ΚΡΟΑΤΙΑ: ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ "ΘΥΕΛΛΑ" - ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΑΚΟΜΑ ΔΕΝ ΑΠΟΝΕΜΗΘΗΚΕ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
4 Αυγούστου 2005
Δέκα χρόνια πριν, στις 4 Αυγούστου 1995, οι κροατικές δυνάμεις ξεκίνησαν την επιχείρηση «Θύελλα», για να ανακτήσουν περιοχές που βρίσκονταν υπό τον ντε φάκτο έλεγχο των Σέρβων της Κροατίας. Με την ευκαιρία της δέκατης επετείου της Επιχείρησης «Θύελλα», η Διεθνής Αμνηστία καλεί τις κροατικές αρχές να αρχίσουν αμέσως να εκπληρώνουν την υποχρέωσή τους να οδηγήσουν στη δικαιοσύνη όλους όσους ευθύνονται για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν κατά τον πόλεμο του 1991-1995, ανεξαρτήτως της εθνότητας των θυμάτων ή των δραστών.

Τον Μάιο και τον Αύγουστο του 1995, δυνάμεις του Κροατικού Στρατού και της αστυνομίας ανακατέλαβαν τις περιοχές της Δυτικής Σλαβονίας και της Κράινα. Κατά τη διάρκεια αυτών των στρατιωτικών επιθέσεων και μετά από αυτές, περίπου 200.000 Σέρβοι της Κροατίας, μεταξύ των οποίων ολόκληρος ο στρατός των Σέρβων της Κροατίας, κατέφυγαν στη γειτονική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας και σε περιοχές της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης υπό σερβοβοσνιακό έλεγχο. Μετά από αυτές τις επιχειρήσεις, μέλη του Κροατικού Στρατού και της αστυνομίας δολοφόνησαν, βασάνισαν και εκδίωξαν διά της βίας αμάχους Σέρβους της Κροατίας που είχαν παραμείνει στην περιοχή, καθώς και μέλη των αποσυρόμενων ενόπλων δυνάμεων των Σέρβων της Κροατίας. Οι ενέργειες στις οποίες προέβησαν οι κροατικές αρχές για να διερευνήσουν αυτά τα εγκλήματα, να οδηγήσουν τους υπαιτίους στη δικαιοσύνη και να δώσουν αποζημιώσεις στα θύματα και τις οικογένειές τους υπήρξαν σε μεγάλο βαθμό ανεπαρκείς.

Ο πρώην Στρατηγός του Κροατικού Στρατού, ʼντε Γκοτοβίνα, κατηγορείται από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και εγκλήματα πολέμου, περιλαμβανομένων των δολοφονιών τουλάχιστον 150 Σέρβων της Κράινα, που διαπράχθηκαν εναντίον του πληθυσμού των Σέρβων της Κροατίας κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης «Θύελλα» και μετά από αυτήν. Μέχρι σήμερα, οι κροατικές αρχές έχουν αποτύχει στην υποχρέωσή τους να εντοπίσουν, να συλλάβουν και να μεταβιβάσουν στην επιμέλεια του Δικαστηρίου τον ʼντε Γκοτοβίνα. Στην ομιλία της προς το Συμβούλιο Ασφαλείας των Η.Ε. τον Ιούνιο του 2005, η Εισαγγελέας του Δικαστηρίου δήλωσε ότι «κατά το πρώτο μέρος αυτού του έτους, οι προσπάθειες που κατέβαλαν οι αρχές [για να συλλάβουν τον ʼντε Γκοτοβίνα] δεν ήταν ούτε ενεργητικές, ούτε εστιασμένες, ενώ συνέβησαν διάφορα περιστατικά κατά τα οποία ευαίσθητες πληροφορίες χειραγωγήθηκαν έτσι ώστε να παρεμποδιστεί η έρευνα σε βάρος του Γκοτοβίνα και των δικτύων προστασίας του». Η Εισαγγελέας του Δικαστηρίου σημείωσε επίσης ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι ο ʼντε Γκοτοβίνα μπορεί ακόμα να υπολογίζει σε ενεργά δίκτυα υποστήριξης, μεταξύ άλλων εντός των κρατικών θεσμών.

Η παράλειψη των κροατικών αρχών να συνεργαστούν πλήρως με το Δικαστήριο και να συλλάβουν τον ʼντε Γκοτοβίνα οδήγησε στην απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναβάλει επ' αόριστον την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Κροατία που επρόκειτο να ξεκινήσουν στις 17 Μαρτίου 2005.

Οι δίκες που διεξάγονται από εγχώρια Δικαστήρια στην Κροατία δεν έχουν καταφέρει να φέρουν δικαιοσύνη σε όλα τα θύματα εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας και στις οικογένειές τους. Αν και τα κροατικά δικαστήρια επιδίωξαν με σφρίγος τη δίωξη Σέρβων της Κροατίας και άλλων που κατηγορούνταν για διάπραξη εγκλημάτων πολέμου εναντίον μελών της κροατικής εθνότητας, έχουν κάνει ελάχιστα για να αντιμετωπίσουν την ατιμωρησία για παραβιάσεις που διαπράχθηκαν από μέλη του Κροατικού Στρατού και των αστυνομικών δυνάμεων. Τα εγκλήματα εναντίον Σέρβων της Κροατίας που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων «Αστραπή» και «Θύελλα», καθώς και σε προηγούμενες φάσεις της σύγκρουσης, συχνά δεν αναγνωρίζονται, δεν διερευνώνται, ενώ οι δράστες σε μεγάλο βαθμό απολαμβάνουν ατιμωρησίας.

