ΕΛΛΑΔΑ: ΝΕΟΣ ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΡΡΗΣΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ - ΝΕΑ ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ;
ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΗΛΩΣΗ
Αθήνα, 13 Σεπτεμβρίου 2010
Με την ευκαιρία του νέου νομοσχεδίου του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, μεταξύ άλλων για τη στρατολογία, η Διεθνής Αμνηστία καλεί τις ελληνικές αρχές να εναρμονίσουν επιτέλους τις διατάξεις για το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης του Νόμου 3421/2005 με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα και τις συστάσεις του Συνηγόρου του Πολίτη και της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
«Δεκατρία χρόνια μετά την ψήφιση από το Ελληνικό Κοινοβούλιο του πρώτου νόμου που παρέχει τη δυνατότητα εκπλήρωσης εναλλακτικής υπηρεσίας αντί στρατιωτική θητείας, η Ελλάδα συνεχίζει να παραβιάζει τους κανόνες του διεθνούς δικαίου που διέπουν το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης. Στη σημερινή χρονική συγκυρία η Ελλάδα έχει μια ευκαιρία να σταματήσει, έστω και τώρα να αγνοεί βασικές συστάσεις εθνικών και διεθνών οργανισμών και να διαμορφώσει ένα νομικό πλαίσιο με πλήρη σεβασμό στα δικαιώματα των αντιρρησιών συνείδησης», δήλωσε ο Σπύρος Απέργης, διευθυντής του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας.
Το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης αποτελεί βασικό στοιχείο του δικαιώματος στην ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας. Αυτό διασφαλίζεται στο Σύνταγμα της Ελλάδας (Άρθρα 13 και 14), καθώς και στην Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (Άρθρο 18), στο Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (Άρθρο 18), στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (Άρθρο 9) και στην Αμερικανική Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (Άρθρα 12 και 13). Έχει επίσης αναγνωριστεί σε Ψηφίσματα και Συστάσεις που έχουν υιοθετηθεί από τα Ηνωμένα Έθνη, το Συμβούλιο της Ευρώπης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη. Επίσης το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης αναγνωρίζεται ρητά στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Άρθρο 10.2) και στην Ιβηροαμερικανική Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Νέων (Άρθρο 12).
Η Διεθνής Αμνηστία, μετά από χρόνια δράσης για την αναγνώριση του δικαιώματος της αντίρρησης συνείδησης στην Ελλάδα και την απελευθέρωση των αντιρρησιών συνείδησης που καταδικάζονταν σε πολυετείς ποινές φυλάκισης για ανυποταξία, χαιρέτισε τη θέσπιση της εναλλακτικής πολιτικής κοινωνικής υπηρεσίας με το Νόμο 2510/1997. Ωστόσο, η Διεθνής Αμνηστία εξακολουθεί να εκφράζει την ανησυχία της για τα δικαιώματα των αντιρρησιών συνείδησης, καθότι οι διατάξεις για την εναλλακτική υπηρεσία ακόμη υπολείπονται των διεθνών προτύπων και η εφαρμογή της παραμένει μη ικανοποιητική ή ακόμα και σαφώς μεροληπτική εις βάρος των αντιρρησιών συνείδησης.
Να σημειωθεί ότι η Ελλάδα είναι γνωστή για τις επανειλημμένες διώξεις των αντιρρησιών συνείδησης, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τις διώξεις των Λάζαρου Πετρομελίδη, Δημήτρη Σωτηρόπουλου και Γιώργου Μοναστηριώτη, και, έτσι, παραβιάζει, εκτός των άλλων, και το Άρθρο 14.7 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, το οποίο ορίζει ότι «κανένας δεν πρέπει να δικάζεται ή να τιμωρείται ξανά για αδίκημα για το οποίο έχει τελεσίδικα καταδικαστεί ή αθωωθεί σύμφωνα με το δίκαιο και τον κώδικα ποινικής δικονομίας κάθε χώρας».
Όσον αφορά τη φυλάκιση των αντιρρησιών συνείδησης, η Ομάδα Εργασίας του Ο.Η.Ε. για την Αυθαίρετη Κράτηση έχει κρίνει ότι συνιστά μια μορφή αυθαίρετης κράτησης (Γνώμη 16/2008 για Τουρκία, Γνώμη 8/2008 για Κολομβία, Γνώμη 24/2003 για Ισραήλ και Γνώμη 36/1999 για Τουρκία).
Σχετικά με το Νέο Νομοσχέδιο:
1) Η Διεθνής Αμνηστία ζητά να τροποποιηθούν τα άρθρα 62 και 63, έτσι ώστε η διαχείριση της εναλλακτικής υπηρεσίας να υπόκειται αυστηρά σε μη στρατιωτικές αρχές (όχι στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας), συμπεριλαμβανομένων της εξέτασης των αιτήσεων και κάθε πιθανής επακόλουθης δικαστικής εξέλιξης, μεταξύ άλλων, για λόγους αμεροληψίας και ανεξαρτησίας. Ζητά, επίσης, να εξαλειφθεί το φαινόμενο των αμφισβητήσιμων γνωμοδοτήσεων της ειδικής επιτροπής, κυρίως για τους μη θρησκευτικούς αιτούντες (λόγω ανεπαρκούς αιτιολόγησης, αλλά και, καταρχάς, λόγω της ίδιας της σύστασης της επιτροπής και της υπαγωγής της στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας).
2) Στο άρθρο 60.1 ορίζεται ότι «οι αναγνωριζόμενοι ως αντιρρησίες συνείδησης υποχρεούνται να εκπληρώσουν εναλλακτική υπηρεσία, διπλάσια από εκείνη που θα εκπλήρωναν εάν υπηρετούσαν ενόπλως», ενώ ως τώρα υποχρεούνταν να εκπληρώσουν εναλλακτική υπηρεσία ίση με εκείνη που θα εκπλήρωναν αν υπηρετούσαν ενόπλως, προσαυξημένη κατά 18 μήνες για όσους θα εκπλήρωναν πλήρη ένοπλη στρατεύσιμη στρατιωτική υποχρέωση. Παρά τη μικρή μείωση της διάρκειας της εναλλακτικής υπηρεσίας, στο νόμο αυτή εξακολουθεί να έχει σαφώς χαρακτήρα διάκρισης και τιμωρίας για τους αντιρρησίες συνείδησης. Στο άρθρο 60.2 «με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, επιτρέπεται η απόλυση των αντιρρησιών συνείδησης και πριν από τη συμπλήρωση του χρόνου υπηρεσίας που προβλέπεται από την προηγούμενη παράγραφο, όχι όμως πριν από τη συμπλήρωση του μέγιστου χρόνου πραγματικής στρατιωτικής υπηρεσίας, που ισχύει για την οριστική απόλυση των ενόπλως υπηρετούντων οπλιτών οποιουδήποτε κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων, προσαυξημένου τουλάχιστον κατά δυο (2) μήνες», ενώ ως τώρα ορίζονταν «όχι όμως πριν από τη συμπλήρωση του χρόνου πραγματικής στρατιωτικής υπηρεσίας, που ισχύει για την οριστική απόλυση των ενόπλως υπηρετούντων, προσαυξημένου … τουλάχιστον κατά το διπλάσιο, μειωμένου κατά ένα μήνα». Αν και ο νόμος προβλέπει τη δυνατότητα μείωσης της διάρκειας της εναλλακτικής υπηρεσίας με υπουργική απόφαση, και πάλι παραμένει τιμωρητική για τη μεγάλη πλειοψηφία των στρατευσίμων, που αντί για στρατό ξηράς 9 μηνών θα πρέπει να υπηρετήσουν εναλλακτική υπηρεσία 12+2=14 μηνών (προσαύξηση 55,6%, σαφώς τιμωρητική). Η Διεθνής Αμνηστία ζητά να τροποποιηθεί το άρθρο 60, έτσι ώστε η αναλογία της διάρκειας της εναλλακτικής υπηρεσίας ως προς τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας να καθορίζεται από το νόμο και να μην είναι τιμωρητική, κι αν η διάρκεια της στρατιωτικής θητείας μπορεί να μειωθεί με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας να γίνεται αυτόματη αναλογική μείωση και της διάρκειας της εναλλακτικής υπηρεσίας.
