ΕΕ: ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΟΠΛΩΝ ΣΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ ΩΣΤΕ ΝΑ ΔΙΑΚΟΠΕΙ Η ΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΩΝ ΚΑΙ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΩΝ

Παρά την αναστολή που επιβλήθηκε μετά τη δολοφονία εκατοντάδων διαδηλωτών σε μια επίδειξη καταφανώς υπερβολικής χρήσης βίας από τις δυνάμεις ασφαλείας  τον Αύγουστο του 2013, 12 από τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ έχουν παραμείνει ανάμεσα στους βασικούς προμηθευτές όπλων και εξοπλισμού αστυνόμευσης της Αιγύπτου. Επικρατεί φόβος ότι οι Υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ μπορεί σύντομα να αποφασίσουν να αναιρέσουν την υπάρχουσα, ήδη ανεπαρκή, αναστολή.  

«Σχεδόν τρία χρόνια μετά τις μαζικές δολοφονίες που οδήγησαν την ΕΕ να καλέσει τα κράτη μέλη της να σταματήσουν τη μεταφορά όπλων προς την Αίγυπτο, η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει στην πραγματικότητα επιδεινωθεί» δήλωσε η Magdalena Mughrabi, Αναπληρώτρια Διευθύντρια του Προγράμματος της Διεθνούς Αμνηστίας για τη Μέση Ανατολή και τη Νότιο Αφρική. «Η εσωτερική καταστολή από τις δυνάμεις ασφαλείας εξακολουθεί να είναι ευρέως διαδεδομένη και ουσιαστικά κανείς δεν έχει αναλάβει την οποιαδήποτε ευθύνη. Υπερβολική χρήση βίας, μαζικές αυθαίρετες συλλήψεις, βασανιστήρια και εξαναγκαστικές εξαφανίσεις έχουν γίνει μέρος του τρόπου λειτουργίας των δυνάμεων ασφαλείας». 

Ευρωπαϊκή συνενοχή στην καταστολή 

Μόνο το 2014, τα κράτη της ΕΕ ενέκριναν 290 άδειες για στρατιωτικό εξοπλισμό στην Αίγυπτο, συνολικής αξίας πάνω από 6 δισεκατομμύρια ευρώ (US$6.77). Τα εν λόγω είδη εξοπλισμού περιλάμβαναν: φορητά όπλα, ελαφριά όπλα και πυρομαχικά, τεθωρακισμένα οχήματα, στρατιωτικά ελικόπτερα, βαρύτερα όπλα για χρήση σε αντιτρομοκρατικές και στρατιωτικές επιχειρήσεις και τεχνολογία παρακολούθησης.

Οι χώρες της ΕΕ που προμηθεύουν με όπλα την Αίγυπτο μέσω εξαγωγών ή εμπορίας από το 2013 και μετά είναι οι ακόλουθες: Βουλγαρία, Κύπρος, Τσεχία, Γαλλία, Γερμανία, Ουγγαρία, Ιταλία, Πολωνία, Ρουμανία,  Σλοβακία, Ισπανία και Μεγάλη Βρετανία. 

Σύμφωνα με την Privacy International, εταιρείες από διάφορες χώρες  της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Μεγάλης Βρετανίας, έχουν επίσης προμηθεύσει τις Αιγυπτιακές αρχές με υπερσύγχρονο εξοπλισμό ή τεχνολογίες που προορίζονται για χρήση από τις υπηρεσίες κρατικής παρακολούθησης. Η Διεθνής Αμνηστία φοβάται ότι τα παραπάνω θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν με σκοπό την καταστολή της ειρηνικής διαμαρτυρίας και την καταπάτηση του δικαιώματος στην ιδιωτικότητα. 

Η βίαιη καταστολή των διαφωνούντων στην Αίγυπτο

Τα τελευταία χρόνια, οι αιγυπτιακές αρχές υποστηρίζουν την καταστολή με το πρόσχημα της αποκατάστασης της σταθερότητας στη χώρα αφότου οι στρατιωτικοί ανέτρεψαν τον Πρόεδρο Mohammed Morsi τον Ιούλιο του 2013. Παρεμβατικά μέτρα συμπεριλαμβανομένης της χρήσης αυθαίρετης και υπερβολικής βίας με πυροβόλα, τεθωρακισμένα οχήματα και άλλον εξοπλισμό, έχουν ως αποτέλεσμα την παράνομη δολοφονία εκατοντάδων διαδηλωτών. Χιλιάδες ακόμη άνθρωποι έχουν συλληφθεί και έχουν αντιμετωπίσει μαζικές δίκες που είναι κατάφωρα άδικες. Οι κρατούμενοι έχουν συχνά αναφέρει βασανιστήρια και άλλου είδους κακομεταχείριση.

Οι δυνάμεις ασφαλείας έχουν απειλήσει και έχουν κάνει χρήση ένοπλης βίας για να τρομοκρατήσουν εκείνους που θα αμφισβητούσαν ειρηνικά τη νομιμότητα της κυβέρνησης ή θα επέκριναν ανοιχτά τις πολιτικές της. Στο μεταξύ, ο κατασταλτικός νέος Νόμος περί Διαμαρτυρίας (Νοέμβριος 2013) και ο Αντι-τρομοκρατικός Νόμος (Αύγουστος 2015) έχουν επικυρώσει ουσιαστικά τη χρήση της υπερβολικής βίας.

Οι Αιγυπτιακές δυνάμεις ασφαλείας είναι συχνά βαριά οπλισμένες. Χρησιμοποιούν συχνά γκλόμπ, καραμπίνες, εκτοξευτήρες νερού και δακρυγόνα ώστε με τη στήριξη τεθωρακισμένων οχημάτων να διαλύουν διαδηλώσεις και άλλες δημόσιες και πολιτικά φορτισμένες συγκεντρώσεις. Ο Νόμος του 2013 περί Διαμαρτυρίας επιτρέπει στις δυνάμεις ασφαλείας να ανταποκρίνονται «αναλογικά» στη χρήση πυροβόλων από διαδηλωτές ώστε να προστατεύσουν ζωές, περιουσίες και ιδιοκτησίες- αλλά αυτό συνήθως μεταφράζεται σε κατάφωρη παραβίαση των διεθνών προτύπων που επιτρέπουν στις δυνάμεις ασφαλείας να χρησιμοποιούν φονικά όπλα ως απάντηση μιας πιθανής απειλής για τη ζωή ή σε σοβαρό τραυματισμό.

Από τότε που τέθηκε ο νόμος σε ισχύ, οι δυνάμεις ασφαλείας έχουν χρησιμοποιήσει υπερβολική βία για να διαλύσουν με βάναυσο τρόπο διαδηλώσεις, συχνά με θανατηφόρα αποτελέσματα. Τον Ιανουάριο του 2015 τουλάχιστον 27 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από βία που σχετιζόταν με κάποια διαδήλωση, πολλοί εκ των οποίων από τα χέρια οπλισμένων δυνάμεων ασφαλείας. Ανάμεσα τους ήταν η Shaima Al- Sabbagh, πολιτική ακτιβίστρια, ποιήτρια και νέα μητέρα, που σκοτώθηκε από πυρά αστυνομικού στο κεντρικό Κάιρο.  Παρότι οι εικόνες από τη  στιγμή του θανάτου της έγιναν viral και προκάλεσαν οργή διεθνώς, η καταδίκη του μέλους των δυνάμεων ασφαλείας που κρίθηκε αρχικά υπεύθυνο για τον θάνατό της ανατράπηκε από το ισχυρότερο δικαστήριο της Αιγύπτου και τώρα θα αντιμετωπίσει επαναληπτική δίκη.   

Οι ένοπλες δυνάμεις ασφαλείας έχουν επίσης πραγματοποιήσει μαζικές συλλήψεις των επικριτών και πολιτικών αντιπάλων της κυβέρνησης. Σχεδόν 12.000 άτομα συνελήφθησαν ως ύποπτοι για «τρομοκρατία» μόνο τους 10 πρώτους μήνες του 2015,  σύμφωνα με τα λεγόμενα ενός αξιωματούχου του Υπουργείου Εσωτερικών που δημοσιεύτηκαν στον αιγυπτιακό τύπο. Τον Ιανουάριο του 2016 έγινε έφοδος από ένοπλες δυνάμεις ασφαλείας σε περισσότερες από 5.000 κατοικίες στο κεντρικό Κάιρο στα πλαίσια ενός ελέγχου ασφαλείας με αφορμή την πέμπτη επέτειο από την εξέγερση του 2011, όπου και συλλήφθηκαν αρκετοί ακτιβιστές. 