Σε έκθεση που εξέδωσε τον Δεκέμβριο του 2004, με τίτλο «Σκιά στο μέλλον της Κροατίας: Συνεχιζόμενη ατιμωρησία για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας» (βλ. http://www.amnesty.org.gr/news/2004-12-13-2.htm), η Διεθνής Αμνηστία είχε τεκμηριώσει ένα μοτίβο εκτεταμένης ατιμωρησίας, μεταξύ άλλων για φόνους και «εξαφανίσεις» Σέρβων της Κροατίας που διαπράχθηκαν στο Σίσακ το 1991-92. Εξ όσων γνωρίζει η Διεθνής Αμνηστία, καμία πρόοδος δεν σημειώθηκε στη διερεύνηση αυτών των εγκλημάτων και στην ποινική δίωξη των υπαιτίων.

Η πιο πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) για την πρόοδο της Κροατίας στην εκπλήρωση των διεθνών της δεσμεύσεων, που εκδόθηκε τον Ιούλιο του 2005, σημείωνε ότι οι Σέρβοι της Κροατίας συνεχίζουν να εκπροσωπούν την τεράστια πλειονότητα όσων διώκονται ποινικά (συχνά ερήμην) για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, ενώ το 2005 καμία νέα ποινική δίωξη δεν κινήθηκε εναντίον μελών των κροατικών ενόπλων δυνάμεων.

Η παράλειψη να διασφαλιστεί ότι το δικαστικό σώμα της Κροατίας αντιμετωπίζει όλες τις παραβιάσεις, ανεξαρτήτως της εθνότητας των θυμάτων ή των δραστών, παραβιάζει τις υποχρεώσεις της Κροατίας και υπονομεύει σοβαρά το κράτος δικαίου.

Από τους περίπου 300.000 Σέρβους της Κροατίας που εκτοπίστηκαν κατά τον πόλεμο του 1991-95, μόνο σχεδόν 117.000 έχουν καταγραφεί επισήμως ως επαναπατρισθέντες. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία των Η.Ε. για τους Πρόσφυγες, περίπου 200.000 κροάτες πρόσφυγες, κυρίως Σέρβοι της Κροατίας, παραμένουν εκτοπισμένοι σε γειτονικές ή πιο απομακρυσμένες χώρες. Πολλοί Σέρβοι της Κροατίας, ιδίως όσοι ζούσαν πριν σε αστικές περιοχές, δεν μπορούν να επιστρέψουν γιατί έχουν απολέσει τα δικαιώματα διαμονής τους σε διαμερίσματα κοινωνικής ιδιοκτησίας. Οι Σέρβοι της Κροατίας συνεχίζουν να είναι θύματα διακρίσεων στην πρόσβαση στην απασχόληση και στην πραγμάτωση άλλων οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Συνεχίζουν να αναφέρονται μερικά κρούσματα βίας και παρενοχλήσεων εναντίον Σέρβων της Κροατίας.

Η Διεθνής Αμνηστία επαναλαμβάνει την έκκλησή της προς τις κροατικές αρχές να αντιμετωπίσουν την ατιμωρησία για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, μέσω της πλήρους και άνευ όρων συνεργασίας με το Δικαστήριο, με την προοπτική να διασφαλίσουν τη σύλληψη και μεταβίβαση του ʼντε Γκοτοβίνα στην επιμέλεια του Δικαστηρίου.

Η Διεθνής Αμνηστία σημειώνει με ενδιαφέρον ότι οι κροατικές αρχές φαίνεται ότι πρόσφατα προέβησαν σε κάποιες πρώτες ενέργειες για να διερευνήσουν φόνους και «εξαφανίσεις» Σέρβων της Κροατίας που διαπράχθηκαν στο Όσιγεκ το 1991-92. Η οργάνωση θα παρακολουθήσει στενά τις προσπάθειες των αρχών να θέσουν τέρμα στην ατιμωρησία για αυτά τα εγκλήματα. Η Διεθνής Αμνηστία προτρέπει τις κροατικές αρχές να ξεκινήσουν παρόμοιες έρευνες για όλες τις άλλες υποθέσεις όπου μέλη των δυνάμεων του Κροατικού Στρατού και της αστυνομίας βαρύνονταν με υποψίες διάπραξης εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Η ατιμωρησία πρέπει να τερματιστεί για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια των Επιχειρήσεων «Αστραπή» και «Θύελλα» καθώς και για τους φόνους, τις «εξαφανίσεις» και τα βασανιστήρια που διαπράχθηκαν εναντίον Σέρβων της Κροατίας κατά την πρώτη φάση της σύγκρουσης.

Τέλος, η Διεθνής Αμνηστία προτρέπει τις αρχές να διασφαλίσουν την απομάκρυνση όλων των εμποδίων για τη βιώσιμη επιστροφή των προσφύγων Σέρβων της Κροατίας, μεταξύ άλλων διασφαλίζοντας την πρόσβαση σε στέγη και με τον τερματισμό των διακρίσεων εναντίον των Σέρβων της Κροατίας.