ΝΙΓΗΡΙΑ: ΝΕΑ ΕΡΕΥΝΑ - Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΕΙ ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΠΟΥ ΔΙΕΦΥΓΑΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΑ ΤΗΣ ΜΠΟΚΟ ΧΑΡΑΜ

Κορίτσια και νεαρές γυναίκες που διέφυγαν από την αιχμαλωσία της Μπόκο Χαράμ στη βορειοανατολική Νιγηρία αντιμετώπισαν περαιτέρω δεινά, μερικές φορές και σε παράνομη στρατιωτική κράτηση, και τώρα λαμβάνουν ανεπαρκή υποστήριξη καθώς προσπαθούν να ξαναχτίσουν τη ζωή τους, αναφέρει η Διεθνής Αμνηστία σε νέα έκθεσή της.

Η έρευνα «Βοηθήστε μας να χτίσουμε τις ζωές μας»: Κορίτσια επιζώσες από την κακοποίηση της Μπόκο Χαράμ και του στρατού στη βορειοανατολική Νιγηρία, ερευνά πώς τα κορίτσια επέζησαν από την εμπορία ανθρώπων και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας της Μπόκο Χαράμ, συμπεριλαμβανομένης της απαγωγής, του εξαναγκασμού σε γάμο, της υποδούλωσης και της σεξουαλικής βίας.

Αφού δραπέτευσαν από την αιχμαλωσία της Μπόκο Χαράμ, πολλοί από αυτούς υπέστησαν περαιτέρω κακομεταχείριση σε παρατεταμένη και παράνομη κράτηση από τον νιγηριανό στρατό, αν και τα τελευταία χρόνια η πρακτική αυτή είναι λιγότερο διαδεδομένη κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης που μαίνεται για πάνω από μια δεκαετία. Όσες δεν κρατήθηκαν παράνομα, αφέθηκαν να τα βγάλουν πέρα μόνες τους σε καταυλισμούς εκτοπισμένων εν μέσω εκατομμυρίων άλλων ανθρώπων που χρειάζονταν ανθρωπιστική βοήθεια. Από εκεί, ορισμένες «επανενώθηκαν» με τους παραδομένους «συζύγους» τους της Μπόκο Χαράμ σε κυβερνητικό στρατόπεδο διέλευσης, εκθέτοντάς τους στον κίνδυνο συνεχούς κακοποίησης.

«Σε αυτά τα κορίτσια, πολλά από τα οποία είναι τώρα νεαρές γυναίκες, έκλεψαν την παιδική τους ηλικία και υπέστησαν μια σειρά από εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και άλλες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τώρα επιδεικνύουν αξιοσημείωτη γενναιότητα καθώς προσπαθούν να πάρουν τον έλεγχο του μέλλοντός τους», δήλωσε η Samira Daoud, Περιφερειακή Διευθύντρια της Διεθνούς Αμνηστίας για τη Δυτική και Κεντρική Αφρική.

«Ένας τεράστιος αριθμός κοριτσιών υπέστη φρικτή κακοποίηση στην αιχμαλωσία της Μπόκο Χαράμ, με πολλές επιζώσες να κρατούνται στη συνέχεια ή να παραμελούνται από την κυβέρνησή τους. Τώρα, στέλνουν ένα σαφές μήνυμα στη νιγηριανή κυβέρνηση και τους διεθνείς εταίρους της. Χρειάζονται επειγόντως αυξημένη εξειδικευμένη υποστήριξη για να ξαναχτίσουν τις ζωές τους».

Τα εγκλήματα που υπέστησαν τα κορίτσια και οι νεαρές γυναίκες είχαν μακροχρόνιες συνέπειες που αφορούν ειδικά την ηλικία και το φύλο τους, όπως επιπλοκές στην υγεία, την πρόσβαση στην εκπαίδευση, τη δυνατότητα και την επιθυμία να ξαναπαντρευτούν, καθώς και το στίγμα και την απόρριψη από τις οικογένειες και τις κοινότητές τους.

Η έκθεση βασίζεται σε 126 συνεντεύξεις, εκ των οποίων με 82 επιζώσες, που πραγματοποιήθηκαν αυτοπροσώπως στη βορειοανατολική Νιγηρία και εξ αποστάσεως μεταξύ 2019 και 2024. Στις 4 Απριλίου, η Διεθνής Αμνηστία έστειλε επιστολή στις ομοσπονδιακές και πολιτειακές αρχές της Νιγηρίας, καθώς και στα γραφεία του ΟΗΕ, με τα κύρια ευρήματα της έρευνάς της. Στην απάντησή του, ο νιγηριανός στρατός αρνήθηκε όλους τους ισχυρισμούς, δήλωσε ότι τηρεί τα ανθρώπινα δικαιώματα στις επιχειρήσεις του και αναφέρθηκε στις «πηγές» της Διεθνούς Αμνηστίας, οι οποίες ήταν κυρίως επιζώσες, ως «εγγενώς αναξιόπιστες». Η UNICEF απάντησε εμπιστευτικά.