Στις 25 Απριλίου ένοπλες δυνάμεις ασφαλείας συνέλαβαν εκατοντάδες ανθρώπους κατά τη διάρκεια καταστολής ως επί το πλείστον ειρηνικών διαδηλώσεων ενάντια στην απόφαση της κυβέρνησης να μεταφέρει δύο νησιά της Ερυθράς Θάλασσας στη Σαουδική Αραβία. Ανάμεσα σε αυτούς που συνελήφθησαν κατά τη διάρκεια της καταστολής των διαδηλώσεων ήταν και υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημοσιογράφοι και ακτιβιστές.

Στις 14 Μαΐου, τα δικαστήρια καταδίκασαν περισσότερους από 150 ανθρώπους σε δύο έως πέντε χρόνια φυλάκισης για την ανάμειξη τους στις διαδηλώσεις.

Το περασμένο έτος, στο πλαίσιο ενός κύματος εξαναγκαστικών εξαφανίσεων, εκατοντάδες άτομα απήχθησαν από ένοπλες δυνάμεις ασφαλείας. Κρατούνται απομονωμένοι για εκτεταμένες περιόδους χωρίς πρόσβαση στην οικογένειά τους ή σε δικηγόρους και βασανίζονται από κρατικές δυνάμεις ασφαλείας ώστε να «ομολογήσουν» για αδικήματα σχετικά με την τρομοκρατία.

Δεν έχει υπάρξει λογοδοσία σχετικά με τις σημαντικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του 2011 και έκτοτε. Μέχρι σήμερα, οι αιγυπτιακές αρχές δεν έχουν καταφέρει να διεξάγουν αποτελεσματικές, ανεξάρτητες και αμερόληπτες έρευνες αναφορικά με τις εκατοντάδες υποθέσεις εξαναγκαστικών εξαφανίσεων, βασανιστηρίων και παράνομων δολοφονιών που έχουν καταγραφεί από ομάδες υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.  

Στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Σινά

Ο Αιγυπτιακός στρατός συμμετέχει όλο και περισσότερο σε στρατιωτικές επιχειρήσεις ενάντια σε ένοπλες ομάδες που έχουν εξαπολύσει επιθέσεις ενάντια σε αμάχους και δυνάμεις ασφαλείας, ιδιαίτερα στα βόρεια της Χερσονήσου του Σινά. Είναι γνωστό ότι ο Αιγυπτιακός στρατός έχει χρησιμοποιήσει βαρέα όπλα σε αυτές τις επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων τεθωρακισμένων οχημάτων, τανκς, επιθετικά ελικοπτέρων Apache και μαχητικά αεροπλάνα F-16.   

Η Διεθνής Αμνηστία ανησυχεί για τη απόλυτη έλλειψη διαφάνειας σε ό,τι αφορά στις επιχειρήσεις του στρατού ενάντια σε ένοπλες ομάδες.   

Έχει επιβληθεί αποκλεισμός των ΜΜΕ για τη κάλυψη των στρατιωτικών επιχειρήσεων στο Σινά και έχει απαγορευτεί η είσοδος στη περιοχή σε δημοσιογράφους και σε ανεξάρτητες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Παράλληλα, και παρά την έλλειψη διαφάνειας και εγγυήσεων προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σχετικά με τη χρήση βαρέων όπλων και εξοπλισμού, τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν εγκρίνει μεταφορές για να βοηθήσουν - υποτίθεται - τη μάχη της Αιγύπτου ενάντια στην «τρομοκρατία». Αυτό είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικό δεδομένης της απόλυτης έλλειψης λογοδοσίας αναφορικά με καταφανείς παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν μετά την εξέγερση του 2011, όταν ο στρατός ανέλαβε την εξουσία.

Η Ευρώπη τροφοδοτεί την εσωτερική καταστολή 

Ενώ τα στοιχεία δείχνουν ότι πολλά κράτη μέλη της ΕΕ έχουν αγνοήσει πλήρως την έκκληση του 2013 για αναστολή της μεταφοράς όπλων με στόχο την «εσωτερική καταστολή» στην Αίγυπτο, υπάρχει φόβος ότι προσεχείς συζητήσεις θα έχουν ως αποτέλεσμα την περαιτέρω χαλάρωση ή ακόμα και την διακοπή της εν λόγω αναστολής. Αυτό ακολουθεί την περσινή απόφαση των ΗΠΑ να ξαναρχίσουν την στρατιωτική βοήθεια προς την Αίγυπτο με ένα ρυθμό $1,3 δις ετησίως.  

«Το να προμηθεύει κανείς όπλα που είναι πιθανό να τροφοδοτήσουν τέτοιους είδους εσωτερική καταστολή στην Αίγυπτο είναι αντίθετο με τη Συνθήκη Εμπορίας Όπλων, την οποία έχουν υπογράψει όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, και αψηφά την Κοινή Στάση της ΕΕ σε ότι αφορά στις εξαγωγές όπλων» δήλωσε ο Brian Wood, επικεφαλής του Ελέγχου Όπλων και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Διεθνή Αμνηστία.

«Η ΕΕ θα έπρεπε άμεσα να επιβάλλει εμπάργκο σε όλες τις μεταφορές των ειδών όπλων και εξοπλισμού που χρησιμοποιούνται από την Αίγυπτο για να διαπράξει σοβαρές παραβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ΕΕ και τα μέλη της πρέπει να σταματήσουν να επιβραβεύουν την κακή συμπεριφορά της Αιγυπτιακής αστυνομίας και του στρατού  με την απλόχερη προσφορά στρατιωτικού εξοπλισμού.»

Συστάσεις

Η Διεθνής Αμνηστία καλεί την ΕΕ και όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ να:

Να επιβάλλουν και να εφαρμόσουν απόλυτα υποχρεωτικό εμπάργκο στις μεταφορές εξοπλισμού ασφαλείας και αστυνόμευσης προς την Αίγυπτο στα όπλα που χρησιμοποιούνται για να διαπραχθούν ή να διευκολυνθούν σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αν κάτι τέτοιο δεν συμβεί υπάρχει σοβαρός κίνδυνος συνεχών παραβιάσεων της Κοινής Θέσης της ΕΕ στις εξαγωγές όπλων, καθώς και των όσων προβλέπονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα σύμφωνα με τη διεθνή Συνθήκη Εμπορίου Όπλων. 

Να επιβάλλουν την  αρχή του «τεκμηρίου άρνησης» στις μεταφορές όπλων που προορίζονται για χρήση από τον στρατό και την αεροπορία. Αναφορές για κάποιες εναέριες επιθέσεις που είχαν ως αποτέλεσμα θανάτους και σοβαρούς τραυματισμούς δεν έχουν ακόμη διερευνηθεί αποτελεσματικά, ανεξάρτητα και αμερόληπτα.  Παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν από το στρατό κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του 2011 και κατά το έτος στρατιωτικής εξουσίας που ακολούθησε, επίσης δεν έχουν διερευνηθεί αποτελεσματικά. Οποιαδήποτε πιθανή εξαγωγή προς την Αίγυπτο τέτοιων αντικειμένων δε θα πρέπει να επιτρέπεται εκτός και αν λεπτομερής εκτίμηση των κινδύνων που αφορούν στα ανθρώπινα δικαιώματα αποδεικνύει ότι οι Αιγυπτιακές ένοπλες δυνάμεις πρόκειται να χρησιμοποιήσουν τον εξοπλισμό νόμιμα, ήτοι διατηρώντας τις υποχρεώσεις τους σε ό,τι προβλέπει η διεθνής νομοθεσία περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και εφόσον η χώρα- εξαγωγέας συμφωνήσει σε μία δεσμευτική εγγύηση με την Αιγυπτιακή κυβέρνηση.  

Να διατηρήσουν αυτό το εμπάργκο και την αρχή του «τεκμηρίου άρνησης» μέχρι οι Αιγυπτιακές αρχές να εκδώσουν αποτελεσματικές διασφαλίσεις ώστε να αποτραπούν περαιτέρω σοβαρές παραβιάσεις από τις δυνάμεις ασφαλείας, καθώς και να διεξαχθούν πλήρεις, άμεσες, ανεξάρτητες και αμερόληπτες έρευνες των παραβιάσεων από το 2011 μέχρι σήμερα με στόχο να δικαστούν οι υπεύθυνοι για εγκλήματα σε δίκαιες δίκες.