ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΕΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΡΡΗΣΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΘΗΤΕΙΑ

Δημοσιεύθηκε στις 8 Ιουλίου 2011, 18:15Εκτύπωση

ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΗΛΩΣΗ
7 Ιουλίου 2011
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επιβεβαιώνει το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης στη στρατιωτική θητεία

Κοινή Δήλωση της Διεθνούς Αμνηστίας (Amnesty International), της Διεθνούς Φόρου Συνείδησης και Ειρήνης (Conscience & Peace Tax International), της Διεθνούς Επιτροπής Νομομαθών (International Commission of Jurists), του Γραφείου Ηνωμένων Εθνών των Κουάκερων στη Γενεύη (Quaker United Nations Office, Geneva) και της Αντιπολεμικής Διεθνούς (War Resisters International)

Το Τμήμα Μείζονος Σύνθεσης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με την έκδοση μιας ριζοσπαστικής απόφασης (την Πέμπτη) για την υπόθεση Bayatyan κατά Αρμενίας (Αριθμός Αίτησης 23459/03, 1/6/2011), αποφάνθηκε ότι τα κράτη έχουν καθήκον να σέβονται το δικαίωμα του ατόμου στην άρνηση εκτέλεσης στρατιωτικής θητείας για λόγους συνείδησης, ως μέρος της υποχρέωσής τους να σέβονται το δικαίωμα στην ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας, όπως ορίζεται στο Άρθρο 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Υπό το φως της απόφασης αυτής, οι προαναφερθείσες οργανώσεις καλούν την Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν, τα μόνα δύο μέρη της Σύμβασης που δεν έχουν ακόμα διατάξεις για την αντίρρηση συνείδησης στη στρατιωτική θητεία, να προβούν σε άμεσα βήματα, ώστε να το πράξουν. Πέραν αυτών, η Αρμενία πρέπει να τροποποιήσει την Νομοθετική Πράξη για την Εναλλακτική Υπηρεσία, ούτως ώστε να διασφαλίσει την πρόβλεψη γνήσιας εναλλακτικής υπηρεσίας καθαρά πολιτικής φύσης, η οποία δεν πρέπει να έχει ούτε αποτρεπτικό ούτε τιμωρητικό χαρακτήρα, σε εναρμόνιση με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα.

Είναι η πρώτη φορά που η αντίρρηση συνείδησης στη στρατιωτική θητεία αναγνωρίζεται ρητά υπό την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Οι προαναφερθείσες οργανώσεις καλωσορίζουν την απόφαση αυτή, στην οποία το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ερμήνευσε αυτό το δικαίωμα σε συμφωνία με την επί μακρόν ερμηνεία των αντίστοιχων διατάξεων του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, του φορέα που συστάθηκε βάσει αυτής της συνθήκης για να παρακολουθεί τη συμμόρφωση των κρατών μερών με τις διατάξεις της.

Η υπόθεση Bayatyan κατά Αρμενίας αφορούσε έναν Μάρτυρα του Ιεχωβά, ο οποίος καταδικάστηκε σε 2,5 έτη φυλάκισης, μετά την άρνησή του να υπηρετήσει στρατιωτική θητεία για λόγους αντίρρησης συνείδησης. Η Διεθνής Αμνηστία (Amnesty International), η Διεθνής Φόρου Συνείδησης και Ειρήνης (Conscience & Peace Tax International), η Διεθνής Επιτροπή Νομομαθών (International Commission of Jurists), το Γραφείο Ηνωμένων Εθνών των Κουάκερων στη Γενεύη (Quaker United Nations Office, Geneva) και η Αντιπολεμική Διεθνής (War Resisters International υπέβαλαν από κοινού παρέμβαση ως τρίτα μέρη στο Τμήμα Μείζονος Σύνθεσης, η οποία τόνισε την επί μακρόν θέση της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών ότι η αντίρρηση συνείδησης στη στρατιωτική θητεία προστατεύεται ως μέρος του δικαιώματος στην ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας. Οι οργανώσεις τόνισαν επίσης τις συστάσεις της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης και της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης και παρείχαν πληροφορίες στο Δικαστήριο όσον αφορά την αναγνώριση του δικαιώματος στην αντίρρηση συνείδησης στη στρατιωτική θητεία στα 47 κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης (http://quno.org/humanrights/CO/coLinks.htm#QUNOPUB).