Ειδικά για τη διάρκεια της εναλλακτικής υπηρεσίας:
* Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης: «Η εναλλακτική υπηρεσία δεν θα είναι αποτρεπτικού ή τιμωρητικού χαρακτήρα. Η διάρκειά της, σε σύγκριση με εκείνη της στρατιωτικής θητείας, θα παραμένει εντός εύλογων ορίων» (Σύσταση No. R (87) 8 της Επιτροπής Υπουργών) & «Η εναλλακτική υπηρεσία δεν μπορεί να υπερβαίνει κατά μία και μισή φορές τη διάρκεια της ένοπλης στρατιωτικής θητείας», (Συμπεράσματα XVIII-1 για την Ελλάδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων όπου η Επιτροπή έκρινε ότι λόγω της διάρκειας της εναλλακτικής υπηρεσίας η Ελλάδα παραβιάζει το Άρθρο 1.2 του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη).
* Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: «Θα πρέπει να παρέχεται εναλλακτική πολιτική υπηρεσία της ίδιας διάρκειας με την στρατιωτική θητεία, έτσι ώστε να μην θεωρηθεί ως κύρωση ή αποτρεπτικό μέτρο» (Ψήφισμα De Gucht 11/03/1993, ετήσια έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Α3-0025/93).
3) Στο άρθρο 59.3.α στο «Όσοι έχουν υπηρετήσει ενόπλως για οσοδήποτε χρονικό διάστημα στις Ελληνικές ή ξένες ένοπλες δυνάμεις ή στα Σώματα Ασφαλείας» προστίθεται το «μετά τον ενστερνισμό των πεποιθήσεων που τους εμποδίζουν στην εκπλήρωση ένοπλης στρατιωτικής υποχρέωσης για λόγους συνείδησης». Η Διεθνής Αμνηστία πιστεύει ότι αποτελεί βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, επιτρέποντας την αντίρρηση συνείδησης και μετά από ένοπλη υπηρεσία, και ζητά να ισχύει και για τους επαγγελματίες στρατιώτες, με βάση το ίδιο κατοχυρωμένο δικαίωμα αλλαγής συνείδησης.
Ειδικά για το ζήτημα αυτό η πρόσφατη Σύσταση CM/Rec (2010)4 της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα των μελών των στρατιωτικών δυνάμεων (24 Φεβρουαρίου 2010) ορίζει, μεταξύ άλλων, ότι οι κληρωτοί έχουν το δικαίωμα αναγνώρισης της ιδιότητας του αντιρρησία συνείδησης και ότι πρέπει να τους προτείνεται εναλλακτική υπηρεσία πολιτικής φύσης. Η Σύσταση, επίσης, ορίζει ότι οι επαγγελματίες μέλη των στρατιωτικών δυνάμεων πρέπει να έχουν το δικαίωμα να εγκαταλείπουν τις δυνάμεις του στρατού για λόγους συνείδησης και ότι τα μέλη των στρατιωτικών δυνάμεων, εφόσον έχουν νομίμως εγκαταλείψει το στρατό για λόγους συνείδησης, δεν θα υφίστανται διακρίσεις ή οποιαδήποτε ποινική δίωξη.
Συνεπώς, η Διεθνής Αμνηστία ζητά να διαγραφεί από το άρθρο 59.2 το τμήμα «που εφαρμόζονται από το άτομο απαράβατα και εκδηλώνονται με τήρηση ανάλογης συμπεριφοράς», και να καταργηθεί το άρθρο 59.3 ώστε να μην αποτελούν λόγους αποκλεισμού για την αναγνώριση κάποιου ως αντιρρησία συνείδησης η προηγούμενη ένοπλη υπηρεσία, η άδεια οπλοφορίας, η συμμετοχή σε δραστηριότητες σκοπευτικών αγώνων, κυνηγιού ή παρόμοιων εκδηλώσεων, οι οποίες έχουν άμεση σχέση με τη χρήση όπλων και η καταδίκη ή η εκκρεμής ποινική δίωξη (αυτός ο λόγος αποκλεισμού αντιβαίνει στο τεκμήριο της αθωότητας) για έγκλημα που έχει σχέση με χρήση όπλων, πυρομαχικών ή παράνομης βίας.