Απαγωγή και σεξουαλική βία

Η Μπόκο Χαράμ πραγματοποίησε εκτεταμένες απαγωγές παιδιών κατά τη διάρκεια επιθέσεων κατά του άμαχου πληθυσμού στη βορειοανατολική Νιγηρία. Τουλάχιστον οκτώ κορίτσια είδαν τη Μπόκο Χαράμ να σκοτώνει τους συγγενείς τους. Η CA*, η οποία απήχθη σε ηλικία περίπου 13 ετών το 2014, δήλωσε: «Μια μέρα, η Μπόκο Χαράμ... μπήκε στο σπίτι μας. Είπαν στον πατέρα μας ότι είμαστε άπιστοι. Πυροβόλησαν τον πατέρα μου στο πίσω μέρος του κεφαλιού του και η σφαίρα πέρασε μέσα από τα μάτια του. Αρχίσαμε να κλαίμε. Είπαν ότι αν δεν σωπάσουμε, θα σκοτώσουν και τη μητέρα μου». 

Αφού απήχθησαν, τα περισσότερα κορίτσια στη συνέχεια παντρεύονταν με τη βία. Ο παιδικός και ο εξαναγκαστικός γάμος είναι συνήθεις πρακτικές της Μπόκο Χαράμ, η οποία γενικά θεωρεί ότι τα κορίτσια είναι «ενήλικα» για να παντρευτούν από την πρώιμη εφηβεία ή και νωρίτερα.

Τα κορίτσια χρησιμοποιούνταν με πολλούς τρόπους ως «σύζυγοι», ένας από αυτούς είναι ότι αναγκάζονται να υπηρετούν τους «συζύγους» τους σε σεξουαλική και οικιακή δουλεία. Τουλάχιστον 33 επιζώσες από εξανγκασμένους γάμους δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι οι «σύζυγοί» τους τις βίαζαν. Η HA* ήταν έφηβη όταν «συμφώνησε» να παντρευτεί για να σώσει τον πατέρα της από τη δολοφονία. Είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι ξυλοκοπήθηκε όταν αρνήθηκε τον «σύζυγό» της και ότι εκείνος τη βίαζε συχνά.

Συνολικά 28 συνεντευξιαζόμενες δήλωσαν ότι γέννησαν παιδιά σεξουαλικής βίας και τουλάχιστον 20 ήταν οι ίδιες παιδιά όταν γέννησαν.

Τιμωρίες και βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας

Όλες όσες απήχθησαν απειλήθηκαν να ζουν κάτω από αυστηρούς κανόνες με σοβαρά περιορισμένη ελευθερία κινήσεων. Οποιαδήποτε πραγματική ή υποτιθέμενη παραβίαση αυτών των κανόνων αντιμετωπίζονταν με σωματική τιμωρία και, μερικές φορές, με παρατεταμένες περιόδους φυλάκισης.

Η Μπόκο Χαράμ επέβαλε τιμωρίες δημοσίως για να ενσταλάξει το φόβο και να ασκήσει έλεγχο. Τουλάχιστον 31 κορίτσια που ερωτήθηκαν αναγκάστηκαν να παρακολουθήσουν μορφές τιμωρίας που περιλάμβαναν μαστιγώσεις, ακρωτηριασμούς και αποκεφαλισμούς.

Η GH*, η οποία είναι τώρα γύρω στα 20, πέρασε περίπου μια δεκαετία σε αιχμαλωσία. Συχνά εξαναγκάζοταν να παρακολουθεί βίαιες τιμωρίες και δήλωσε: «Μερικές φορές ονειρεύομαι τα πτώματα που είδα ή τον λιθοβολισμό των γυναικών που είδα. Μόλις ανοίξω τα μάτια μου, δεν μπορώ να ξανακοιμηθώ». 

Η Μπόκο Χαράμ χρησιμοποίησε επίσης κορίτσια ως βομβιστές αυτοκτονίας σε μεγάλη κλίμακα. Από τα μέσα του 2014 έως το 2019, η πλειονότητα των βομβιστών αυτοκτονίας της Μπόκο Χαράμ ήταν γυναίκες.

Παραβάσεις σε παράνομη κράτηση

Σχεδόν 50 κορίτσια και νεότερες γυναίκες δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι διακινδύνευσαν τη ζωή τους και τη ζωή των παιδιών τους για να διαφύγουν με επιτυχία από τη Μπόκο Χαράμ. Πολλές βίωσαν οδυνηρά ταξίδια που διαρκούσαν έως και 12 ημέρες, όπου επιβίωναν με ό,τι ελάχιστες ποσότητες φαγητού και νερού μπορούσαν να βρουν.

