ΟΛΛΑΝΔΙΑ: ΜΚΟ ΜΗΝΥΟΥΝ ΤΟ ΟΛΛΑΝΔΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ Ε.Ε.-ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ
Κατά την έγκριση της λεγόμενης συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας το 2016, παρά τις άφθονες αποδείξεις ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα θα κινδύνευαν αν η συμφωνία προχωρούσε, οι ολλανδικές αρχές την ενέκριναν και την εφάρμοσαν. Ως εκ τούτου, η Ολλανδία θα πρέπει να λογοδοτήσουν για την παραβίαση του ολλανδικού, του διεθνούς και του ενωσιακού δικαίου.
Αυτή είναι η εκτίμηση της Διεθνούς Αμνηστίας Ολλανδίας, του Ιδρύματος Boat Refugee Foundation και της Defence for Children, οι οποίες προσφεύγουν τώρα νομικά κατά του ολλανδικού κράτους. Η συμφωνία αποσκοπούσε στην ανάθεση της προστασίας των προσφύγων στην Τουρκία, καθώς τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. προσπαθούσαν να αποφύγουν να συμμορφωθούν με την ευθύνη τους βάσει του διεθνούς δικαίου. Σύμφωνα με τη συμφωνία, όλοι οι άνθρωποι που έφταναν παράτυπα στα ελληνικά νησιά του Αιγαίου, συμπεριλαμβανομένων των αιτουσών/-ούντων άσυλο, θα επέστρεφαν στην Τουρκία, παρά τις σαφείς ενδείξεις ότι η χώρα αυτή θα ήταν συχνά επικίνδυνη γι' αυτούς και ότι η Ελλάδα δεν ήταν επαρκώς εξοπλισμένη για να προσφέρει κατάλληλες συνθήκες υποδοχής και διαδικασίες ασύλου.
«Χιλιάδες άνθρωποι που αναζητούσαν άσυλο εγκλωβίστηκαν σε άθλιες συνθήκες σε καταυλισμούς και κλειστά κέντρα υποδοχής στα ελληνικά νησιά, ως άμεσο αποτέλεσμα της καταστροφικής συμφωνίας που συνήφθη μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. και της Τουρκίας», δήλωσε η Dagmar Oudshoorn, διευθύντρια της Διεθνούς Αμνηστίας Ολλανδίας.
«Είδαμε τις οδυνηρές συνέπειες της συμφωνίας σε καθημερινή βάση στην κλινική μας στη Λέσβο. Η ομάδα μας μετά βίας μπορούσε να αντιμετωπίσει τις τεράστιες ανάγκες για επείγουσα ιατρική και ψυχολογική φροντίδα. Τέτοιες συμφωνίες δεν πρέπει να γίνουν ποτέ ξανά», δήλωσε η διευθύντρια του Boat Refugee Foundation Esther Vonk.
Ιστορικό λάθος
Η συμφωνία προέβλεπε ότι οι άνθρωποι που θα έφταναν στα ελληνικά νησιά του Αιγαίου θα υποχρεώνονταν να υποβάλουν αίτηση ασύλου εκεί και να παραμένουν εκεί μέχρι να εκδοθεί απόφαση για την υπόθεσή τους. «Η Διεθνής Αμνηστία και οι ΜΚΟ προειδοποίησαν ότι αυτό θα ήταν ιστορικό λάθος. Η κυβέρνησή μας γνώριζε πολύ καλά τις βλαβερές συνέπειες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, παρ’ όλα αυτά, η ολλανδική κυβέρνηση συνέχισε και υπέγραψε τη συμφωνία. Η συμφωνία αυτή είχε ανελέητες συνέπειες στη ζωή χιλιάδων ανθρώπων, έγινε επικίνδυνο σχέδιο για περαιτέρω τέτοιες συμφωνίες και υπονόμευσε το παγκόσμιο σύστημα προστασίας των προσφυγισσών/-ύγων», δήλωσε η Dagmar Oudshoorn.
Στο πλαίσιο της συμφωνίας, η Τουρκία δεσμεύτηκε να λάβει μέτρα για να αποτρέψει τη φυγή ανθρώπων προς την Ευρώπη. Σε αντάλλαγμα, η Ε.Ε. προέβλεψε δισεκατομμύρια ευρώ, συμπεριλαμβανομένων 6 δισ. ευρώ που δεσμεύτηκαν το 2016 και επιπλέον 3 δισ. ευρώ το 2021, για τη στήριξη των προσφυγισσών/-ύγων που ζουν στη χώρα.
Ολλανδική συμμετοχή και ευθύνη
Η Ολλανδία, ως κράτος-μέλος που ασκεί την προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην έγκριση και την εφαρμογή της συμφωνίας. Παρότι σαφές πως η ικανότητα υποδοχής ήταν σε μεγάλο βαθμό ανεπαρκής στα νησιά τον Μάρτιο του 2016, και καθώς οι καταυλισμοί παρέμεναν υπερπλήρεις ενώ είχαν αρχίσει να καταγγέλλονται παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των παιδιών, η υποστήριξη των ολλανδικών αρχών προς τη συμφωνία παρέμεινε αμετάβλητη.
«Τα έγγραφα δείχνουν ότι η ολλανδική κυβέρνηση πίεσε απερίσκεπτα για την ταχεία εφαρμογή της συμφωνίας, παρότι γνώριζε τις σοβαρές ελλείψεις του ελληνικού συστήματος ασύλου και υποδοχής. Η ολλανδική κυβέρνηση ενήργησε έχοντας επίγνωση των σαφών ενδείξεων ότι η Τουρκία δεν θα ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις της ίδιας της Ε.Ε. σχετικά με τις ασφαλείς τρίτες χώρες κατά τη σύναψη της συμφωνίας», δήλωσε η Dagmar Oudshoorn.
Άθλιες συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα
Λίγο μετά την ολοκλήρωση της συμφωνίας, τα κέντρα υποδοχής στο νησί όπου ζούσαν μετανάστριες/-ες και αιτούσες/-ντες άσυλο, έγιναν εξαιρετικά υπερπλήρη.
«Οι άνθρωποι που φιλοξενούνται σε αυτούς τους καταυλισμούς ζουν σε άθλιες συνθήκες και υφίστανται έλλειψη επαρκούς τροφής, στέγης, ιατρικών και υγειονομικών εγκαταστάσεων, ασφάλειας και προστασίας. Αυτό αναφέρθηκε σε πολλά σημεία από οργανισμούς της Ε.Ε., τα Ηνωμένα Έθνη καθώς και από διάφορες ΜΚΟ. Το 2020, αναφέρθηκε ότι σχεδόν 20.000 άνθρωποι διέμεναν σε καταυλισμό στη Μόρια της Λέσβου, με ονομαστική χωρητικότητα 2.840 ατόμων», δήλωσε η Dagmar Oudshoorn.
Τα άτομα που αντιμετώπιζαν αυξημένους κινδύνους, όπως οι έγκυες γυναίκες, τα ασυνόδευτα παιδιά και τα άτομα με ανάγκες ψυχικής υγείας, δεν έλαβαν επαρκή προστασία. Η έλλειψη επαρκούς υγειονομικής περίθαλψης, σε συνδυασμό με τις συχνά υπερβολικά χρονοβόρες διαδικασίες ασύλου, επηρέασε σοβαρά την ψυχική υγεία των κατοίκων. Οι ΜΚΟ ανέφεραν συχνά περιστατικά απόπειρας αυτοκτονίας, ακόμα και ανάμεσα σε παιδιά, κατάθλιψης, άγχους και μετατραυματικού στρες.
«Οχτώ χρόνια μετά τη συμφωνία, λίγα πράγματα έχουν αλλάξει προς το καλύτερο. Οι καταυλισμοί έχουν μετατραπεί σε κλειστά κέντρα υψηλής ασφάλειας, μοιάζοντας συχνά με συνθήκες κράτησης. Στη Λέσβο, βλέπουμε καθημερινά τον απάνθρωπο αντίκτυπο της έλλειψης ιατρικής περίθαλψης, αξιοπρεπούς στέγης και υποστήριξης για τις/τους αιτούσες/-ντες άσυλο, τις προσφύγισσες και τους πρόσφυγες», δήλωσε η Esther Vonk.
Οι ολλανδικές αρχές ενήργησαν παράνομα
Είναι σαφές ότι το ολλανδικό κράτος ενήργησε παράνομα με τη σύνταξη, την έγκριση και την εφαρμογή της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας. Συνέβαλε στη δημιουργία μιας απάνθρωπης κατάστασης.
«Αγνόησε πολυάριθμες, αξιόπιστες προειδοποιήσεις, και δεν έλαβε επείγουσες και διαρθρωτικές λύσεις για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που λαμβάνουν χώρα στους καταυλισμούς. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να είχε ανακουφίσει την πίεση στα νησιά, αλλά επέλεξε σκόπιμα να μην το κάνει, αντιδρώντας στη μεταφορά των ανθρώπων στην ηπειρωτική Ελλάδα», δήλωσε η Dagmar Oudshoorn.
Στο μεταξύ, από το 2023, οι αιτούσες/-ντες άσυλο στα λεγόμενα «κλειστά ελεγχόμενα κέντρα», τα οποία αντικατέστησαν τους ανοιχτούς καταυλισμούς στα ελληνικά νησιά του Αιγαίου, φέρονται να βιώνουν συνθήκες που μοιάζουν με συνθήκες κράτησης, υπερπληθυσμό και ανεπαρκείς συνθήκες διαβίωσης, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο περαιτέρω παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
«Οι ΜΚΟ ζητούν να τεθεί σε εφαρμογή ένας μηχανισμός από τα ολλανδικά δικαστήρια για την πρόληψη των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να διασφαλιστεί ότι το κράτος εφαρμόζει τη συμφωνία ακολουθώντας το εθνικό, το ευρωπαϊκό και το διεθνές δίκαιο. Εάν δεν είναι σε θέση να λάβει τέτοια μέτρα, το ολλανδικό κράτος θα πρέπει να αποσυρθεί από τη συμφωνία ή να αναστείλει τη λειτουργία της», δήλωσε η Dagmar Oudshoorn.
«Η συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας είχε άμεσο αντίκτυπο στις ζωές δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων και κανείς δεν αναλαμβάνει την ευθύνη. Πρέπει να αποτρέψουμε να χρησιμοποιηθεί η συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας ως πρότυπο για μελλοντικές συμφωνίες για τη μετανάστευση», δήλωσε η Esther Vonk.
Ιστορικό
Η Διεθνής Αμνηστία Ολλανδίας, η Defence for Children και το Boat Refugee Foundation έχουν καταθέσει αγωγή κατά του ολλανδικού κράτους για τη συμμετοχή του στη «δήλωση Ε.Ε.-Τουρκίας» που εγκρίθηκε από τους αρχηγούς κρατών-μελών της Ε.Ε. στις 18 Μαρτίου 2016, με στόχο τη ρύθμιση των σχέσεων των χωρών για τη διαχείριση της μετανάστευσης και του ασύλου.
Προηγούμενες προσπάθειες των αιτουσών/-ούντων άσυλο να αμφισβητήσουν τη νομιμότητα της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κρίθηκαν απαράδεκτες. Το 2017 έκρινε ότι οι αρχηγοί κρατών ή οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών της Ε.Ε. και όχι τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. ήταν αυτοί που διεξήγαγαν τις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία και συνήψαν τη συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας. Ως εκ τούτου, δεν είχε δικαιοδοσία να εξετάσει τη νομιμότητά της. Σε αυτό το πλαίσιο, η παρούσα αγωγή στρέφεται κατά της Ολλανδίας ως ένα από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. που διαδραμάτισαν εξέχοντα ρόλο στη σύνταξη και τη διαπραγμάτευση της συμφωνίας απευθείας.
Στις 14 Σεπτεμβρίου 2023, σε απάντηση σε προδικαστική προσφυγή που υπέβαλαν οι ΜΚΟ, η ολλανδική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι δεν αναγνωρίζει την ευθύνη που είχε σε σχέση με τη συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας, με αποτέλεσμα την κατάθεση της αγωγής από τις ΜΚΟ.