Υπόβαθρο

Η υπόθεση αφορούσε τον αρμένιο αντιρρησία συνείδησης Vahan Bahatyan, γεννηθέντα το 1983, που ζει στο Ερεβάν, στην Αρμενία. Πρόκειται για Μάρτυρα του Ιεχωβά που αρνήθηκε να υπηρετήσει στρατιωτική θητεία για λόγους συνείδησης. Το 2001 καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 1,5 έτους. Η ποινή του αυξήθηκε κατά ένα χρόνο, μετά από έφεση που ασκήθηκε από τον Εισαγγελέα για σκληρότερη ποινή, ισχυριζόμενος ότι η αντίρρηση συνείδησης την οποία επικαλέστηκε, ήταν «αβάσιμη και επικίνδυνη». Όταν το Ανώτατο Δικαστήριο της Αρμενίας επικύρωσε την απόφαση αυτή, ο Bayatyan προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για την υπόθεσή του.

Με την προσχώρησή της στο Συμβούλιο της Ευρώπης, το 2000, η Αρμενία δεσμεύτηκε «να υιοθετήσει, εντός τριών ετών από την προσχώρηση, νόμο περί εναλλακτικής υπηρεσίας σύμφωνο με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και, στο μεταξύ, να αποδώσει χάρη σε όλους τους αντιρρησίες συνείδησης που καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης ή υπηρεσίας σε πειθαρχικά τάγματα, επιτρέποντάς τους να επιλέξουν αντί αυτών -όταν ο νόμος περί εναλλακτικής υπηρεσίας τεθεί σε ισχύ- να εκπληρώσουν είτε άοπλη στρατιωτική θητεία, είτε εναλλακτική πολιτική υπηρεσία». Η Πράξη για την Εναλλακτική Υπηρεσία της 17ης Δεκεμβρίου 2003 προέβλεψε διάταξη για τους αντιρρησίες συνείδησης στη στρατιωτική θητεία, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας μίας «Εναλλακτικής Πολιτικής Υπηρεσίας». Ουδέποτε δόθηκε στον Bayatyan η επιλογή να εκπληρώσει αυτή την υπηρεσία. Επιπλέον, όσοι Μάρτυρες του Ιεχωβά εκπλήρωσαν αυτή την υπηρεσία, διαπίστωσαν ότι δεν ήταν καθαρά πολιτικής φύσης, και περιελάμβανε απαιτήσεις όπως το να ορκίζονται με στρατιωτικό όρκο και να φορούν στρατιωτική ενδυμασία, τα οποία είναι μη αποδεκτά για αυτούς. Περισσότεροι από 80 Μάρτυρες του Ιεχωβά έχουν φυλακιστεί τα τελευταία τέσσερα χρόνια λόγω της άρνησής τους να υπηρετήσουν αυτήν την «εναλλακτική πολιτική υπηρεσία», η οποία ξεκάθαρα δεν συμφωνεί με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα, εξαιτίας της φύσης της, της διάρκειάς της (42 μήνες, η μεγαλύτερη που ορίζεται από κράτος στον κόσμο, και 1 και 3/4 μεγαλύτερη από τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας) και της στενής της εποπτείας από τις στρατιωτικές αρχές.

Αυτή η απόφαση του 17μελούς Τμήματος Μείζονος Σύνθεσης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου είναι αποτέλεσμα της επανεξέτασης μιας απόφασης του Οκτωβρίου 2009 για την υπόθεση αυτή, από ένα 7μελές Τμήμα το οποίο αποφάνθηκε ότι το Άρθρο 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα δεν προστάτευε την αντίρρηση συνείδησης στη στρατιωτική θητεία.

Το Άρθρο 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και το Άρθρο 18 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα περιέχουν σχεδόν ταυτόσημες διατάξεις για το δικαίωμα στην ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας. Όλα τα κράτη που είναι μέρη της Ευρωπαϊκής Σύμβασης είναι επίσης μέρη του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα. Από το 1993, η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, το σώμα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων που συστάθηκε από το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα για να παρακολουθεί τη συμμόρφωση των κρατών με τις διατάξεις του, το έχει ερμηνεύσει ότι περιλαμβάνει το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης στη στρατιωτική θητεία. Αυτή είναι η πρώτη υπόθεση όπου το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έλαβε απόφαση επί του θέματος. Σε προηγούμενες υποθέσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου -όπως η υπόθεση Ulke κατά Τουρκίας, όπου κρίθηκε ότι οι επαναλαμβανόμενες φυλακίσεις και άλλες ποινές που επιβλήθηκαν σε αντιρρησία συνείδησης για την άρνησή του να υπηρετήσει στρατιωτική θητεία αποτελούν απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση- δεν είχε εξεταστεί αυτή καθεαυτή η αντίρρηση συνείδησης στη στρατιωτική θητεία.

ΚΑΝΕ ΜΙΑ ΔΩΡΕΑ
Υπερασπίσου τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και στήριξε την ανεξαρτησία του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας.