ΤΑ ΕΥΡΩΠΑΙΚΑ ΚΡΑΤΗ ΥΠΕΧΟΥΝ ΝΟΜΙΚΕΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΝΟΜΩΝ ΜΕΤΑΓΩΓΩΝ

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Η ελληνική κυβέρνηση καλείται να αποκαλύψει όλη την αλήθεια
14 Ιουνίου 2006
Η συνενοχή κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) στο υπό αμερικανική ηγεσία πρόγραμμα έκνομων μεταγωγών πρέπει να αντιμετωπιστεί στην αυριανή Ευρωπαϊκή Συνάντηση Κορυφής. Η συνάντηση αποτελεί σημαντική ευκαιρία για την Ε.Ε. να δεσμευτεί στον τερματισμό των έκνομων μεταγωγών στο ευρωπαϊκό έδαφος, όπως δήλωσε η Διεθνής Αμνηστία.

Η έκκληση αυτή συμπίπτει με τη δημοσίευση έκθεσης της Διεθνούς Αμνηστίας, που περιγράφει λεπτομερώς υποθέσεις που αφορούν επτά ευρωπαϊκά κράτη, περιλαμβανομένων τεσσάρων μελών της Ε.Ε. Η έκθεση αναλύει τα διάφορα επίπεδα ανάμιξης αυτών των κρατών και εξηγεί πώς, με βάση το διεθνές δίκαιο, τα κράτη είναι συνένοχα για τις καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράττονται με τις έκνομες μεταγωγές. Η έκνομη μεταγωγή αποτελεί μια παράνομη πρακτική, κατά την οποία άτομα τέθηκαν παρανόμως υπό κράτηση και μετήχθησαν μυστικά αεροπορικώς σε τρίτες χώρες, όπου υποβλήθηκαν σε άλλα εγκλήματα, όπως βασανιστήρια ή άλλες μορφές κακομεταχείρισης και «εξαφάνιση».

Η δημοσίευση της έκθεσης, με τίτλο «Συνένοχη στο έγκλημα: Ο ρόλος της Ευρώπης στις έκνομες μεταγωγές των ΗΠΑ», έρχεται μετά τη δημοσίευση, την περασμένη εβδομάδα, του σκληρού σχεδίου έκθεσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, του Γερουσιαστή Ντικ Μάρτι, ενώ παράλληλα σημειώνει την έναρξη εκστρατείας της Διεθνούς Αμνηστίας για τον τερματισμό των έκνομων μεταγωγών στον ευρωπαϊκό χώρο. Στο πλαίσιο αυτής της εκστρατείας, η Διεθνής Αμνηστία ζητά, με επιστολή της και συλλογή υπογραφών, από την ελληνική κυβέρνηση να αποκαλύψει όλη την αλήθεια από το 2002 μέχρι σήμερα.

«Η Ευρώπη συχνά αυτοπαρουσιάζεται ως φάρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η άβολη αλήθεια είναι ότι, χωρίς τη βοήθεια της Ευρώπης, μερικοί άνθρωποι δεν θα πάσχιζαν σήμερα να επουλώσουν τα τραύματά τους από τα βασανιστήρια που υπέστησαν σε κελιά φυλακών σε διάφορα μέρη του κόσμου», επισήμανε ο Κλαούντιο Κορντόνε, Ανώτερος Διευθυντής Έρευνας.

«Τα ευρωπαϊκά κράτη πρέπει να θέσουν τέρμα στην στάση ηθελημένης άγνοιάς τους για τις πτήσεις έκνομων μεταγωγών και αντ' αυτής να προχωρήσουν σε ενεργά βήματα για τον τερματισμό της πρακτικής αυτής στην επικράτειά τους».

«Τα ευρωπαϊκά κράτη δεν πρέπει να αποκρύπτουν τη συνενοχή τους στις έκνομες μεταγωγές των ΗΠΑ πίσω από τον μανδύα των μυστικών τους υπηρεσιών», τόνισε ο Κλαούντιο Κορντόνε. «Μερικά κράτη, μάλιστα, παρέδωσαν ανθρώπους στη CIA και έτσι φέρουν ευθύνη για τα βασανιστήρια και τις άλλες καταπατήσεις που επακολούθησαν και που υπέστησαν αυτοί οι άνθρωποι».

Κατά το διεθνές δίκαιο, τα κράτη που διευκολύνουν μεταγωγές προς χώρες, όπου γνωρίζουν ή όφειλαν να γνωρίζουν ότι υφίσταται κίνδυνος σοβαρών καταπατήσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι συνένοχα σε αυτές τις καταπατήσεις και τα άτομα που είναι συνένοχα σε απαγωγές, βασανιστήρια ή «εξαφανίσεις» πρέπει να καταστούν ποινικώς υπόλογα.

Το πρόγραμμα έκνομων μεταγωγών ανέδειξε επίσης το γεγονός ότι οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ μπορούν να δρουν μυστικά στην Ευρώπη έξω από τα όρια του κράτους δικαίου και χωρίς λογοδοσία. Η Ε.Ε. πρέπει να διασφαλίσει την ανάπτυξη ρυθμιστικού πλαισίου που να διέπει τις δραστηριότητες των εθνικών και των ξένων μυστικών υπηρεσιών.

Η Π.Γ.Δ. Μακεδονίας, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η Τουρκία και τα μέλη της Ε.Ε. Γερμανία, Ιταλία, Σουηδία και Βρετανία ενέχονται στις έξι υποθέσεις έκνομων μεταγωγών που περιγράφονται λεπτομερώς στην έκθεση. Σε κάθε μία από αυτές τις υποθέσεις, άνθρωποι 'τσουβαλιάστηκαν' σε αεροσκάφη και μετήχθησαν στο εξωτερικό, χωρίς τις νόμιμες διαδικασίες, σε κέντρα κράτησης όπου, όπως όλοι δηλώνουν, βασανίστηκαν ή υποβλήθηκαν σε άλλες μορφές κακομεταχείρισης. Αν και διαφέρει ο τρόπος με τον οποίο ενέχεται η κάθε χώρα (από το ότι επέτρεψε τη χρήση αεροδρομίων και εναέριου χώρου στην επικράτειά της, μέχρι το ότι συμμετείχε στη σύλληψη ή την απαγωγή ανθρώπων και τους παρέδωσε στις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ), οι ενέργειες ή η αδράνειά τους αντέβαιναν στις υποχρεώσεις τους βάσει του διεθνούς δικαίου. Πρέπει να λογοδοτήσουν.

Οι πληροφορίες από ημερολόγια πτήσεων, πράκτορες μυστικών υπηρεσιών και μη κυβερνητικές οργανώσεις, καθώς και τα στοιχεία που συλλέχθηκαν από τις έρευνες που διενεργούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κάνουν να ηχούν όλο και πιο κούφιες οι αρνήσεις των ευρωπαϊκών κρατών ότι είχαν ανάμιξη σε έκνομες μεταγωγές.

«Οι επίμονες αρνήσεις των ευρωπαϊκών κρατών ότι είχαν ανάμιξη σε έκνομες μεταγωγές και η έλλειψη οποιασδήποτε ουσιαστικής αντίδρασης της Ε.Ε., με εξαίρεση το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θέτουν ένα σοβαρό πρόβλημα - όχι μόνο για την αξιοπιστία της Ε.Ε., αλλά εν τέλει για την αποτελεσματικότητα της ίδιας της αντιτρομοκρατικής προσπάθειας», δήλωσε ο Ντικ Όστινγκ, Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Γραφείου της Διεθνούς Αμνηστίας.

Η Διεθνής Αμνηστία καλεί επίσης το Συμβούλιο της Ευρώπης να συνεχίσει το έργο του για την αποκάλυψη αυτής της πρακτικής, με τη δημιουργία εξεταστικής επιτροπής και με ενέργειες ώστε να διασφαλιστεί ότι τυχόν ελλείψεις της νομοθεσίας θα αντιμετωπιστούν τόσο σε περιφερειακό επίπεδο, όσο και από κάθε κράτος μεμονωμένα.

- Το πλήρες κείμενο της έκθεσης διατίθεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://web.amnesty.org/library/index/eur010082006

- Η Διεθνής Αμνηστία πραγματοποιεί εκστρατεία για τον τερματισμό των βασανιστηρίων και άλλων μορφών κακομεταχείρισης στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας». Για περισσότερες πληροφορίες, παρακαλούμε επισκεφθείτε τις ιστοσελίδες http://www.amnesty.org.gr/campaigns/stoptorture/ (ελληνικά) και http://web.amnesty.org/pages/stoptorture-index-eng (αγγλικά)

Δημόσιο έγγραφο

διεθνής αμνηστία

ΕΥΡΩΠΗ

Συνένοχη στο έγκλημα:

Ο ρόλος της Ευρώπης

στις έκνομες μεταγωγές των ΗΠΑ

14 Ιουνίου 2006 Περίληψη AI INDEX: EUR 01/008/2005

Οι κυβερνήσεις της Ευρώπης έχουν αρνηθεί επανειλημμένα τη συνενοχή τους στο πρόγραμμα έκνομων μεταγωγών των ΗΠΑ - μια παράνομη πρακτική, κατά την οποία πολυάριθμοι άνδρες τέθηκαν παρανόμως υπό κράτηση και μετήχθησαν μυστικά αεροπορικώς σε χώρες, όπου υπέστησαν περαιτέρω εγκλήματα, όπως βασανιστήρια και εξαναγκασμένη εξαφάνιση. Όμως, καθώς έρχονται στο φως αποδεικτικά στοιχεία για αυτό το πρόγραμμα, έχει καταστεί σαφές ότι πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν υιοθετήσει μια προσέγγιση ηθελημένης άγνοιας όσον αφορά τη χρήση της επικράτειάς τους από πτήσεις έκνομων μεταγωγών και ότι ορισμένα κράτη αναμίχθηκαν ενεργά σε μεμονωμένες υποθέσεις έκνομης μεταγωγής.

Αεροδρόμια και εναέριος χώρος της Ευρώπης χρησιμοποιήθηκαν από αεροσκάφη που ανήκαν ή μισθώθηκαν από την Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (CIA) των ΗΠΑ, τα οποία έχουν επανειλημμένα συνδεθεί με έκνομες μεταγωγές. Όργανα μερικών ευρωπαϊκών χωρών έχουν συμμετάσχει στη σύλληψη ανθρώπων, που προορίζονταν για έκνομη μεταγωγή, ή στην ανάκριση τέτοιων κρατουμένων μετά τη μεταγωγή τους σε χώρες, όπου τα βασανιστήρια είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούνται ασύστολα. Οι αναφορές υποδεικνύουν ότι οι ΗΠΑ ενδέχεται να διηύθυναν μυστικά κέντρα κράτησης, γνωστά ως 'μαύροι τόποι', στην Ανατολική Ευρώπη. Το πρόγραμμα έκνομων μεταγωγών ανέδειξε επίσης το γεγονός ότι ξένες μυστικές υπηρεσίες δρουν στην Ευρώπη έξω από τα όρια του κράτους δικαίου και χωρίς λογοδοσία.

Η Ευρώπη συχνά αυτοπαρουσιάζεται ως φάρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η άβολη αλήθεια είναι ότι, χωρίς τη βοήθεια της Ευρώπης, μερικοί άνθρωποι δεν θα πάσχιζαν σήμερα να επουλώσουν τα τραύματά τους από τα βασανιστήρια που υπέστησαν σε κελιά φυλακών σε διάφορα μέρη του κόσμου. Χωρίς τις πληροφορίες που πρόσφεραν ευρωπαϊκές μυστικές υπηρεσίες, μερικά από τα θύματα έκνομων μεταγωγών ενδεχομένως δεν θα είχαν καν απαχθεί. Χωρίς πρόσβαση στις εγκαταστάσεις αεροδρομίων και τον εναέριο χώρο της Ευρώπης, τα αεροσκάφη της CIA θα είχαν δυσκολευτεί περισσότερο να μεταφέρουν το ανθρώπινο φορτίο τους. Εν ολίγοις, η Ευρώπη υπήρξε συνένοχος των ΗΠΑ στο έγκλημα.

Νέα έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, με τίτλο «Συνένοχη στο έγκλημα: Ο ρόλος της Ευρώπης στις έκνομες μεταγωγές των ΗΠΑ» (AI Index: EUR 01/008/2006), εστιάζει σε έξι υποθέσεις έκνομης μεταγωγής, που αφορούν επτά ευρωπαϊκά κράτη και 13 θύματα. Όλες οι υποθέσεις αφορούν άνδρες που 'τσουβαλιάστηκαν' σε αεροσκάφη και μετήχθησαν στο εξωτερικό, χωρίς τις νόμιμες διαδικασίες, σε τόπους κράτησης όπου υποβλήθηκαν σε καταπατήσεις. Ο αντίκτυπος, τόσο στους ίδιους όσο και στις οικογένειές τους, υπήρξε καταστροφικός. Η έκθεση αναδεικνύει τον ρόλο διάφορων ευρωπαϊκών κρατών και δείχνει πώς οι ενέργειες ή η αδράνεια αυτών των κρατών αντέβαιναν στις υποχρεώσεις τους σύμφωνα με το εθνικό και το διεθνές δίκαιο.

1) Οι Μουσταφά Αΐτ Ιντίρ, Μπελκασέμ Μπενσαγιά, Χατζ Μπουντελάα, Σαμπέρ Λαχμέρ, Λαχντάρ Μπουμεντιέν και Μοχάμεντ Νέσλ συνελήφθησαν στις 18 Ιανουαρίου 2002 από την αστυνομία της Ομοσπονδίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και παραδόθηκαν στις δυνάμεις των ΗΠΑ που έδρευαν τότε στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη στο πλαίσιο της ειρηνευτικής Δύναμης Σταθεροποίησης υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ. Την προηγούμενη ημέρα, το Ανώτατο Δικαστήριο της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης είχε διατάξει την απελευθέρωση των έξι κρατουμένων, αποφαινόμενο ότι δεν υπήρχε καμία βάση για την κράτησή τους με κατηγορίες περί τρομοκρατίας που φέρονταν να τους απευθύνουν οι ΗΠΑ.

Μετά τη σύλληψη, οι έξι άνδρες μεταφέρθηκαν οδικώς σε βάση των ΗΠΑ στο Σεράγεβο και στη συνέχεια σε παρακείμενη αεροπορική βάση των ΗΠΑ. Από εκεί μετήχθησαν αεροπορικώς μέσω Τουρκίας στη ναυτική βάση των ΗΠΑ στο Γουαντάναμο, στην Κούβα, όπου παραμένουν κρατούμενοι. Ο Μουσταφά Αΐτ Ιντίρ φέρεται να υποβλήθηκε σε βασανιστήρια στο Γουαντάναμο. Όλοι οι άνδρες είναι αλγερινής καταγωγής, σε πέντε από αυτούς έχει χορηγηθεί βοσνιακή υπηκοότητα και ο έκτος έχει δικαίωμα παραμονής στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

Ο ρόλος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης στη σύλληψη των ανδρών και τη μεταβίβασή τους στην επιμέλεια των ΗΠΑ την καθιστά συνένοχη στην έκνομη μεταγωγή των έξι και στις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που υπέστησαν ως αποτέλεσμα. Το Επιμελητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης έκρινε ότι οι αρχές της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης τους απέλασαν έκνομα ενώ παραβίασαν επίσης άλλα δικαιώματά τους, μεταξύ των οποίων το δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια και το δικαίωμα να μην υποβάλλεται κανείς στη θανατική ποινή.

