ΙΣΠΑΝΙΑ / ΜΑΡΟΚΟ: ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΟΓΟΔΟΤΗΣΟΥΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
26 Οκτωβρίου 2005
«Δεν είστε παρά Νέγροι. Να μην κάνετε ερωτήσεις».

Ο Κ.Μ. από το Μαλί δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία ότι με αυτόν τον τρόπο του απευθύνθηκε μέλος των σωμάτων ασφαλείας σε αστυνομικό τμήμα στη Μελίγια της Ισπανίας.

«Είναι φυλακή, όχι κέντρο. Δεν μας αφήνουν να βγούμε έξω και είναι βρώμικα, δεν καθαρίζουν. Είμαστε 17 άνθρωποι και υπάρχει μόνο ένα σαπούνι. Το βράδυ τρώμε μόνο ένα μπολάκι γάλα με μερικούς χουρμάδες. Συνήθως τρώμε μόνο στη 1 μ.μ. και στις 6 μ.μ. Τώρα μας ταΐζουν μόνο επειδή είστε εδώ εσείς (η Διεθνής Αμνηστία)».

Ο Α.Λ. από το Μαλί σε κέντρο κράτησης στην Ταγγέρη του Μαρόκου.

(Μαδρίτη) Οι απεσταλμένοι της Διεθνούς Αμνηστίας διαπίστωσαν πολυάριθμες παρατυπίες στη μεταχείριση των μεταναστών, μεταξύ των οποίων και πιθανών αιτούντων άσυλο, κατά τη διάρκεια δεκαήμερης αποστολής στην Ισπανία και το Μαρόκο, περιλαμβανομένων των πόλεων Θέουτα, Μελίγια, Ουζντά, Ναντόρ και Ταγγέρη. Οι απεσταλμένοι πήραν καταθέσεις από ανθρώπους που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τη φτώχεια και την καταπίεση, κυρίως από την κεντρική και δυτική Αφρική, οι οποίοι επιχειρούσαν να μπουν στις ισπανικές πόλεις Θέουτα και Μελίγια, είτε διά θαλάσσης, είτε σκαρφαλώνοντας τον φράχτη που τις περιβάλλει και ο οποίος προστατεύεται με αγκαθωτό συρματόπλεγμα.

Εν όψει των σημαντικών και επανειλημμένων παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων που ανίχνευσε η Διεθνής Αμνηστία στη Μελίγια και τη Θέουτα καθώς και στο Μαρόκο, η οργάνωση προτρέπει και τις δύο κυβερνήσεις να σταματήσουν αμέσως όλες τις απελάσεις και επαναπροωθήσεις των μεταναστών και αιτούντων άσυλο που προέρχονται από την υποσαχάρια Αφρική.

Τις τελευταίες εβδομάδες, όπως παραδέχονται οι αρχές των δύο χωρών, δεκάδες άνθρωποι τραυματίστηκαν και τουλάχιστον 11 φονεύθηκαν ενώ προσπαθούσαν να περάσουν στους ισπανικούς θύλακες της Θέουτα και της Μελίγια, όταν βρέθηκαν αντιμέτωποι με τα μέλη των σωμάτων ασφαλείας και των δύο χωρών. Η Διεθνής Αμνηστία διερευνά άλλες, αμφισβητούμενες περιπτώσεις. Εκατοντάδες άλλοι άνθρωποι, μεταξύ των οποίων πιθανοί αιτούντες άσυλο, συνελήφθησαν μαζικά από τις μαροκινές αρχές και τέθηκαν υπό κράτηση ή απομακρύνθηκαν με τη βία.

«Τα στοιχεία που είδαμε έδειξαν ότι μέλη των σωμάτων ασφαλείας χρησιμοποίησαν βία, τόσο παράνομη, όσο και δυσανάλογη, που περιλάμβανε τη θανατηφόρο χρήση όπλων. Τραυμάτισαν και σκότωσαν ανθρώπους που προσπαθούσαν να περάσουν τον φράχτη. Πολλοί από εκείνους που τραυματίστηκαν σοβαρά μέσα στο ισπανικό έδαφος απωθήθηκαν ξανά στην άλλη πλευρά της πύλης χωρίς καμία νομική διατύπωση και χωρίς καμία ιατρική βοήθεια», δήλωσε ο Χαβιέ Ζουνίγα, επικεφαλής της αποστολής της Διεθνούς Αμνηστίας στην Ισπανία και το Μαρόκο και Ανώτερος Σύμβουλος Περιφερειακών Προγραμμάτων στη Διεθνή Γραμματεία στο Λονδίνο.

