ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡΑΝΤΙΝΑΣ - ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ ΕΝ ΜΕΣΩ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ COVID-19
Η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μας αφορά όλους και όλες, τόσο ως ανθρώπινες οντότητες, όσο και ως υπεύθυνους πολίτες. Μας ενδιαφέρει διπλά, όταν η καταπάτηση αυτή προέρχεται από κρατικούς φορείς, ενώ ακόμα περισσότερο, όταν οι καταπατήσεις συμβαίνουν μαζικά σε ολόκληρο τον κόσμο, όταν ιθύνοντες εκμεταλλεύονται τις υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες, μετατρέποντας τες σε ευνοϊκότερες για τον απώτερο σκοπό τους. Μια τέτοια κοινωνική συνθήκη θεωρείται το λεγόμενο lockdown, στο οποίο οδηγήθηκε ολόκληρος ο πλανήτης με στόχο την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19. Tώρα πια, που η πανδημία φαίνεται να αποτελεί κάτι με το οποίο θα ζήσουμε, συνειδητοποιούμε αλλαγές στο πλαίσιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που νομιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της καραντίνας Μαρτίου-Απριλίου.
Τα κείμενα που ακολουθούν έχουν γραφτεί κατά την περίοδο της καραντίνας, για το λόγο αυτό πολλά από τα στοιχεία που παρατίθενται (γεγονότα, στατιστικά-αριθμητικά) μπορεί να μην ανταποκρίνονται με ακρίβεια στα τωρινά δεδομένα, αλλά αντιστοιχούν σε στατιστικές μετρήσεις που καταγράφτηκαν την περίοδο εκείνη.
Γράφει η Σοφία Σαββάκη (φοιτητική ομάδα Αθήνας της Διεθνούς Αμνηστίας).
Η πανδημία του Covid-19 συνιστά μια πρωτόγνωρη κατάσταση για όλους. Πράγματι, η αποτελεσματική αντιμετώπιση απαιτεί συντονισμένη κι οργανωμένη αντίδραση, ώστε να προληφθούν ανεξέλεγκτες καταστάσεις που παρουσιάστηκαν σε άλλες χώρες και στις οποίες, το ελληνικό σύστημα υγείας δεν θα ήταν σε θέση να ανταπεξέλθει ανάλογα. Για το λόγο αυτό έχουν ληφθεί πρωτοφανή μέτρα πρόληψης κι αντιμετώπισης του ιού τόσο στην παγκόσμια κοινότητα όσο και στην Ελλάδα.
Στα μέτρα αυτά συνίσταται και η “οικεία” πλέον σε όλους μας απαγόρευση της κυκλοφορίας με στόχο την κοινωνική απομόνωση και την καθυστέρηση τελικά της εξάπλωσης του ιού. Από τη μία μεριά, τα εν λόγω μέτρα, έπειτα κι από τις συμβουλές των ειδικών, ίσως να είναι το πλέον αποτελεσματικό ''όπλο'' στην καταπολέμηση αυτής της πρωτοφανούς παγκόσμιας πανδημίας με την οποία ήρθαμε όλοι και όλες ξαφνικά αντιμέτωποι-ες. Σε μία δεύτερη όμως σκέψη ο άμεσος κίνδυνος δεν αφορά μόνο τις ευπαθείς σχετικά με την υγεία κοινωνικές ομάδες. Με τον υποχρεωτικό εγκλεισμό που καλώς ή κακώς επιβλήθηκε τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας παρουσιάζουν τρομερή έξαρση, αφού τόσο οι γυναίκες όσο και τα παιδιά υποχρεούνται πλέον να περνούν ολόκληρη την ημέρα μαζί με τον άνθρωπο που τους κακοποιεί. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του ΣΠΑΒΟ (Σύνδεσμος για την Πρόληψη και την Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια), κατά την περίοδο από τις 9 Μαρτίου έως και τις 31 Μαρτίου πραγματοποιήθηκαν 2075 κλήσεις στη γραμμή βοήθειας 1440 (Κύπρου), από τις οποίες 921 απαντήθηκαν, ενώ 1154 παρέμειναν αναπάντητες λόγω πληρότητας της τηλεφωνικής γραμμής. Στο ίδιο διάστημα έγιναν 15 αιτήματα για εισδοχή σε χώρους φιλοξενίας και 12 αιτήματα για ατομική συμβουλευτική. Οι κλήσεις και τα αιτήματα για βοήθεια είναι συνεχώς αυξανόμενα με το ποσοστό αύξησης να φτάνει το 47% συγκριτικά με τους προηγούμενους μήνες.[1]
Εννοείται ότι η άσκηση κάθε είδους βίας εκδηλώνεται εις βάρος όλων των ανθρώπων ανεξαρτήτως της κοινωνικής ομάδας από την οποία προέρχονται. Θύματα βίας, δηλαδή, μπορεί να είναι άνδρες, γυναίκες, παιδιά, νέοι, ηλικιωμένοι, ομοφυλόφιλοι, ετεροφυλόφιλοι, trans-gender και queer άτομα και γενικότερα ο καθένας απο εμάς. Ωστόσο είναι γεγονός ότι τόσο λόγω των πατριαρχικών καταλοίπων όσο και της ανατομικά σωματικής υπεροχής των ανδρών, τα ποσοστά κακοποίησης γυναικών και παιδιών είναι υπερπολλαπλάσια συγκριτικά με τις άλλες κοινωνικές ομάδες.. Γι' αυτό το λόγο και το συγκεκριμένο κείμενο εστιάζει κυρίως στη βίας εις βάρος αυτών των ομάδων.
Δυστυχώς είναι προφανές ότι η αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας είναι άμεσα συνδεδεμένη με την επιβολή των νέων μέτρων για την αντιμετώπιση του covid-19. Λαμβάνοντας υπόψη και τις νέες συνθήκες, την αβεβαιότητα που επικρατεί σε όλους σχεδόν τους τομείς της οικονομίας, τον φόβο που προκαλείται από την εξάπλωση του ιού και τη γενικότερη ψυχολογική πίεση λόγω του εγκλεισμού, μάλλον δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι άνθρωποι που υπό κανονικές συνθήκες δε διστάζουν να εκδηλώσουν τέτοιες βίαιες και προβληματικές συμπεριφορές τείνουν να ξεφεύγουν συχνότερα από τα όρια και να εντείνουν την εκδήλωση τέτοιων περιστατικών. Το γεγονός φυσικά ότι όλοι βιώνουμε δύσκολες καταστάσεις που επιβαρύνουν την ψυχολογία μας δεν δικαιολογεί με κανένα τρόπο τα νοσηρά και απαράδεκτα κίνητρα τέτοιων πράξεων και συμπεριφορών. Η αύξηση τους αποτελεί απλώς καταγεγραμμένο γεγονός. Επιπλέον, η απομόνωση των γυναικών από το εργασιακό και κοινωνικό τους περιβάλλον αυξάνει τον έλεγχο που ασκούν οι πιθανοί κακοποιοί πάνω σε εκείνες και βέβαια πάνω στα παιδιά, που με το κλείσιμο των σχολείων περιορίζονται κι αυτά στα σπίτια. Εάν δηλαδή αναγνωρίζουμε τη δυσκολία μιας γυναίκας που υφίσταται βία εκτός καραντίνας να παραδεχτεί το πρόβλημα και να ζητήσει βοήθεια, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι για μία γυναίκα σχετικά αποκομμένη από το περιβάλλον της και υπό την συνεχή επιτήρηση του θύτη της το να απευθυνθεί στις εκάστοτε οργανώσεις καθίσταται οριακά αδύνατο.
Φυσικά η ένταση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας εν μέσω πανδημίας δεν αποτελεί μόνο ελληνικό φαινόμενο. Έχει ήδη γίνει αντιληπτό από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, και όχι μόνο, που ήρθαν αντιμέτωπες με το πρόβλημα του ιού αρκετά νωρίτερα από την Ελλάδα. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα αρχικά της Ισπανίας και λίγο αργότερα της Γαλλίας, όπου οι αρχές προτρέπουν τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας να ζητούν βοήθεια απευθυνόμενα σε φαρμακεία και σουπερμάρκετ, στους λίγους δηλαδή δημόσιους χώρους που έχουν παραμείνει ανοικτοί εν καιρώ πανδημίας.[2] Ταυτόχρονα ο Αντόνιο Γκουτέρες, γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, κάνει παγκόσμια έκκληση για ειρηνική συμβίωση στα σπίτια αλλά και για καταγγελία τυχόντος περιστατικού ενδοοικογενειακής βίας.[3] Ακόμα, στην Ελλάδα προβλέπεται η δωρεάν εξέταση των θυμάτων από δημόσιες ιατροδικαστικές αρχές, έπειτα από κατάθεση μήνυσης.[4] Γενικότερα, είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι δεν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά. Πρόκειται ωστόσο για κοινωνικό πρόβλημα, το οποίο λαμβάνει παγκόσμιες διαστάσεις και παρουσιάζει τρομερή έξαρση την περίοδο της πανδημίας.
Οφείλουμε όλοι και όλες να μιλάμε γι' αυτό, να το γνωστοποιούμε και να το καταδικάζουμε με κάθε τρόπο. Πόσο μάλλον όταν στα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης, λόγω της ακατάπαυστης προβολής ειδήσεων αναφορικά με την εξέλιξη του ιού και των κρουσμάτων, τέτοια κοινωνικά αλλά φλέγοντα ζητήματα τείνουν να παραγκωνίζονται. Το πρόβλημα της ενδοοικογενειακής βίας δεν είναι δευτερεύον, δεν πρέπει να δικαιολογείται από κανέναν και καμία λόγω της δύσκολης περιόδου απομόνωσης που όλοι και όλες βιώνουμε και σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται η διακωμώδηση του. Εννοείται ότι μένουμε σπίτι για τον περιορισμό του covid-19, αλλά το #menoumespiti δεν είναι τόσο εύκολο για όλους και όλες.