Κάποιες «διασώθηκαν» από τον νιγηριανό στρατό ή μέλη της Κοινής Ομάδας Δράσης Πολιτών (CJTF), μιας πολιτοφυλακής που υποστηρίζεται από το κράτος, οι οποίοι αργότερα κράτησαν παράνομα πολλές από αυτές. Καθ' όλη τη διάρκεια της σύγκρουσης, ο νιγηριανός στρατός κράτησε αυθαίρετα χιλιάδες παιδιά για παρατεταμένες περιόδους.

Τριάντα ένα κορίτσια και νεαρές γυναίκες δήλωσαν ότι κρατήθηκαν παράνομα σε στρατιωτική κράτηση για διάστημα από μερικές ημέρες έως σχεδόν τέσσερα χρόνια μεταξύ του 2015 και τα μέσα του 2023, συνήθως λόγω της πραγματικής ή θεωρούμενης σύνδεσής τους με την Μπόκο Χαράμ. Ορισμένες είπαν ότι οι στρατιώτες τις προσέβαλαν, αποκαλώντας τες «γυναίκες της Μπόκο Χαράμ» και κατηγορώντας τες ότι ευθύνονται για δολοφονίες. Αρκετές περιέγραψαν ξυλοδαρμούς ή άθλιες συνθήκες κράτησης που ισοδυναμούν με βασανιστήρια ή άλλη κακομεταχείριση.

Η NV* ήταν περίπου 20 ετών όταν δραπέτευσε μετά από οκτώ χρόνια αιχμαλωσίας από την Μπόκο Χαράμ το 2021. Κρατούνταν παράνομα από τον νιγηριανό στρατό στο Madagali της πολιτείας Adamawa για περίπου δύο μήνες. Η ίδια δήλωσε: «Όταν έφεραν [οι στρατιώτες] φαγητό... μας έδωσαν μια μερίδα στο χέρι και σούπα σε ένα μπολ για να τη μοιραστούμε όλες... Ως τουαλέτα, μας έδωσαν μια πλαστική σακούλα».

Πολλές νεαρές γυναίκες κρατήθηκαν μαζί με τα παιδιά τους. Δύο συνεντευξιαζόμενες γέννησαν υπό κυβερνητική κράτηση, ενώ άλλες είδαν παιδιά να πεθαίνουν.

Κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καμία από τις ερωτώμενες δεν είχε πρόσβαση σε δικηγόρο ούτε κατηγορήθηκε για ποινικό αδίκημα. Η BZ* κρατήθηκε ως έφηβη στα στρατόπεδα Giwa, ένα διαβόητο στρατιωτικό κέντρο κράτησης στο Maiduguri, περίπου από το 2017 έως το 2020. Η ίδια δήλωσε: «Κανείς δεν μας εξήγησε τίποτα. Απλώς μας πήγαν εκεί και κανείς δεν μας είπε τίποτα».

Από το 2016, οι περισσότερες από εκείνες που κρατούνταν παράνομα στα στρατόπεδα Giwa μεταφέρθηκαν στο Κέντρο Ενδιάμεσης Φροντίδας Bulumkutu (Bulumkutu Interim Care Centre - BICC), όπου είχαν πρόσβαση σε ορισμένες υπηρεσίες.

«Χρειαζόμαστε υποστήριξη»: φιλοδοξίες μετά την Μπόκο Χαράμ

Πολλές συνεντευξιαζόμενες επανενώθηκαν με τις οικογένειές τους από τις κυβερνητικές αρχές και τους συνεργάτες τους. Όλες βρίσκονται τώρα σε υπερπλήρεις καταυλισμούς εσωτερικά εκτοπισμένων ατόμων (IDP) ή σε κοινότητες στις πολιτείες Borno και Adamawa. Οι συνεντευξιαζόμενες περίμεναν και ζήτησαν εξειδικευμένη κυβερνητική υποστήριξη, αλλά αντιθέτως αισθάνθηκαν παραμελημένοι.

Η AV* επέστρεψε από την αιχμαλωσία της Μπόκο Χαράμ το 2021 σε ηλικία περίπου 15 ετών και τώρα ζει στο Madagali, στην πολιτεία Adamawa. Η ίδια δήλωσε: «Οι περισσότεροι άνθρωποι στην [κυβέρνηση] δεν ενδιαφέρονται για εμάς. Χρειαζόμαστε υποστήριξη».

Ενώ το στίγμα της «συζύγου της Μπόκο Χαράμ» παραμένει εμπόδιο στην επανένταξη των κοριτσιών και των νεαρών γυναικών, η κατάσταση έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια. Πολλές συνεντευξιαζόμενες δήλωσαν ότι τα μέλη της κοινότητας τις προσέβαλαν, τις κοίταζαν καχύποπτα και εξέφραζαν φόβους ότι θα τους σκοτώσουν ή θα τους μολύνουν με ασθένειες.

Η ZC*, ηλικίας περίπου 19 ετών, ζει σε έναν καταυλισμό εκτοπισμένων με τον πρώην «σύζυγό» της από τη Μπόκο Χαράμ. Η ίδια είπε: «Μας κακοποιούν διαρκώς [η κοινότητα υποδοχής]. Δεν μας δίνουν τίποτα. Πάντα νιώθουμε ότι είμαστε βάρος γι' αυτούς».

Μετά από χρόνια καταπίεσης από τη Μπόκο Χαράμ, ακολουθούμενη από παράνομη στρατιωτική κράτηση και παραμέληση από τις κυβερνητικές αρχές, πολλές συνεντευξιαζόμενες εκτιμούσαν περισσότερο από όλους την ελευθερία. Εξέφρασαν την επιθυμία να γίνουν οικονομικά ανεξάρτητες για να συντηρήσουν τους εαυτούς τους και τις οικογένειές τους και να εγγράψουν τα παιδιά τους στο σχολείο.

Πολλές προσδιόρισαν την πρόσβαση στην εκπαίδευση ως ύψιστη προτεραιότητά τους και δήλωσαν ότι ήθελαν να γίνουν γιατρίνες, νοσηλεύτριες, δασκάλες και δικηγορίνες ή να εργαστούν για μη κυβερνητικές οργανώσεις. Η SB*, η οποία πέρασε περίπου 10 χρόνια στην αιχμαλωσία της Μπόκο Χαράμ, δήλωσε: «Θέλω να ξεκινήσω τη ζωή μου από την αρχή. [Υπάρχουν] τόσα πολλά πράγματα που χρειάζομαι, που δεν ξέρω από πού να ξεκινήσω».

Η πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης είναι εξαιρετικά περιορισμένη σε όλη τη βορειοανατολική Νιγηρία. Η κυβέρνηση της Νιγηρίας έχει υποχρέωση να διασφαλίσει ότι οι εγκαταστάσεις και οι υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης είναι προσβάσιμες.

«Η κυβέρνηση της Νιγηρίας απέτυχε να τηρήσει τις υποχρεώσεις της όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα για την προστασία και την κατάλληλη υποστήριξη αυτών των κοριτσιών και νεαρών γυναικών», δήλωσε η Samira Daoud.

«Μαζί με τους διεθνείς εταίρους τους, οι νιγηριανές αρχές πρέπει να στηρίξουν αυτά τα κορίτσια και τις νεαρές γυναίκες καθώς επανεντάσσονται πλήρως στην κοινωνία, δίνοντας προτεραιότητα στην πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση. Πρέπει να λάβουν τη βοήθεια που χρειάζονται για να ξαναχτίσουν τη ζωή τους με αξιοπρέπεια και ασφάλεια».

Η Διεθνής Αμνηστία καλεί τις κυβερνητικές αρχές της Νιγηρίας, τους οργανισμούς του ΟΗΕ και τις χρηματοδότριες χώρες να διαθέσουν επειγόντως προσαρμοσμένες υπηρεσίες επανένταξης για αυτά τα κορίτσια και τις νεαρές γυναίκες, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι άλλες ομάδες που έχουν πληγεί δεν θα μείνουν πίσω. Η Διεθνής Αμνηστία καλεί επίσης τις νιγηριανές αρχές να διασφαλίσουν ότι τα κορίτσια και οι νεαρές γυναίκες έχουν μια ουσιαστική εναλλακτική λύση αντί να επιστρέψουν στους «συζύγους» της Μπόκο Χαράμ, και να τους δοθεί η απαραίτητη υποστήριξη για να ξαναχτίσουν τη ζωή τους.

Ιστορικό

Η μη διεθνής ένοπλη σύγκρουση μεταξύ της Μπόκο Χαράμ και των νιγηριανών δυνάμεων έχει επηρεάσει εκατομμύρια ζωές στη βορειοανατολική Νιγηρία από τότε που ξεκίνησε πριν από μια δεκαετία και πλέον. Η σύγκρουση έχει οδηγήσει σε ανθρωπιστική κρίση, με αποτέλεσμα εκατομμύρια άνθρωποι να έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της χώρας. Όλες οι πλευρές της σύγκρουσης έχουν διαπράξει εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και άλλες παραβιάσεις και καταχρήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με ιδιαίτερες επιπτώσεις στις γυναίκες, τα παιδιά και τους ηλικιωμένους.

Σημείωση: *Τα ονόματα έχουν αλλάξει.