Τα δικαιώματα των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο, που εγγυάται η ισπανική νομοθεσία, δεν γίνονται σεβαστά ανάμεσα στους δύο φράχτες, ακόμα και όταν αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονται πρακτικά υπό την επιμέλεια μελών των ισπανικών σωμάτων ασφαλείας.

Ο Δρ. Φρανθίσκο Ετσεβαρία, Ισπανός ιατροδικαστής και μέλος της αποστολής της Διεθνούς Αμνηστίας, κατάφερε να εξετάσει τραυματίες καθώς και φωτογραφικά και άλλα στοιχεία, τα οποία, όπως δήλωσε, δείχνουν έντονα την ανάρμοστη χρήση μέτρων και εξοπλισμού ελέγχου του πλήθους. Είπε ότι εμφανέστατα έλειπε από τα μέλη των σωμάτων ασφαλείας η εκπαίδευση για το πώς να αντιμετωπίζουν τις συγκεκριμένες περιστάσεις όταν άνθρωποι προσπαθούν να περάσουν μαζικά τους φράχτες γύρω από τη Θέουτα και τη Μελίγια.

Δεδομένης της βαρύτητας και της συχνότητας των κακώσεων που υπέστησαν οι άνθρωποι που προσπάθησαν να διασχίσουν τους φράχτες, η Διεθνής Αμνηστία παροτρύνει τις αρχές και των δύο χωρών να καθιερώσουν και να εφαρμόσουν ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο χρήσης βίας για τα μέλη των σωμάτων ασφαλείας που επιχειρούν σε αυτήν την περιοχή. Οι διατάξεις αυτού του πρωτοκόλλου πρέπει να δημοσιοποιηθούν.

Η Διεθνής Αμνηστία παροτρύνει επίσης τις αρχές των δύο χωρών να διασφαλίσουν ότι οι έρευνες που διεξάγονται για τα προαναφερθέντα γεγονότα θα είναι διεξοδικές, άμεσες, ανεξάρτητες και αμερόληπτες και ότι τα πορίσματα θα δημοσιοποιηθούν. Το βάρος της απόδειξης, σύμφωνα με τα διεθνή θεσμικά κείμενα, πρέπει να εναπόκειται στις αρχές των δύο χωρών και όχι στα θύματα ή στις μη κυβερνητικές οργανώσεις που εργάζονται για λογαριασμό τους.

Τόσο η ισπανική, όσο και η μαροκινή κυβέρνηση διαβεβαίωσαν τη Διεθνή Αμνηστία ότι οι δικαστικές αρχές τους ερευνούν τους θανάτους των ανθρώπων, που τα πτώματά τους βρέθηκαν στη δική τους πλευρά των συνόρων. Όμως η Διεθνής Αμνηστία παρατήρησε ότι οι αρχές και των δύο χωρών επιδίωξαν να επιρρίψουν ευθύνη στην άλλη χώρα για τους θανάτους ή τουλάχιστον να αρνηθούν ότι οι δυνάμεις ασφαλείας τους υπέχουν ποινική ευθύνη. Στην περίπτωση τουλάχιστον τεσσάρων θανάτων, που συνέβησαν στα σύνορα μεταξύ Θέουτα και Μαρόκου στις 29 Σεπτεμβρίου 2005, και οι δύο κυβερνήσεις δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι για όλους ευθυνόταν η άλλη κυβέρνηση.

