ΙΤΑΛΙΑ: ΞΥΛΟΔΑΡΜΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΝΟΜΕΣ ΑΠΕΛΑΣΕΙΣ ΛΟΓΩ ΠΙΕΣΗΣ ΤΗΣ Ε.Ε. ΓΙΑ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΣΤΑΣΗΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ

Δημοσιεύθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2016, 14:29Εκτύπωση

 Η πίεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Ιταλία να «γίνει πιο σκληρή» απέναντι σε πρόσφυγες και μετανάστες, έχει οδηγήσει σε παράνομες απελάσεις και κακομεταχειρίσεις, οι οποίες σε κάποιες περιπτώσεις ισοδυναμούν με βασανιστήρια, αποκάλυψε μια νέα έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας σήμερα.

Ξυλοδαρμοί, ηλεκτροσόκ και σεξουαλικός εξευτελισμός εντοπίζονται ανάμεσα στους πολυάριθμους ισχυρισμούς κακοποίησης που καταγράφηκαν στο Hotspot της Ιταλίας: Πώς η εμβληματική προσέγγιση της Ε.Ε. οδηγεί σε παραβιάσεις των δικαιωμάτων των προσφύγων και των μεταναστών. Η έκθεση παρουσιάζει πώς η επιχορηγούμενη από την Ε.Ε. «προσέγγιση των hotspot» για τη διαχείριση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών από την ώρα της άφιξής τους, όχι μόνο υποβαθμίζει το δικαίωμά τους να διεκδικήσουν άσυλο, αλλά έχει οδηγήσει σε αποτρόπαιες κακοποιήσεις.

«Στην απόφασή τους να μειώσουν την περαιτέρω μετακίνηση των προσφύγων και μεταναστών σε άλλα κράτη μέλη, οι ηγέτες της Ε.Ε. έχουν οδηγήσει τις ιταλικές αρχές στα άκρα – και παραπέρα – της νομιμότητας», δήλωσε ο Matteo de Bellis, ερευνητής της Διεθνούς Αμνηστίας στην Ιταλία.

«Ως αποτέλεσμα, ψυχικά και σωματικά τραυματισμένοι άνθρωποι που καταφθάνουν στην Ιταλία μετά από τρομερά ταξίδια, υποβάλλονται σε λανθασμένες αξιολογήσεις, ενώ σε μερικές περιπτώσεις σε αποτρόπαιες κακομεταχειρίσεις στα χέρια της αστυνομίας, καθώς επίσης και σε παράνομες απελάσεις».

Η προσέγγιση του hotspot έχει σχεδιαστεί για να ταυτοποιεί και να κάνει λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων των νέων αφίξεων στις χώρες πρώτης γραμμής της Ε.Ε. όπως η Ιταλία, να αξιολογεί άμεσα τις ανάγκες των νεοεισερχομένων για προστασία και είτε να επεξεργάζεται τις αιτήσεις τους για άσυλο, είτε να τους επιστρέφει στη χώρα προέλευσής τους. Η έκθεση, βασισμένη σε συνεντεύξεις με περισσότερους από 170 πρόσφυγες και μετανάστες, αποκαλύπτει σημαντικές αποτυχίες σε κάθε ένα από αυτά τα στάδια.

Σε μια προσχηματική προσπάθεια μείωσης της πίεσης που υφίστανται οι χώρες πρώτης υποδοχής, όπως η Ιταλία, η προσέγγιση του hotspot έχει ουσιαστικά ταυτιστεί με το πρόγραμμα επανεγκατάστασης των αιτούντων άσυλο σε άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε. Ωστόσο, το στοιχείο της αλληλεγγύης στην προσέγγιση του hotspot έχει αποδειχθεί περίτρανα απατηλό: έως τώρα, 1.200 άνθρωποι έχουν επανεγκατασταθεί από την Ιταλία, από τους 40.000 που είχε συμφωνηθεί, ενώ περισσότεροι από 150.000 άνθρωποι έφτασαν φέτος στην Ιταλία μέσω της θάλασσας. Καθώς, η θαλάσσια διαδρομή είναι επικίνδυνη, οι ιταλικές αρχές ηγούνται προσπαθειών να διασώσουν ανθρώπους από τη Μεσόγειο.

Λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων με τη βία

Η προσέγγιση του hotspot, η οποία παρουσιάστηκε το 2015 με πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προϋποθέτει από την Ιταλία τη λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων όλων των νέων αφίξεων. Ωστόσο, αυτοί που θέλουν να διεκδικήσουν άσυλο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες – ενδεχομένως επειδή έχουν συγγενείς σε αυτές – δεν τους συμφέρει να δακτυλοσκοπηθούν από τις ιταλικές αρχές, ούτως ώστε να αποφύγουν τον κίνδυνο να σταλούν πίσω στην Ιταλία με βάση το Ευρωπαϊκό σύστημα του Δουβλίνου.

Υπό την πίεση των κυβερνήσεων και των θεσμών της Ε.Ε., η Ιταλία έχει υιοθετήσει εξαναγκαστικές πρακτικές για την απόκτηση των δακτυλικών αποτυπωμάτων. Η Διεθνής Αμνηστία έχει λάβει σαφείς αναφορές για αυθαίρετες φυλακίσεις, εκφοβισμούς και εκτεταμένη χρήση σωματικής βίας με σκοπό την εξαναγκαστική απόκτηση δακτυλικών αποτυπωμάτων από νεοαφιχθέντες άνδρες, γυναίκες, ακόμη και παιδιά. Από τις 24 μαρτυρίες κακομεταχείρισης που συγκέντρωσε η Διεθνής Αμνηστία, οι 16 περιλάμβαναν ξυλοδαρμό. Μία γυναίκα 25 ετών από την Ερυθραία, περιέγραψε πώς ένας αστυνομικός την χαστούκιζε επανειλημμένα στο πρόσωπο μέχρι να συμφωνήσει να δώσει τα δακτυλικά της αποτυπώματα.

Σε πολλές περιπτώσεις, πρόσφυγες και μετανάστες, επίσης ισχυρίστηκαν ότι υπέστησαν ηλεκτροσόκ με ράβδους αναισθητοποίησης. Ένα 16χρονο αγόρι από το Νταρφούρ περιέγραψε την εμπειρία του στη Διεθνή Αμνηστία: «Μου έκαναν ηλεκτροσόκ με ένα μπαστούνι, πολλές φορές στο αριστερό πόδι, μετά στο δεξί πόδι, στο στήθος και στην κοιλιά. Ήμουν πολύ αδύναμος, δεν μπορούσα να αντισταθώ και σε εκείνο το σημείο, πήραν και τα δύο χέρια μου και τα έβαλαν στο μηχάνημα».

Άλλο ένα 16χρονο αγόρι και ένας 27χρονος άνδρας ισχυρίστηκαν πως η αστυνομία τους εξευτέλισε σεξουαλικά και προκάλεσε πόνο στα γεννητικά τους όργανα. Όπως περιέγραψε ο άνδρας στη Διεθνή Αμνηστία, οι αστυνομικοί στην Κατάνια τον ξυλοκόπησαν και του έκαναν ηλεκτροσόκ, προτού τον αναγκάσουν να γδυθεί και χρησιμοποιήσουν πάνω του μια πένσα με τρεις δαγκάνες: «Καθόμουν σε μία καρέκλα φτιαγμένη από αλουμίνιο, με ένα άνοιγμα στο κάθισμα. Μου κρατούσαν τους ώμους και τα πόδια, έπιασαν τους όρχεις μου με την πένσα και τους τράβηξαν δύο φορές. Δεν μπορώ να περιγράψω πόσο επίπονο ήταν».

Παρότι, η συμπεριφορά των περισσότερων αστυνομικών παραμένει επαγγελματική και η διαδικασία απόκτησης δακτυλικών αποτυπωμάτων πραγματοποιείται γενικά χωρίς επεισόδια, τα ευρήματα αυτής της έκθεσης δημιουργούν σοβαρές ανησυχίες και επισημαίνουν την ανάγκη ανεξάρτητης έρευνας των τωρινών πρακτικών.

Διαδικασία καταγραφής και ταυτοποίησης 

Στα πλαίσια της προσέγγισης του hotspot, οι νέες αφίξεις στην Ιταλία περνάνε από τη διαδικασία καταγραφής προκειμένου να προσδιοριστεί ποιοι χρήζουν καθεστώς διεθνούς προστασίας και ποιοι όχι. Αυτό σημαίνει ότι άνθρωποι, συχνά ψυχικά και σωματικά εξαντλημένοι από τα ταξίδια τους και χωρίς πρόσβαση σε επαρκή πληροφόρηση ή καθοδήγηση στις διαδικασίες ασύλου, πρέπει να απαντήσουν σε ερωτήσεις καθοριστικές για το μέλλον τους.

Μια 29χρονη γυναίκα από τη Νιγηρία είπε στη Διεθνή Αμνηστία: «Δεν ξέρω καν πώς φτάσαμε εδώ, έκλαιγα… Έβλεπα τόσο πολλούς αστυνομικούς, φοβόμουν… Το μυαλό μου ταξίδευε, δεν μπορούσα καν να θυμηθώ τα ονόματα των γονιών μου».

Η αστυνομία είναι υποχρεωμένη να ζητήσει από τους νεοεισερχόμενους να εξηγήσουν γιατί ήρθαν στην Ιταλία, αντί απλώς να τους ρωτήσει εάν έχουν πρόθεση να ζητήσουν άσυλο. Εφόσον το προσφυγικό καθεστώς δεν καθορίζεται από τους λόγους για τους οποίους ένα άτομο εισέρχεται σε μία χώρα, αλλά από την κατάσταση που θα αντιμετώπιζε εάν επέστρεφε στη χώρα προέλευσής του, αυτή η προσέγγιση είναι δομικά εσφαλμένη.