Η Τουρκία θα είχε ευθύνη για την παράλειψη προστασίας των έξι ανδρών εφ' όσον γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει ότι μετάγονταν παρανόμως.

2) O Μουχάμαντ Χαϊντάρ Ζαμάρ, Γερμανός υπήκοος, τέθηκε υπό κράτηση τον Δεκέμβριο του 2001 ενώ βρισκόταν σε ταξίδι στο Μαρόκο. Κρατήθηκε εκεί επί αρκετές εβδομάδες χωρίς απαγγελία κατηγορίας προτού μεταχθεί αεροπορικώς στη Συρία, όπου φέρεται να υποβλήθηκε σε βασανιστήρια. Η οικογένειά του δεν γνωρίζει πού βρίσκεται ή έστω αν είναι ζωντανός.

Ο Μουχάμαντ Ζαμάρ τελούσε κατά διαστήματα υπό παρακολούθηση από την αστυνομία στη Γερμανία επί αρκετά χρόνια. Οι πληροφορίες για τα ταξιδιωτικά του σχέδια, που φέρονται να προμήθευσε η Γερμανία, πιστεύεται ότι έπαιξαν οργανικό ρόλο στη σύλληψή του στο Μαρόκο. Κατά την κράτησή του στη Συρία, μέλη των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών και σωμάτων ασφαλείας τον ανέκριναν επί τριήμερο. Η φερόμενη συμπεριφορά της Γερμανίας, εφ' όσον επιβεβαιωθεί, θα την καθιστούσε συνένοχη στις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που εκείνος υπέστη στο Μαρόκο και τη Συρία.

3) Ο Αμπού Ομάρ, Αιγύπτιος κληρικός στον οποίο είχε χορηγηθεί άσυλο στην Ιταλία, απήχθη στο Μιλάνο στις 17 Φεβρουαρίου 2003 από πράκτορες της CIA με την πιθανή βοήθεια Ιταλού αξιωματικού των καραμπινιέρων. Μεταφέρθηκε στην κοινή αεροπορική βάση Ιταλίας/ΗΠΑ στο Αβιάνο της Ιταλίας και στη συνέχεια μεταφέρθηκε αεροπορικώς στην αεροπορική βάση των ΗΠΑ στο Ραμστάιν της Γερμανίας. Από εκεί μετήχθη αεροπορικώς με αεροσκάφος μισθωμένο από τη CIA στην Αίγυπτο, όπου φέρεται να υποβλήθηκε σε βασανιστήρια. Πιστεύεται ότι συνεχίζει να κρατείται στην Αίγυπτο χωρίς απαγγελία κατηγορίας. Η οικογένειά του φαίνεται ότι δεν τον έχει δει από τον Φεβρουάριο του 2005.

Μοιάζει απίθανο η απαγωγή να πραγματοποιήθηκε χωρίς να είναι σε γνώση τουλάχιστον μερικοί Ιταλοί αξιωματούχοι, στην οποία περίπτωση η Ιταλία υπήρξε συνένοχη στην έκνομη μεταγωγή του Αμπού Ομάρ και στις όποιες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που υπέστη κατά συνέπεια.

Επίσης, η Γερμανία ενδέχεται να υπήρξε συνένοχη στις παραβιάσεις κατά του Αμπού Ομάρ εφ' όσον Γερμανοί αξιωματούχοι είχαν αντίληψη των εγκλημάτων της στέρησης ελευθερίας και του καταναγκασμού που διαπράττονταν εναντίον του.

4) O Χαλέντ ελ-Μάσρι, γερμανός υπήκοος λιβανικής καταγωγής, απήχθη στις 31 Δεκεμβρίου 2003 ενώ ζητούσε να εισέλθει στην Π.Γ.Δ. Μακεδονίας. Τον έθεσαν υπό κράτηση επί 23 ημέρες ένοπλοι με πολιτική περιβολή, που πιστεύεται ότι ήταν πράκτορες της Π.Γ.Δ. Μακεδονίας, ενώ τον ανέκριναν και φέρονται να τον υπέβαλαν σε κακομεταχείριση. Στη συνέχεια τον μετέφεραν οδικώς σε ένα αεροδρόμιο, πιθανότατα στα Σκόπια, και τον παρέδωσαν σε αξιωματούχους των ΗΠΑ. Λέει ότι στη συνέχεια τον αλυσόδεσαν στο δάπεδο ενός αεροσκάφους και τον μετέφεραν αεροπορικώς μέσω Ιράκ στο Αφγανιστάν. Εκεί κρατήθηκε σε φυλακή υπό αμερικανική διεύθυνση στην Καμπούλ, όπου κατά τους ισχυρισμούς υποβλήθηκε σε ξυλοδαρμούς και σε μερικό λιμό, και ανακρίθηκε από πράκτορες των ΗΠΑ. Αφού οι αρχές των ΗΠΑ συνειδητοποίησαν όπως φαίνεται ότι είχαν κάνει λάθος, ο Χαλέντ ελ-Μάσρι μεταφέρθηκε αεροπορικώς σε αεροδρόμιο κάπου στα Βαλκάνια τον Μάιο του 2004 και στη συνέχεια μεταφέρθηκε οδικώς στα αλβανικά σύνορα. Οι αλβανικές αρχές φαίνεται ότι φρόντισαν για την πτήση επιστροφής του στη Γερμανία.

Αν επιβεβαιωθεί ο φερόμενος ρόλος της Π.Γ.Δ. Μακεδονίας στην κράτηση του Χαλέντ ελ-Μάσρι και τη μεταβίβασή του στην επιμέλεια των ΗΠΑ, τότε η χώρα θα φέρει ευθύνη για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του στην Π.Γ.Δ. Μακεδονίας και θα είναι συνένοχη στην έκνομη μεταγωγή του και στις όποιες επακόλουθες καταπατήσεις υπέστη.

Υπάρχουν επίσης ισχυρισμοί ότι Γερμανοί αξιωματούχοι πρόσφεραν πληροφορίες που οδήγησαν στη σύλληψη του Χαλέντ ελ-Μάσρι και ότι γνώριζαν για την ανάκριση και τον αναφερόμενο βασανισμό του και δεν παρενέβησαν για να τον προστατεύσουν. Αν είναι έτσι, τότε και η Γερμανία πρέπει να λογοδοτήσει για τον ρόλο της στην έκνομη μεταγωγή του Χαλέντ ελ-Μάσρι και στις καταπατήσεις που υπέστη κατά συνέπεια.

5) Οι Αχμέντ Αγκίζα και Μοχάμεντ Ελ Ζάρι, Αιγύπτιοι υπήκοοι που είχαν ζητήσει άσυλο στη Σουηδία, τέθηκαν υπό κράτηση στη Σουηδία στις 18 Δεκεμβρίου 2001, μεταφέρθηκαν στον Αερολιμένα Μπρόμα της Στοκχόλμης, ακινητοποιήθηκαν με λουριά στο εσωτερικό αεροσκάφους της CIA και μεταφέρθηκαν στην Αίγυπτο. Λίγες ώρες νωρίτερα, οι σουηδικές αρχές είχαν απορρίψει τις αιτήσεις των δύο ανδρών για άσυλο και είχαν αποφασίσει να τους απελάσουν αμέσως, χωρίς να ενημερώσουν τους δικηγόρους τους και χωρίς να τους επιτρέψουν να αμφισβητήσουν τις αποφάσεις ενώπιον ανεξάρτητου οργάνου.

Μόλις επιστράφηκαν στην Αίγυπτο, οι δύο άνδρες κρατήθηκαν χωρίς επαφή με τον έξω κόσμο και φέρονται να υποβλήθηκαν σε βασανιστήρια. Τον Απρίλιο του 2004, μετά από άδικη δίκη ενώπιον στρατοδικείου στην Αίγυπτο, ο Αχμέντ Αγκίζα καταδικάστηκε σε κάθειρξη 25 ετών, χωρίς δυνατότητα έφεσης, με τις κατηγορίες της συμμετοχής και ηγεσίας παράνομης ομάδας και της εγκληματικής συνωμοσίας. Το δικαστήριο αρνήθηκε να ερευνήσει την καταγγελία του Αχμέντ Αγκίζα ότι είχε υποβληθεί σε βασανιστήρια. Η ποινή του αργότερα μειώθηκε σε 15 χρόνια κάθειρξη και παραμένει φυλακισμένος στην Αίγυπτο. Ο Μοχάμεντ Ελ Ζάρι αποφυλακίστηκε στο Κάιρο τον Οκτώβριο του 2003 χωρίς ποτέ να του έχει απαγγελθεί κατηγορία.

Η Σουηδία αρνήθηκε στον Αχμέντ Αγκίζα και τον Μοχάμεντ Ελ Ζάρι την πρόσβαση σε πλήρη και δίκαιη διαδικασία χορήγησης ασύλου. Η Επιτροπή του ΟΗΕ Κατά των Βασανιστηρίων αποφάνθηκε ότι η Σουηδία παραβίασε τις υποχρεώσεις της βάσει της Σύμβασης Κατά των Βασανιστηρίων καθ' ότι μετήγαγε τους δύο άνδρες ενώ γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει ότι διέτρεχαν υψηλό κίνδυνο βασανιστηρίων στην Αίγυπτο. Σε μια απόπειρα να παρακάμψουν τις νομικές υποχρεώσεις τους, οι σουηδικές αρχές ζήτησαν και έλαβαν διπλωματικές διαβεβαιώσεις από την Αίγυπτο ότι οι άνδρες δεν θα βασανίζονταν ούτε θα υποβάλλονταν στη θανατική ποινή και ότι θα είχαν δίκαιη δίκη κατά την επιστροφή τους στην Αίγυπτο. Οι διαβεβαιώσεις αυτού του είδους δεν είχαν καμία αξία και δεν απάλλασσαν τη Σουηδία από την υποχρέωσή της να μην στείλει τους άνδρες σε μια χώρα, όπου θα διέτρεχαν κίνδυνο βασανιστηρίων. Επιπλέον, η σουηδική αστυνομία δεν απέτρεψε την κακομεταχείριση των δύο ανδρών από πράκτορες των ΗΠΑ σε σουηδικό έδαφος και κατά τη διάρκεια της πτήσης. Συνοψίζοντας, η Σουηδία υπήρξε συνένοχη στην έκνομη μεταγωγή των Αχμέντ Αγκίζα και Μοχάμεντ Ελ Ζάρι και στις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που υπέστησαν στα χέρια ξένων πρακτόρων στη Σουηδία, στο αεροσκάφος και στην Αίγυπτο.