4) Στο άρθρο 64.5.δ και 64.5.ε η έκπτωση για συνδικαλιστική δραστηριότητα ή απεργία και για παράβαση των διατάξεων για χορήγηση αδειών απουσίας αντικαθίσταται με προσαύξηση της διάρκειας της εναλλακτικής υπηρεσίας κατά ένα μήνα κάθε φορά. Συνεπώς, και πάλι τιμωρείται η συνδικαλιστική δραστηριότητα ή η απεργία (αυτά είναι κατοχυρωμένα δικαιώματα και επιπλέον οι αντιρρησίες συνείδησης κινδυνεύουν να θεωρηθούν απεργοσπάστες) και η έκπτωση παραμένει για τις περιπτώσεις των άρθρων 64.5.α, 64.5.β και 64.5.γ. Η Διεθνής Αμνηστία ζητά να καταργηθούν τα άρθρα 64.5, 64.6 και 64.7, ώστε να μην γίνεται έκπτωση και υπαγωγή στην ένοπλη θητεία, και να αναγνωρίζεται το δικαίωμα στη συνδικαλιστική δραστηριότητα και στην απεργία όπως και για τους εργαζόμενους του φορέα.
5) Η Διεθνής Αμνηστία ζητά να τροποποιηθεί το άρθρο 65.1 ως εξής: «Όσοι καταδικάζονται για άρνηση εκτέλεσης στρατεύσιμης στρατιωτικής υπηρεσίας εξαιρούνται από τις προσκλήσεις για κατάταξη στις Ένοπλες Δυνάμεις» έτσι ώστε αφενός να αποφεύγονται οι επανειλημμένες διώξεις των αντιρρησιών συνείδησης χωρίς να απαιτείται έκτιση ποινής φυλάκισης, αφού πλέον είναι πλημμέλημα και η ποινή εξαγοράσιμη, και αφετέρου να μην διακόπτεται η εξαίρεση σε περίοδο επιστράτευσης ή πολέμου. Ζητά, επίσης, να καταργηθεί το άρθρο 65.2, έτσι ώστε οι διατάξεις για την εναλλακτική υπηρεσία να μην αναστέλλονται ποτέ, ακόμα και σε περίοδο πολέμου. Σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, όπως το Άρθρο 4.2 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα και το Άρθρο 27.2 της Αμερικανικής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, καμία μείωση στην ελευθερία συνείδησης και θρησκείας δεν επιτρέπεται, ακόμα και σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης ή πολέμου.
6) Στο άρθρο 64.3.δ όσον αφορά το χρηματικό ποσό διαγράφεται το «ως αντίτιμο, ίσο με το ποσό που διατίθεται για τη σίτιση, τη στέγαση, την ένδυση και τις μετακινήσεις των οπλιτών», αποσυνδέοντας το ποσό που διατίθεται στους αντιρρησίες συνείδησης από το ποσό που διατίθεται στους οπλίτες. Η Διεθνής Αμνηστία ζητά να αυξηθεί όσο χρειάζεται ώστε να ανταποκρίνεται στο πραγματικό ύψος των αναγκαίων εξόδων ενός αντιρρησία συνείδησης που υπηρετεί εναλλακτική υπηρεσία.
7) Προστίθεται άρθρο (79) για τη «ρύθμιση υποχρεώσεων αντιρρησιών συνείδησης που έχουν συμπληρώσει το 35ο έτος της ηλικίας τους» ορίζοντας εκπλήρωση τουλάχιστον τρίμηνης εναλλακτικής υπηρεσίας και εξαγορά του υπολοίπου. Αποτελεί βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, εισάγει διάταξη ανάλογη με αυτή που ισχύει για τους οπλίτες. Η Διεθνής Αμνηστία ζητά και τις εξής τροποποιήσεις έτσι ώστε να μην υπάρχει διακριτική μεταχείριση εις βάρος των αντιρρησιών συνείδησης: να διαγραφούν από το άρθρο 61.2 όλες οι εξαιρέσεις όσον αφορά τις περιοχές εκπλήρωσης εναλλακτικής υπηρεσίας, να ισχύει το άρθρο 68 για τις δαπάνες κίνησης αναλογικά και για τους αντιρρησίες συνείδησης και ομοίως το άρθρο 69 για τους υπάλληλους.
8 ) Τέλος, η Διεθνής Αμνηστία ζητά να παρέχεται επαρκής και έγκαιρη πληροφόρηση για το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης και τον τρόπο απόκτησης της ιδιότητας του αντιρρησία συνείδησης, δεδομένου ότι η πλειονότητα των στρατευσίμων δεν γνωρίζουν ακόμα ότι υπάρχει η επιλογή εναλλακτικής υπηρεσίας.
Γραφείο Τύπου και Προβολής