«Η Ισπανία και το Μαρόκο πρέπει να διερευνήσουν με τρόπο ανεξάρτητο όλους τους θανάτους και τους τραυματισμούς που συνέβησαν στο πλαίσιο αυτών των γεγονότων, τόσο εκείνους που συνέβησαν πάνω ή κοντά στους φράχτες της Θέουτα και της Μελίγια, όσο και άλλους που ενδεχομένως συνέβησαν λόγω της κακομεταχείρισης μεταναστών και αιτούντων άσυλο που οι μαροκινές δυνάμεις απομάκρυναν διά της βίας από την περιοχή. Τα πλήρη πορίσματα αυτών των ερευνών πρέπει να δημοσιοποιηθούν και όποιοι αξιωματούχοι τυχόν διαπιστωθεί ότι χρησιμοποίησαν αχρείαστη ή υπερβολική βία πρέπει να λογοδοτήσουν», δήλωσε ο Χαβιέ Ζουνίγα.

«Αν δεν αντιμετωπιστεί η κουλτούρα της ατιμωρησίας και της άρνησης, ακόμα περισσότεροι άνθρωποι θα τραυματιστούν σοβαρά, θα φονευθούν ή θα απελαθούν παράνομα και κρυφά».

Για να αποτραπούν νέες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όλες οι κάμερες κλειστού κυκλώματος που είναι τοποθετημένες στους φράχτες πρέπει να τεθούν υπό δικαστικό έλεγχο και να παρακολουθούνται συστηματικά προκειμένου να ανιχνεύονται πιθανές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οποιοδήποτε άτομο βαρύνεται με εύλογες υποψίες ότι ευθύνεται για τέτοιες παραβιάσεις, πρέπει να οδηγείται στη δικαιοσύνη, σύμφωνα με τα διεθνή θεσμικά κείμενα.

Η Διεθνής Αμνηστία συγκέντρωσε επίσης πληροφορίες από πρώτο χέρι για τους εκατοντάδες μετανάστες, που αναφέρεται ότι περιλάμβαναν δεκάδες αιτούντες άσυλο από χώρες της δυτικής και κεντρικής Αφρικής, οι οποίοι συνελήφθησαν μαζικά από τις μαροκινές δυνάμεις ασφαλείας τις τελευταίες ημέρες και κρατήθηκαν αρχικά σε τμήματα της χωροφυλακής και στη συνέχεια σε στρατιωτικές βάσεις. Η οργάνωση έλαβε πολυάριθμες αναφορές που υποδεικνύουν ότι στους κρατουμένους δεν παρασχέθηκε καμία πληροφόρηση όσον αφορά την πιθανή διάρκεια της κράτησής τους, ούτε και τους δόθηκε το δικαίωμα να επικοινωνήσουν με δικηγόρο και να προσφύγουν κατά της κράτησής τους.

Οι απεσταλμένοι της Διεθνούς Αμνηστίας συγκέντρωσαν στοιχεία που επιβεβαιώνουν τις αναφορές ότι εκατοντάδες μετανάστες, μεταξύ των οποίων πιθανοί αιτούντες άσυλο, μεταφέρθηκαν με λεωφορεία, φορτηγά και άλλα οχήματα σε δυσπρόσιτες περιοχές της ερήμου κοντά στα σύνορα με την Αλγερία και στη συνέχεια διατάχθηκαν να διασχίσουν πεζή τα σύνορα προς τις μεθοριακές πόλεις της Αλγερίας. ʼνθρωποι από χώρες της δυτικής και της κεντρικής Αφρικής δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι τους εγκατέλειψαν με ελάχιστες ή και καθόλου προμήθειες τροφίμων και νερού. Ένας από αυτούς περιέγραψε πώς ένας συνταξιδιώτης του πέθανε από εξάντληση καθώς η ομάδα τους επέστρεφε στο Μαρόκο διασχίζοντας πεζή την έρημο.

Στη συνάντησή της με τις μαροκινές αρχές, η Διεθνής Αμνηστία εξέφρασε τη σοβαρή της ανησυχία για τον αριθμό των αναφορών που έχει λάβει για ξυλοδαρμό μεταναστών και αιτούντων άσυλο από τις μαροκινές δυνάμεις ασφαλείας αμέσως μετά τη σύλληψη και για κατάσχεση ή καταστροφή των εγγράφων που είχε εκδώσει η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR). Η πρόσφατη τεχνική αποστολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Μαρόκο διαπίστωσε ότι «υφίστανται αμφιβολίες κατά πόσον το Μαρόκο είναι σε θέση να προσφέρει στην πράξη αποτελεσματική προστασία σε όλους όσους επιζητούν προστασία στην επικράτειά του».

«Οι πρόσφυγες έχουν σαφή και καθιερωμένα δικαιώματα. Τόσο η Ισπανία, όσο και το Μαρόκο, πρέπει να σεβαστούν τις υποχρεώσεις τους με βάση τα διεθνή θεσμικά κείμενα για την προστασία των προσφύγων, των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών. Πρέπει να τους παρέχουν πληροφόρηση για τα δικαιώματά τους, μεταξύ των οποίων πρόσβαση σε νομικό παραστάτη, δικαίωμα διεκδίκησης ασύλου και προσφυγής κατά απορριπτικής απόφασης ασύλου, καθώς και συναφείς διοικητικές και δικαστικές διαδικασίες και εγγυήσεις», επισήμανε ο Χαβιέ Ζουνίγα.

«Οι ισπανικές και μαροκινές αρχές πρέπει ιδίως να επιτρέψουν στην Ύπατη Αρμοστεία να διαδραματίσει πλήρη ρόλο στην προστασία των αιτούντων άσυλο και πρέπει επίσης να σεβαστούν τα προσωπικά έγγραφα που τους έχει εκδώσει αυτός ο οργανισμός».

Η απόκριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) σε αυτήν την πρόσφατη κατάσταση κρίσης είναι σχεδόν αποκλειστικά επικεντρωμένη στον έλεγχο της παράνομης μετανάστευσης. Η έκθεση της πρόσφατης τεχνικής αποστολής της Ε.Ε. παραδέχεται την έλλειψη επαρκούς προστασίας των προσφύγων στο Μαρόκο. Όμως οι συστάσεις της Ε.Ε. είναι παντελώς ανεπαρκείς όσον αφορά τη διασφάλιση του επιπέδου προσφυγικής προστασίας που είναι υποχρεωμένες να προσφέρουν οι χώρες της Ε.Ε. με βάση το διεθνές δίκαιο, τον τερματισμό της εκμετάλλευσης της εργασίας των μεταναστών χωρίς έγγραφα και το πώς θα βοηθηθούν οι φτωχότερες χώρες να αντιμετωπίσουν τα αίτια που βρίσκονται στη ρίζα της παράτυπης μετανάστευσης. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν στη Διεθνή Αμνηστία οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αποσκοπούν στην ενίσχυση των ελέγχων μετανάστευσης σε χώρες, όπως η Λ.Δ. Κονγκό ή η Ακτή του Ελεφαντοστού, όπου σημειώνονται μαζικές καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Επίσης, είναι σαφές ότι η προσέγγιση της Ε.Ε. δεν διασφαλίζει την ασφάλεια και την αξιοπρέπεια των μεταναστών, που δεν πληρούν ενδεχομένως τα κριτήρια του πρόσφυγα με βάση τη Σύμβαση της Γενεύης, αλλά που τα ανθρώπινα δικαιώματά τους είναι παρ' όλα αυτά άξια προστασίας.

«Η Ευρώπη πρέπει να βρει συλλογικές λύσεις σε ένα πρόβλημα, στο οποίο έχει συμβάλει, λύσεις που να διασφαλίζουν ότι δεν θα σκοτώνονται ούτε θα τραυματίζονται άνθρωποι στα σύνορα της Ε.Ε. και ότι όσοι επιθυμούν να διεκδικήσουν άσυλο θα μπορούν να το πράξουν ελεύθερα», τόνισε ο Χαβιέ Ζουνίγα.

Ατομικές περιπτώσεις

- Ο Ζ.Π., μεταξύ είκοσι και τριάντα ετών, προσπάθησε να ξεφύγει από την ακραία φτώχεια στο Καμερούν πριν περισσότερο από έναν χρόνο. Κατάφερε να φτάσει στο Μαρόκο μέσω Νιγηρίας, Νίγηρα και Αλγερίας και να μπει στη Μελίγια. Την πρώτη φορά που μπήκε στον ισπανικό θύλακα, κατάφερε να φτάσει στην Επιτροπεία (Commissariat), όπου οι μετανάστες μπορούν να καταγραφούν και να βρουν νομική βοήθεια. Όμως ο Ζ.Π. απελάθηκε αμέσως στο Μαρόκο. Τη δεύτερη φορά που κατάφερε να μπει στη Μελίγια, η ισπανική πολιτοφυλακή (Guard?a Civil) τον ξυλοκόπησε και τον πυροβόλησε με σφαίρες από καουτσούκ από απόσταση περίπου δύο μέτρων και μετά τον έστειλε πίσω. Την τρίτη φορά έκανε έφοδο στον φράχτη του θύλακα μαζί με άλλους μετανάστες, αλλά απελάθηκε ξανά πίσω στο Μαρόκο, απ' όπου οι μαροκινές αρχές τον απέλασαν σε μια περιοχή στα σύνορα μεταξύ Μαρόκου και Αλγερίας, κοντά στην πόλη Ουζντά. Όσο βρίσκονται στις ερημιές, οι μετανάστες υφίστανται συχνά ξυλοδαρμούς και ληστείες από τις μαροκινές Βοηθητικές Δυνάμεις. Αυτή τη στιγμή, ο Ζ.Π. κρύβεται στην Ουζντά και σχεδιάζει να επιστρέψει στη Μελίγια και να προσπαθήσει, για μια ακόμη φορά, να καταφέρει να μπει.

- Οι Χ και Ψ είναι μεταξύ 500 άλλων Δυτικοαφρικανών που κρατούνται σε στρατιωτικό συγκρότημα στο βόρειο Μαρόκο. Το κάθε αντίσκηνο μοιράζονται έξι έως επτά άνδρες ενώ καθημερινά φέρνουν καινούργιους. Τους δίνουν τροφή και νερό, αλλά δεν υπάρχουν καθόλου φάρμακα στο συγκρότημα. Και οι δύο άνδρες λένε ότι δεν τους έχουν δώσει πρόσβαση σε νομικό παραστάτη, ούτε τους έχουν πληροφορήσει για τους λόγους ή τη διάρκεια της κράτησής τους. Λένε ότι είναι πρόθυμοι να επαναπατριστούν, αλλά απαιτούν να αφεθούν αμέσως ελεύθεροι.

- Ο 23χρονος Τ.Σ. έφυγε από την πατρίδα του, την Ακτή του Ελεφαντοστού, το 2003 αφού ένοπλοι σκότωσαν τον πατέρα και τον αδελφό του στο σπίτι τους. Του χορηγήθηκε η προσφυγική ιδιότητα στο γειτονικό Μαλί τον Ιούνιο του 2004. Μετά από μερικούς μήνες στο Μαλί, ταξίδεψε διά ξηράς στην Αλγερία και στη συνέχεια στην πρωτεύουσα του Μαρόκου, Ραμπάτ. Μία εβδομάδα αργότερα συνελήφθη σε αστυνομική έφοδο στο σπίτι όπου νοίκιαζε ένα δωμάτιο. Τον μετέφεραν στα σύνορα μαζί με δεκάδες Δυτικοαφρικανούς μετανάστες και τους είπαν να πάνε περπατώντας στην Αλγερία. Οι αστυνομικοί αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν την προσφυγική του ιδιότητα. Στην Αλγερία, αλγερινοί στρατιώτες συνέλαβαν και έψαξαν την ομάδα με την οποία ήταν και τους είπαν να επιστρέψουν στο Μαρόκο. Το γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας των Η.Ε. για τους Πρόσφυγες στην Καζαμπλάνκα επιβεβαίωσε την προσφυγική ιδιότητα του Τ.Σ. τον Νοέμβριο του 2004. Αφού δεν κατάφερε να βρει δουλειά, επιχείρησε να σκαρφαλώσει τον φράχτη της Μελίγια στις 9 Σεπτεμβρίου 2005 μαζί με περίπου άλλους 30 ανθρώπους αλλά, όπως λέει, ήταν ο μόνος που κατόρθωσε να μπει στον ισπανικό θύλακα. Στις 19 Σεπτεμβρίου 2005 υπέβαλε αίτηση για άσυλο. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε ένα κέντρο για μετανάστες και αιτούντες άσυλο, που διευθύνουν οι ισπανικές αρχές.