6) Οι Μπισέρ Αλ-Ράουι και Τζαμίλ Ελ-Μπάνα μετέβησαν αεροπορικώς από τη Βρετανία στη Γκάμπια στις 8 Νοεμβρίου 2002 για να συστήσουν επιχείρηση. Ο Μπισέρ Ελ-Ράουι είναι Ιρακινός υπήκοος που ζούσε στη Βρετανία από το 1983. Ο Τζαμίλ Ελ-Μπάνα είναι Ιορδανός υπήκοος, που είχε έρθει στη Βρετανία το 1994 και του χορηγήθηκε άδεια να παραμείνει επ' αόριστον στη Βρετανία ως πρόσφυγας.

Με την άφιξή τους στη Γκάμπια, συνελήφθησαν από πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών της Γκάμπια και, αφού ανακρίθηκαν, παραδόθηκαν στην επιμέλεια των ΗΠΑ. Κρατήθηκαν χωρίς επαφή με τον έξω κόσμο για διάστημα μεγαλύτερο του ενός μηνός και ανακρίθηκαν από πράκτορες των ΗΠΑ. Κάποια στιγμή πριν τις 23 Ιανουαρίου 2003 αμφότεροι μετήχθησαν μυστικά στην αεροπορική βάση των ΗΠΑ στο Μπαγκράμ του Αφγανιστάν. Η μεταγωγή τους πραγματοποιήθηκε πριν τους επιτραπεί να συμβουλευτούν δικηγόρο, πριν από οποιαδήποτε ανεξάρτητη εξέταση τυχόν στοιχείων εναντίον τους και παρά το γεγονός ότι στο Ανώτατο Δικαστήριο της Γκάμπια εκκρεμούσε αίτηση χάμπεας κόρπους για λογαριασμό τους. Μετά από έναν περίπου μήνα στο Μπαγκράμ, μεταφέρθηκαν στον Κόλπο του Γουαντάναμο, όπου συνεχίζουν να κρατούνται.

Οι δύο άνδρες είχαν ανακριθεί από Βρετανούς αξιωματούχους σε διάφορες περιπτώσεις στο παρελθόν, αλλά ποτέ δεν τους απαγγέλθηκε κατηγορία για οποιοδήποτε αδίκημα. Η Βρετανία πρόσφερε πληροφορίες για τους άνδρες και τα ταξιδιωτικά τους σχέδια στις αρχές της Γκάμπια και «σε μία άλλη χώρα», που η Διεθνής Αμνηστία πιστεύει ότι είναι οι ΗΠΑ. Εν όψει αυτού του γεγονότος, είναι σαφές ότι η Βρετανία έπαιξε οργανικό ρόλο στην κράτηση των Μπισέρ Αλ-Ράουι και Τζαμίλ Ελ-Μπάνα στη Γκάμπια. Η Βρετανία θα ήταν συνένοχη στην έκνομη μεταγωγή των δύο ανδρών και στις συνακόλουθες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων εφ' όσον οι βρετανικές αρχές γνώριζαν ή όφειλαν να γνωρίζουν ότι η παροχή πληροφοριών για τους δύο άνδρες θα οδηγούσε στην έκνομη μεταγωγή τους.

Ευθύνες των κρατών

Αυτές οι έξι υποθέσεις δεν αφήνουν παρά ελάχιστες αμφιβολίες ότι τα συγκεκριμένα κράτη -Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βρετανία, Γερμανία, Ιταλία, Π.Γ.Δ. Μακεδονίας, Σουηδία και Τουρκία- παρέβησαν το καθήκον τους να σέβονται και να προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτά τα κράτη πρέπει να λογοδοτήσουν για τον ρόλο που έπαιξαν στις έκνομες μεταγωγές.

Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τα κράτη που διευκολύνουν μεταγωγές σε χώρες, όπου γνωρίζουν ή όφειλαν να γνωρίζουν ότι υφίσταται κίνδυνος σοβαρών καταπατήσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι συνένοχα σε αυτές τις καταπατήσεις. Στα άτομα που είναι συνένοχα σε απαγωγές, βασανιστήρια ή «εξαφανίσεις» πρέπει να αποδοθούν ποινικές ευθύνες. Χρειάζονται επείγουσες ενέργειες σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο για να διασφαλιστεί ο μόνιμος τερματισμός της ευρωπαϊκής ανάμιξης στις έκνομες μεταγωγές των ΗΠΑ.

Έρευνες έχουν κινηθεί από ευρωπαϊκά όργανα, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, για διάφορες όψεις της αμερικανικής πρακτικής της έκνομης μεταγωγής, ενώ ευρωπαϊκά κράτη έχουν ξεκινήσει διάφορες ποινικές έρευνες για ατομικές υποθέσεις έκνομης μεταγωγής. Πρόκειται για ευπρόσδεκτες πρωτοβουλίες, οι οποίες έχουν ήδη φέρει στο φως αποκαλυπτικά στοιχεία και έχουν καταλήξει σε σημαντικά ενδιάμεσα συμπεράσματα.

Την 1η Μαρτίου 2006, για παράδειγμα, ο Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης, Τέρι Ντέιβις, δήλωσε: «Φαίνεται ότι το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης αποτελεί άνετο κυνηγότοπο για ξένες υπηρεσίες ασφαλείας». Το σχέδιο ενδιάμεσης έκθεσης της έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2006, ανέφερε ότι δεν είναι αληθοφανές «πως ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν γνώριζαν τις � δραστηριότητες έκνομων μεταγωγών που λάμβαναν χώρα στο έδαφός τους και στον εναέριο χώρο ή τα αεροδρόμιά τους».

Στις 7 Ιουνίου, ο Γερουσιαστής Ντικ Μάρτι, εκ μέρους της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, εξέδωσε το σχέδιο έκθεσής του. Ανέφερε ότι υπήρχαν αυξανόμενες ενδείξεις για την ενδεχόμενη ύπαρξη μυστικών τόπων κράτησης της CIA στην Ευρώπη. Η έκθεση ήταν ακόμα πιο έντονη όσον αφορά την ευρωπαϊκή ανάμιξη στις έκνομες μεταγωγές: «Είναι πλέον σαφές -αν και απέχουμε ακόμα πολύ από τη διαπίστωση της πλήρους αλήθειας- ότι οι αρχές διαφόρων ευρωπαϊκών χωρών συμμετείχαν ενεργά με τη CIA σε αυτές τις έκνομες δραστηριότητες. ’λλες χώρες τις παρέβλεψαν εν γνώσει τους, ή δεν ήθελαν να γνωρίζουν».

Ο συνδυασμός μυστικότητας, άρνησης και συσκότισης σημαίνει ότι η κλίμακα του προγράμματος έκνομων μεταγωγών με την ανάμιξη της Ευρώπης -τόσο στο παρελθόν όσο και στο παρόν- μόνο να υποτεθεί μπορεί. Όσο οι κυβερνήσεις δεν χρησιμοποιούν διαφανείς και σύννομες διαδικασίες όταν έχουν να κάνουν με ανθρώπους που φέρονται να βαρύνονται με υποψίες τρομοκρατίας, κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος τι επιτρέπει η κυβέρνησή του στη CIA να κάνει στους ουρανούς ή το έδαφος της χώρας, ίσως λίγα μόλις χιλιόμετρα από το σπίτι του.

Για να συμβάλει στον τερματισμό της ανάμιξης της Ευρώπης στο αμερικανικό πρόγραμμα έκνομων μεταγωγών, η Διεθνής Αμνηστία προβαίνει στις εξής συστάσεις (οι συστάσεις χωρίς συντομεύσεις υπάρχουν στο πλήρες κείμενο της έκθεσης):

Προς όλα τα κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης:

1) Να δηλώσουν δημοσίως ότι οι έκνομες μεταγωγές και οι πτήσεις έκνομων μεταγωγών δεν επιτρέπονται και να λάβουν αποτελεσματικά μέτρα για να αποτρέπουν τις έκνομες μεταγωγές και τις πτήσεις έκνομων μεταγωγών μέσω του εδάφους και του εναέριου χώρου τους.

2) Να ξεκινήσουν, εφ' όσον ενέχονται σε υπόθεση έκνομης μεταγωγής, ανεξάρτητη και αμερόληπτη έρευνα για την πρακτική των έκνομων μεταγωγών, μεταξύ άλλων επανεξετάζοντας διεξοδικά τις πολιτικές και πρακτικές που ενδέχεται να διευκολύνουν έκνομες μεταγωγές.

3) Να διασφαλίσουν ότι κανείς δεν τίθεται υπό μυστική ή κατ' άλλον τρόπο αυθαίρετη κράτηση στο έδαφός τους ή σε οποιοδήποτε έδαφος υπό τον αποτελεσματικό τους έλεγχο, μεταξύ άλλων ιδρύοντας ανεξάρτητο όργανο εμπειρογνωμόνων με εντολή να επισκέπτεται οποιουσδήποτε χώρους κράτησης.

4) Να συνεργαστούν πλήρως με τις συνεχιζόμενες διεθνείς και περιφερειακές έρευνες για την έκνομη μεταγωγή και τη μυστική κράτηση, μεταξύ άλλων παρέχοντάς τους πρόσβαση σε όλες τις συναφείς πληροφορίες και τα συναφή πρόσωπα.

5) Να διασφαλίσουν πλήρως τη λογοδοσία των εθνικών και ξένων μυστικών υπηρεσιών.

6) Να επιβάλουν την απαγόρευση της αναγκαστικής επιστροφής ή μεταγωγής οποιουδήποτε προσώπου σε οποιοδήποτε μέρος, όπου υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστεύεται ότι το πρόσωπο θα διέτρεχε κίνδυνο σοβαρών παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή θανατικής ποινής, καθώς και να μην επιζητούν ούτε να δέχονται διπλωματικές διαβεβαιώσεις ή παρόμοιες διμερείς συμφωνίες εκεί όπου υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστεύεται ότι ένα πρόσωπο, για το οποίο εξετάζεται το ενδεχόμενο αναγκαστικής επιστροφής ή μεταγωγής, θα διέτρεχε κίνδυνο βασανιστηρίων ή άλλων μορφώνκακομεταχείρισης.

7) Να διώξουν ποινικώς οποιονδήποτε βαρύνεται με εύλογες υποψίες ότι ευθύνεται για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε σχέση με έκνομες μεταγωγές, περιλαμβανομένων εγκλημάτων του διεθνούς δικαίου, όπως βασανιστήρια και εξαναγκασμένη εξαφάνιση.

8) Να διασφαλίσουν ότι η τύχη όλων των θυμάτων έκνομων μεταγωγών και ο τόπος όπου βρίσκονται θα διαπιστωθούν και θα κοινοποιηθούν στους συγγενείς τους.

9) Να διασφαλίσουν ότι όλα τα θύματα θα λάβουν άμεση και επαρκή ηθική και υλική αποζημίωση από το κράτος ή τα κράτη που ευθύνονται, περιλαμβανομένης επανόρθωσης, αποκατάστασης και δίκαιης και επαρκούς χρηματικής αποζημίωσης.

Προς το Συμβούλιο της Ευρώπης:

1) Να διασφαλίσει ότι όλα τα συναφή όργανα και μηχανισμοί του Συμβουλίου της Ευρώπης θα συνεχίσουν να εργάζονται πάνω στα ζητήματα που σχετίζονται με έκνομες μεταγωγές και μυστική κράτηση, συγκεκριμένα επιτηρώντας και εκθέτοντας δημοσίως τις εξελίξεις.

2) Να διασφαλίσει ότι όλα αυτά τα όργανα και μηχανισμοί θα προβούν σε κάθε αναγκαία ενέργεια για να διασφαλίσουν ότι οι ελλείψεις στον νόμο και την πρακτική, που διευκόλυναν τη μυστική κράτηση και τις έκνομες μεταγωγές, θα αντιμετωπιστούν τόσο σε περιφερειακό επίπεδο, όσο και από τα κράτη-μέλη.

Προς την Ευρωπαϊκή Ένωση:

1) Να επιβεβαιώσει απερίφραστα, κατά την ανάπτυξη της αντιτρομοκρατικής της πολιτικής σε όλη την έκταση της Ε.Ε., ότι οι έκνομες μεταγωγές είναι απαράδεκτες, όπως είναι και η χρήση διπλωματικών διαβεβαιώσεων σε περιπτώσεις όπου άνθρωποι θα διέτρεχαν κίνδυνο βασανιστηρίων ή άλλων μορφών κακομεταχείρισης.

2) Να διασφαλίσει ότι όλοι οι θεσμοί, οι υπηρεσίες και τα όργανα της Ε.Ε. συνεργάζονται πλήρως με την Προσωρινή Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη φερόμενη χρήση ευρωπαϊκών χωρών από τη CIA για τη μεταφορά και παράνομη κράτηση κρατουμένων και να διασφαλίσει ότι, τόσο αυτοί οι θεσμοί, οι υπηρεσίες και τα όργανα, όσο και τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., θα προβούν στις κατάλληλες ενέργειες εν όψει των συμπερασμάτων και των συστάσεων της Επιτροπής.

3) Να προβεί σε ενέργειες για να θεσπίσει σαφείς και δεσμευτικούς κανονισμούς που να παρέχουν εγγυήσεις κατά της χρήσης εναέριου χώρου ή αεροδρομίων κρατών-μελών της Ε.Ε. για σκοπούς έκνομων μεταγωγών και μα διασφαλίζουν την πλήρη λογοδοσία για τις δραστηριότητες των ξένων και των εθνικών μυστικών υπηρεσιών.

Αυτή η περίληψη συνοψίζει έκθεση 48 σελίδων (18.228 λέξεων) με τίτλο �Partners in crime: Europe's role in US renditions� (AI Index: EUR 01/008/2006), που εξέδωσε η Διεθνής Αμνηστία τον Ιούνιο 2006. Όποιος επιθυμεί περισσότερες λεπτομέρειες ή την ανάληψη δράσης για αυτό το ζήτημα θα πρέπει να συμβουλευτεί το πλήρες κείμενο (http://www.web.amnesty.org/library/index/engeur010082006). Εκτεταμένη σειρά υλικών μας για αυτό και άλλα θέματα υπάρχει στη διεύθυνση http://www.amnesty.org ενώ μπορεί κανείς να λαμβάνει τα διεθνή δελτία τύπου της Διεθνούς Αμνηστίας μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου: http://www.amnesty.org/email/email_updates.html

Ελληνικό Τμήμα, Σίνα 30, 106 72 Αθήνα, τηλ. 210-3631532, φαξ 210-3638016

Website: , email:

International Secretariat, 1 Easton Street, London WC1X 0DW, United Kingdom