Σ΄αυτή την εξαιρετικά σύντομη διαδικασία συνέντευξης, οι αστυνομικοί που στερούνται τη σωστή εκπαίδευση έχουν την ισχύ να αποφασίσουν για τις ανάγκες προστασίας ενός ατόμου. Για όσους κρίνεται ότι δεν έχουν το δικαίωμα διεκδίκησης ασύλου, εκδίδονται εντολές απέλασης – συμπεριλαμβανομένου του εξαναγκαστικού επαναπατρισμού στη χώρα προέλευσής τους – γεγονός που μπορεί να τους εκθέσει σε σοβαρές παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Απελάσεις

Υπό την πίεση της Ε.Ε., η Ιταλία προσπαθεί να αυξήσει τον αριθμό των απελάσεων μεταναστών προς τις χώρες προέλευσης. Αυτό περιλαμβάνει τη διαπραγμάτευση συμφωνιών επανεισδοχής με χώρες που έχουν διαπράξει φριχτές θηριωδίες.

Ένα τέτοιο Μνημόνιο Συμφωνίας υπογράφτηκε τον Αύγουστο μεταξύ της Ιταλίας και των αστυνομικών αρχών του Σουδάν, επιτρέποντας μια διαδικασία συνοπτικής ταυτοποίησης η οποία, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί στο Σουδάν, αφότου έχει διενεργηθεί η απέλαση. Ακόμα και αν η ταυτοποίηση πραγματοποιηθεί στην Ιταλία, είναι τόσο επιφανειακή και έχει σε μεγάλο βαθμό ανατεθεί στις αρχές του Σουδάν, ώστε να μην επιτρέπει μία εξατομικευμένη διαβεβαίωση ότι ένα άτομο δε θα βρεθεί σε πραγματικό κίνδυνο σοβαρών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του κατά την επιστροφή. Αυτό, έχει είδη οδηγήσει σε πολλά περιστατικά παράνομων απελάσεων.

Στις 24 Αυγούστου του 2016, 40 άνθρωποι ταυτοποιημένοι ως Σουδανοί πολίτες επιβιβάστηκαν με τη βία σε ένα αεροπλάνο από την Ιταλία για το Καρτούμ. Η Διεθνής Αμνηστία μίλησε με έναν 23χρονο άνδρα από το Νταρφούρ, ο οποίος βρισκόταν στην εν λόγω πτήση και περιέγραψε πώς οι δυνάμεις ασφαλείας ανέμεναν την άφιξή του στο Καρτούμ: «Μας πήγαν σε μια ειδική περιοχή του αεροδρομίου. Είδα έναν άνδρα χτυπημένο… Μας ανέκριναν έναν προς έναν… Τώρα φοβάμαι μήπως η ασφάλεια με ψάχνει ή μήπως με βρει, δεν ξέρω τι θα μου συμβεί».

«Η προσέγγιση του hotspot, που σχεδιάστηκε στις Βρυξέλλες και εκτελέστηκε στην Ιταλία, έχει περισσότερο αυξήσει, παρά μειώσει την πίεση στα κράτη της πρώτης γραμμής. Έχει οδηγήσει σε αποκρουστικές παραβιάσεις των δικαιωμάτων των πιο απελπιστικά ευάλωτων ανθρώπων, για τους οποίους οι ιταλικές αρχές φέρουν μία προσωπική ευθύνη και οι ηγέτες της Ευρώπης μια πολιτική ευθύνη», δήλωσε ο Matteo de Bellis.

«Τα ευρωπαϊκά κράτη μπορεί να έχουν τη δύναμη να εκτοπίζουν τους ανθρώπους από την περιοχή τους, αλλά δεν μπορούν να αποφύγουν τις υποχρεώσεις τους απέναντι στη διεθνή νομοθεσία. Οι ιταλικές αρχές πρέπει να σταματήσουν τις παραβιάσεις και να διασφαλίσουν ότι οι άνθρωποι δε θα στέλνονται πίσω σε χώρες όπου βρίσκονται σε κίνδυνο δίωξης ή βασανιστηρίων».

Υπόβαθρο

Η Διεθνής Αμνηστία διεξήγαγε τέσσερις ερευνητικές αποστολές στην Ιταλία το 2016, παίρνοντας συνέντευξη από πρόσφυγες και μετανάστες και συναντώντας αρχές και ΜΚΟ στη Ρώμη, στο Παλέρμο, στο Αγκριτζέντο, στην Κατάνια, στη Λαμπεντούζα, στο Τάραντα, στο Μπάρι, στη Γένοβα, στη Βεντιμίλια και στο Κόμο. Η ερευνητική ομάδα διεξήγαγε 174 συνεντεύξεις με πρόσφυγες και μετανάστες και σύντομες συζητήσεις με πολλούς περισσότερους.

Η Διεθνής Αμνηστία έχει αναζητήσει επανειλημμένως αποσαφηνίσεις από τον Υπουργό Εσωτερικών, ενώ έχει ζητήσει να συζητηθούν οι ανησυχίες που περιγράφονται λεπτομερώς στην έκθεση. Η οργάνωση ακόμη αναμένει μια απάντηση.

 

ΚΑΝΕ ΜΙΑ ΔΩΡΕΑ
Υπερασπίσου τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και στήριξε την ανεξαρτησία του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας.