ΜΕΞΙΚΟ: Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΒΙΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΩΣ ΤΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ «ΟΜΟΛΟΓΙΩΝ»

Και οι 100 γυναίκες, οι οποίες ήταν κρατούμενες σε ομοσπονδιακή φυλακή και οι οποίες κατήγγειλαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι υπήρξαν θύματα βασανιστηρίων ή άλλων μορφών κακοποίησης, δήλωσαν ότι είχαν βιώσει κάποιας μορφής σεξουαλική παρενόχληση ή ψυχολογική κακοποίηση κατά τη διάρκεια της σύλληψης και της ανάκρισής τους από δημοτικούς, πολιτειακούς ή ομοσπονδιακούς αστυνομικούς ή από μέλη του στρατού ή του ναυτικού. Τριάντα τρεις εξ αυτών δήλωσαν ότι είχαν υποστεί βιασμό.

Εξήντα έξι από τις γυναίκες δήλωσαν ότι είχαν καταγγείλει την κακοποίησή τους σε δικαστή ή σε άλλες αρχές, ωστόσο έρευνες ξεκίνησαν για 22 μόνο υποθέσεις. Η Διεθνής Αμνηστία δεν έχει λάβει γνώση για τυχόν ποινικές κατηγορίες που πιθανά προκύπτουν από τις εν λόγω έρευνες.

«Οι γυναίκες από περιθωριοποιημένες περιοχές αποτελούν την πιο ευάλωτη ομάδα στον λεγόμενο «πόλεμο κατά των ναρκωτικών» του Μεξικού. Θεωρούνται συνήθως ως εύκολοι στόχοι από τις αρχές, οι οποίες είναι συχνά πιο πρόθυμες να δείξουν ότι κάνουν συλλήψεις παρά να διασφαλίσουν ότι βρίσκουν τους πραγματικούς εγκληματίες»,δήλωσε η Erika Guevara- Rosas, Διευθύντρια της Διεθνούς Αμνηστίας για τη Νότια Αμερική. 

Οι περισσότερες από τις φυλακισμένες γυναίκες που μίλησαν στη Διεθνή Αμνηστία δήλωσαν ότι κακοποιήθηκαν σεξουαλικά, ξυλοκοπήθηκαν, υπέστησαν ηλεκτροπληξία καθώς και ότι τις άγγιξαν και τις θώπευσαν κατά τη διάρκεια των κρατήσεων και των ανακρίσεων. Η συντριπτική πλειοψηφία έχει κατηγορηθεί για οργανωμένο έγκλημα ή για αδικήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά. Πολλές παρουσιάστηκαν στα μέσα ενημέρωσης ως «εγκληματίες» και στη συνέχεια εξαναγκάστηκαν να «ομολογήσουν» τα εγκλήματά τους. Οι περισσότερες προέρχονται από οικογένειες χαμηλού εισοδήματος, πράγμα που καθιστά λιγότερο πιθανό να είναι σε θέση να πληρώσουν για μια αποτελεσματική υπεράσπιση.

Η Μόνικα, μια 26 χρονη μητέρα τεσσάρων παιδιών, βιάστηκε ομαδικά από έξι αστυνομικούς, υπέστη ηλεκτροσόκ στα γεννητικά της όργανα, ενώ βύθισαν και το κεφάλι της σε έναν κουβά γεμάτο με νερό, στην πόλη της Torreón, στην πολιτεία Coahuila του βόρειου Μεξικού στις 12 Φεβρουαρίου 2013. Αξιωματικοί ασφαλείας προσπάθησαν να την αναγκάσουν να ομολογήσει ότι είναι μέλος μιας εγκληματικής συμμορίας. Επιπλέον, την ανάγκασαν να παρακολουθήσει τον βασανισμό του αδελφού και του συζύγου της.

Μετά τα βασανιστήρια, η αστυνομία μετέφερε τη Μόνικα, το σύζυγό της και τον αδερφό της στο γραφεία του Ομοσπονδιακού Γενικού Εισαγγελέα. Στο δρόμο, ο σύζυγός της πέθανε στα χέρια της, ως αποτέλεσμα των βασανιστηρίων που υπέστη. Στη συνέχεια, η Μόνικα εξαναγκάστηκε να υπογράψει μια «ομολογία» δηλώνοντας ότι ήταν μέλος ενός καρτέλ ναρκωτικών.

Παρά την ύπαρξη μιας έκθεσης της Εθνικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Μεξικού (CNDH) τον Αύγουστο του 2014, η οποία επιβεβαίωνε τα βασανιστήρια της Μόνικα, δεν απαγγέλθηκε κατηγορία σε κανέναν από τους δράστες. Η ίδια βρίσκεται στη φυλακή, αναμένοντας τα αποτελέσματα της δίκης της με την κατηγορία της συμμετοχής σε οργανωμένο έγκλημα. Τον Απρίλιο του 2016, η CNDH εξέδωσε σύσταση ώστε να ξεκινήσει ποινική έρευνα για την υπόθεση. Η Μόνικα ωστόσο παραμένει στη φυλακή.  

Έλλειψη δικαιοσύνης

Στοιχεία από τοπικούς και εθνικούς φορείς του Συνηγόρου του Πολίτη κατέδειξαν ότι, μόνο το 2013, περισσότερες από 12.000 καταγγελίες για βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης είχαν κατατεθεί σε αντίστοιχους φορείς σε όλη τη χώρα. Εξ αυτών, τα 8.943 πιθανά θύματα ήταν άνδρες και 3.618 γυναίκες. Μεταξύ του 2013 και του 2014, οι μηνύσεις για βασανιστήρια που κατατέθηκαν ενώπιον του Ομοσπονδιακού Γενικού Εισαγγελέα στο Μεξικό διπλασιάστηκαν, αλλά ξεκίνησε μόνο ένας περιορισμένος αριθμός ερευνών.

Οι αρχές επιβολής του νόμου, οι εισαγγελείς και τα δικαστήρια στο Μεξικό εξακολουθούν να αποτυγχάνουν να ερευνήσουν, να διώξουν και να τιμωρήσουν βιασμούς ή άλλη σοβαρή σεξουαλική βία που ασκείται από αξιωματούχους ως μέθοδος βασανιστηρίων. Οι καταγγελίες για βασανισμούς και άλλες μορφές κακομεταχείρισης σπανίως ερευνώνται και όσοι είναι ύποπτοι για ποινική ευθύνη ακόμα πιο σπάνια οδηγούνται στη δικαιοσύνη. Από τις χιλιάδες των καταγγελιών για βασανιστήρια που παρουσιάστηκαν σε ομοσπονδιακό επίπεδο από το 1991, μόνο οι 15 έχουν οδηγήσει σε ομοσπονδιακές ποινικές καταδίκες. 

Παρά τον εξαιρετικά υψηλό αριθμό καταγγελιών για σεξουαλική βία κατά των γυναικών που διαπράττονται από τις ένοπλες δυνάμεις, ο στρατός ενημέρωσε γραπτώς τη Διεθνή Αμνηστία ότι ούτε ένας στρατιώτης δεν είχε κληθεί σε αναστολή από την υπηρεσία του για βιασμό ή σεξουαλική βία από το 2010 έως το 2015. Το Ναυτικό ανέφερε ότι μόνο τέσσερις στρατιώτες είχαν τεθεί σε διαθεσιμότητα κατά την ίδια περίοδο. Κάποιος στρατιώτης που είχε καταδικαστεί και φυλακιστεί για σεξουαλική κακοποίηση, κλήθηκε μόνο σε προσωρινή αναστολή από το Πολεμικό Ναυτικό, ενώ του επιτράπηκε να επανενταχθεί όταν η ποινή της φυλάκισής του ολοκληρώθηκε. 

«Η αποτυχία υλοποίησης κατάλληλων ερευνών και προσαγωγής των υπευθύνων στη δικαιοσύνη στέλνει ένα επικίνδυνο μήνυμα, ότι ο βιασμός γυναικών ή η χρήση άλλων μορφών σεξουαλικής βίας με στόχο τον εξαναγκασμό σε ομολογία είναι ανεκτή και πως ουσιαστικά επιτρέπεται», δήλωσε η Erika Guevara-Rosas.  

Οι γυναίκες λαμβάνουν πολύ σπάνια την κατάλληλη ιατρική και ψυχολογική περίθαλψη, αφού υποβληθούν σε βία. Οι σαράντα εννέα από τις 100 γυναίκες που έδωσαν συνέντευξη στη Διεθνή Αμνηστία αξιολόγησα την ιατρική φροντίδα που έλαβαν μετά τη σύλληψή τους είτε ως «κακή» είτε ως «πολύ κακή» και 19 την χαρακτήρισαν ως «μέτρια». Επιπλέον, οι ομοσπονδιακές αρχές αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν άμεσα, με επαρκείς ιατροδικαστικές εξετάσεις των γυναικών που καταγγέλλουν βασανιστήρια ή άλλες μορφές κακομεταχείρισης. Συγκεκριμένα, στις περισσότερες περιπτώσεις όπου γυναίκες υφίστανται σεξουαλική βία δεν τους παρέχονται οι δέουσες εξετάσεις ή ιατρική περίθαλψη.   

Οι ποινικές διαδικασίες στο Μεξικό εξακολουθούν να τοποθετούν το βάρος της απόδειξης στο άτομο που ισχυρίζεται πως έχει υποστεί βασανιστήρια ή άλλες μορφές κακομεταχείρισης, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με το διεθνές δίκαιο και τα πρότυπα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η μεξικανική νομοθεσία σωστά τοποθετεί το βάρος της απόδειξης στις αρχές για να αποδείξουν ότι οι ομολογίες έχουν ληφθεί νόμιμα, αλλά οι δικαστές εξακολουθούν να δίνουν προτεραιότητα σε στοιχεία που παρουσιάζονται από τον εισαγγελέα, χωρίς να αμφισβητείται η νομιμότητα τους, ενώ δεν αποκλείουν ως αποδεικτικά στοιχεία τυχόν ομολογίες που προκύπτουν από βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης.

Αν και η Εθνική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (CNDH), το συνταγματικά εξουσιοδοτημένο σώμα που ασκεί τις αρμοδιότητες του Συνηγόρου του Πολίτη για την προστασία και προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έχει εκδώσει δεκάδες συστάσεις σχετικά με βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, ο αριθμός αυτός των συστάσεων είναι ελάχιστος συγκριτικά με τον αριθμό των καταγγελιών που έχει λάβει. Μεταξύ του 2010 και του 2015, η Εθνική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έλαβε 7.048 καταγγελίες για βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης και έχει εκδώσει μόλις 62 συστάσεις. Επίσης, συχνά αποτυγχάνει να παράσχει στα θύματα αντίγραφα των φακέλων των υποθέσεών τους ή να τους ενημερώσει σχετικά με τα αποτελέσματα των ερευνών.

Επικίνδυνα απόρρητο

Κατά τη διάρκεια των ερευνών της, η Διεθνής Αμνηστία δεν έλαβε πρόσβαση από τις αρχές σε κρίσιμες πληροφορίες. Το Υπουργείο Εσωτερικών (SEGOB) απέκλεισε εκπροσώπους της Διεθνούς Αμνηστίας από την πρόσβαση σε ένα μεγαλύτερο αριθμό γυναικών που βρίσκονται υπό κράτηση και σε ορισμένες περιπτώσεις εμπόδισε την είσοδό τους στη φυλακή. Επιπλέον, αξιωματικοί τόσο από τον στρατό όσο και από το ναυτικό αρνήθηκαν αιτήματα για συναντήσεις με τη Διεθνή Αμνηστία. 

«Η προθυμία του Μεξικού να καλύψει αυτή την εθνική κρίση είναι απίστευτη. Αντί να προσπαθεί να καλύψει χιλιάδες καταγγελίες για βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης, θα έπρεπε να επικεντρώσει τις προσπάθειές του ώστε να εξασφαλιστεί ότι τα βασανιστήρια θα εξαλειφθούν διαπαντός, διασφαλίζοντας ότι οι υπαίτιοι θα οδηγηθούν στη δικαιοσύνη και ότι τα θύματα θα λάβουν επαρκείς αποζημιώσεις», δήλωσε η Erika Guevara-Rosas.

Ευκαιρίες για δράση

Οι αρχές πρέπει να λάβουν επειγόντως μέτρα για την αντιμετώπιση και την πρόληψη της χρήσης σεξουαλικής βίας και βασανιστηρίων κατά των γυναικών. Μια νέα ομοσπονδιακή ειδική ομάδα για τα «σεξουαλικά βασανιστήρια των γυναικών» δημιουργήθηκε πρόσφατα στο Υπουργείο Εσωτερικών. Ο εν λόγω μηχανισμός δίνει τη δυνατότητα συντονισμού σε ομοσπονδιακές αρχές που είναι αρμόδιες για την πρόληψη και τη διερεύνηση των βασανιστηρίων. Ωστόσο, στους εννέα μήνες από τη δημιουργία του, έχει παραμείνει αδρανής και δεν έχει σημειώσει πρόοδο σε καμία από τις μόλις τρείς υποθέσεις  που ανέλαβε. 

Το Κογκρέσο του Μεξικού συζητά επί του παρόντος ένα νομοσχέδιο Γενικού Δικαίου για τα Βασανιστήρια, το οποίο έχει καθυστερήσει εδώ και καιρό. Παρόλο που έχουν εισαχθεί θετικά στοιχεία, οι νομοθέτες πρέπει να τροποποιήσουν τις σχετικές διατάξεις για την ενίσχυση του κανόνα αποκλεισμού, ο οποίος υπαγορεύει ότι όλα τα αποδεικτικά στοιχεία που συλλέγονται με βασανιστήρια ή άλλες μορφές κακομεταχείρισης αποκλείονται από την ποινική διαδικασία, εκτός από τις περιπτώσεις κατά ενός φερόμενου ως δράστη βασανιστηρίων ή άλλης κακομεταχείρισης ως απόδειξη ότι τα βασανιστήρια έλαβαν χώρα.

Δείτε εδώ την αναλυτική έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας.