι/ες είναι οι αιτούντες/ουσες στην υπόθεση, η ακτοφυλακή της Λιβύης εμπόδισε το πλήρωμα Sea-Watch 3, το οποίο είχε αρχίσει να διασώζει ανθρώπους, ρίχνοντας αντικείμενα σε αυτούς/ες και χτυπώντας και απειλώντας τους διασωθέντες/εισες, ορισμένοι/ες από τους οποίους/ες είχαν πηδήσει κατά τη διάρκεια της επιχείρησης διάσωσης.
Η Λιβυκή Ακτοφυλακή επέστρεψε 47 άτομα στη Λιβύη, όπου κρατήθηκαν και εκτέθηκαν σε κακομεταχειρίσεις. Το σκάφος Sea-Watch διέσωσε και αποβίβασε ορισμένους/ες άλλους/ες επιζώντες/σασες στην Ιταλία, συμπεριλαμβανομένων 15 από τους αιτούντες/σες στην υπόθεση. Ένας άγνωστος αριθμός ανθρώπων πέθανε, συμπεριλαμβανομένων των μικρών παιδιών δύο εκ των αιτούντων.