ΙΡΑΝ: ΔΡΑΚΟΝΤΕΙΑ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΟΛΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΠΕΡΙ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΚΑΛΥΨΗΣ ΜΕΣΩ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΜΑΖΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΧΕΣΕΩΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ

Οι ιρανικές αρχές διεξάγουν μια μεγάλης κλίμακας εκστρατεία για την επιβολή των κατασταλτικών νόμων περί υποχρεωτικής κάλυψης μέσω εκτεταμένης επιτήρησης γυναικών και κοριτσιών σε δημόσιους χώρους και μαζικών αστυνομικών ελέγχων με στόχο τις γυναίκες οδηγούς, δήλωσε η Διεθνής Αμνηστία ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας Γυναικών.

Σε δεκάδες χιλιάδες γυναίκες έχουν κατασχεθεί αυθαίρετα τα αυτοκίνητά τους ως τιμωρία επειδή αψήφησαν τους ιρανικούς νόμους περί κάλυψης. Άλλες έχουν διωχθεί και έχουν καταδικαστεί σε μαστίγωμα ή φυλάκιση ή έχουν αντιμετωπίσει άλλες ποινές, όπως πρόστιμα ή έχουν αναγκαστεί να παρακολουθήσουν μαθήματα «ηθικής».

Οι μαρτυρίες 46 ατόμων -41 γυναίκες, συμπεριλαμβανομένης 1 τρανς γυναίκας, 1 κορίτσι και 4 άντρες- που συνέλεξε η Διεθνής Αμνηστία τον Φεβρουάριο του 2024, σε συνδυασμό με την εξέταση επίσημων εγγράφων, συμπεριλαμβανομένων δικαστικών αποφάσεων και εισαγγελικών εντολών, δείχνουν ότι μια πληθώρα κρατικών υπηρεσιών εμπλέκονται στη δίωξη γυναικών και κοριτσιών επειδή απλώς ασκούν τα δικαιώματά τους στη σωματική αυτονομία και την ελευθερία της έκφρασης και των πεποιθήσεων. Η οργάνωση δημοσίευσε αποσπάσματα 20 μαρτυριών για να δώσει μια εικόνα από την τρομακτική καθημερινότητα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και τα κορίτσια στο Ιράν.

«Σε μια σκοτεινή προσπάθεια να κάμψουν την αντίσταση στην υποχρεωτική κάλυψη στον απόηχο της εξέγερσης "Γυναίκα - Ζωή - Ελευθερία", οι αρχές του Ιράν τρομοκρατούν τις γυναίκες και τα κορίτσια υποβάλλοντάς τες σε συνεχή παρακολούθηση και αστυνόμευση, διαταράσσοντας την καθημερινή τους ζωή και προκαλώντας τους τεράστια ψυχική οδύνη. Οι δρακόντειες τακτικές τους εκτείνονται από το σταμάτημα των γυναικών οδηγών στον δρόμο και τη μαζική κατάσχεση των οχημάτων τους μέχρι την επιβολή απάνθρωπων ποινών μαστίγωσης και φυλάκισης», δήλωσε η Diana Eltahawy, αναπληρώτρια διευθύντρια της Διεθνούς Αμνηστίας για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.

«Η εντατικοποίηση των διώξεων κατά των γυναικών και των κοριτσιών λαμβάνει χώρα μόλις λίγες εβδομάδες πριν το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ ψηφίσει σχετικά με την παράταση των εργασιών μιας διερευνητικής αποστολής με εντολή να διερευνήσει τις παραβιάσεις μετά τον θάνατο υπό κράτηση της Mahsa/Jina Amini, ιδιαίτερα κατά των γυναικών και των παιδιών. Τα κράτη-μέλη του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ πρέπει να αντιμετωπίσουν την κρίση της ατιμωρησίας για τις επιθέσεις κατά των γυναικών και των κοριτσιών, διασφαλίζοντας ότι ένας ανεξάρτητος διεθνής μηχανισμός θα συνεχίσει να συλλέγει, να ενοποιεί και να αναλύει τα αποδεικτικά στοιχεία, ενόψει μελλοντικών νομικών διαδικασιών».

Οι φορείς επιβολής των εξευτελιστικών αναγκαστικών νόμων περιλαμβάνουν την Αστυνομία Ηθικής Ασφάλειας (police amniat-e akhlaghi), την τροχαία, τις εισαγγελίες, τα δικαστήρια, το Υπουργείο Πληροφοριών και τους Φρουρούς της Επανάστασης, καθώς και την παραστρατιωτική δύναμη Basiji και άλλους πράκτορες με πολιτικά.

Διώκονται επειδή δεν φορούσαν μαντίλα στο αυτοκίνητο

Επίσημες ανακοινώσεις αναφέρουν ότι από τον Απρίλιο του 2023, η Αστυνομία Ηθικής του Ιράν έχει διατάξει την αυθαίρετη κατάσχεση εκατοντάδων χιλιάδων οχημάτων με γυναίκες οδηγούς ή επιβάτες ηλικίας μόλις 9 ετών χωρίς μαντίλα ή με «ακατάλληλη» μαντίλα. Σύμφωνα με μαρτυρίες, οι εντολές αυτές βασίζονται σε εικόνες που έχουν καταγραφεί από κάμερες παρακολούθησης ή σε αναφορές από πράκτορες με πολιτικά που περιπολούν στους δρόμους και χρησιμοποιούν μια αστυνομική εφαρμογή που ονομάζεται Nazer για να αναφέρουν τις πινακίδες κυκλοφορίας οχημάτων με μη συμμορφούμενες γυναίκες οδηγούς ή επιβάτιδες.

Οι γυναίκες που έχουν στοχοποιηθεί και οι συγγενείς τους έχουν λάβει απειλητικά μηνύματα και τηλεφωνήματα, τα οποία τους δίνουν εντολή να παρουσιαστούν στην Αστυνομία Ηθικής για να παραδώσουν τα οχήματά τους ως τιμωρία για την αθέτηση της υποχρεωτικής κάλυψης. Η Διεθνής Αμνηστία εξέτασε στιγμιότυπα οθόνης 60 τέτοιων γραπτών μηνυμάτων που εστάλησαν τον τελευταίο χρόνο σε 22 γυναίκες και άντρες.

Τους τελευταίους μήνες, οι αρχές έχουν επίσης πραγματοποιήσει μαζικές τυχαίες στάσεις και ελέγχους αυτοκινήτων, στοχοποιώντας γυναίκες οδηγούς σε πολυσύχναστους δρόμους. Οι αστυνομικοί σταματούν τις γυναίκες οδηγούς, περνούν τις πινακίδες κυκλοφορίας τους από το σύστημά τους και, αν επισημανθούν για κατάσχεση, τις αναγκάζουν να μεταβούν σε αστυνομικά τμήματα, όπου τα αυτοκίνητά τους κατάσχονται. Φέρνουν γερανούς για να κατασχέσουν τα αυτοκίνητα των γυναικών που αρνούνται να συμμορφωθούν.

Η Διεθνής Αμνηστία μίλησε με 11 γυναίκες, οι οποίες περιέγραψαν εκφοβιστικές καταδιώξεις και εντολές για στάση, καθώς και ξαφνικές κατασχέσεις, ενώ εκτελούσαν τις συνηθισμένες καθημερινές τους δραστηριότητες, όπως η μετακίνηση στη δουλειά, οι ιατρικές επισκέψεις ή οι σχολικές διαδρομές. Τόνισαν την πλήρη αδιαφορία της αστυνομίας για την ασφάλειά τους, με ορισμένες γυναίκες να μένουν εγκλωβισμένες σε πολυσύχναστους αυτοκινητόδρομους ή σε πόλεις μακριά από τη γενέτειρά τους.

Γυναίκες και άντρες δήλωσαν ότι η διαδικασία για να ανακτήσουν τα αυτοκίνητά τους από την Αστυνομία Ηθικής περιλαμβάνει μεγάλες ουρές και εξευτελιστική αντιμετώπιση από τους υπαλλήλους, συμπεριλαμβανομένων προσβολών και επιπλήξεων με βάση το φύλο για την εμφάνιση των γυναικών και των κοριτσιών ηλικίας μόλις 9 ετών, καθώς και ταπεινωτικές οδηγίες να καλύψουν τα μαλλιά τους και απειλές για μαστίγωμα, φυλάκιση και απαγόρευση ταξιδιών.

Σε πολλές περιπτώσεις, ανώτεροι υπάλληλοι της Αστυνομίας Ηθικής διατάσσουν την αποδέσμευση του αυτοκινήτου μετά από 15-30 ημέρες, αφού εξοφληθούν τα αυθαίρετα τέλη για τη στάθμευση και τη μεταφορά γερανού και αφού ληφθούν γραπτές δεσμεύσεις για την τήρηση της υποχρεωτικής κάλυψης από τις γυναίκες και τα κορίτσια ή/και τους άντρες συγγενείς τους.

Σε άλλες περιπτώσεις, η Αστυνομία Ηθικής παραπέμπει τις γυναίκες και τα κορίτσια στις εισαγγελικές αρχές, σημειώνοντας διαδοχικές αναφορές ότι δεν φορούν μαντίλα στα οχήματα και εξαρτώντας την αποδέσμευση των αυτοκινήτων τους από εισαγγελικές εντολές.

Κακομεταχείριση και άρνηση πρόσβασης σε δημόσιους χώρους και υπηρεσίες

Οι γυναίκες περιέγραψαν επίσης στη Διεθνή Αμνηστία πώς τους αρνούνται τακτικά την πρόσβαση στα δημόσια μέσα μεταφοράς, στα αεροδρόμια και στις τραπεζικές υπηρεσίες και πώς εξαρτούν αυτή την πρόσβαση από τη χρήση μαντίλας. Οι γυναίκες περιέγραψαν λεπτομερώς πώς οι κρατικοί φορείς επιβολής του νόμου, ιδίως στα αεροδρόμια, αρνούνται την πρόσβαση σε γυναίκες και κορίτσια με καπέλα και εξετάζουν το μήκος και την εφαρμογή των μανικιών, των παντελονιών και των στολών τους.

Οι γυναίκες περιέγραψαν περαιτέρω ότι τέτοιες συναντήσεις συνοδεύονται συνήθως από λεκτική κακοποίηση, συμπεριλαμβανομένων προσβολών με βάση το φύλο και απειλών δίωξης. Μια γυναίκα μίλησε επίσης στην οργάνωση για ένα περιστατικό στα τέλη του 2023, όπου ένας ελεγκτής σε σταθμό του μετρό στην Τεχεράνη γρονθοκόπησε την 21χρονη ξαδέλφη της στο στήθος.

Μια 17χρονη κοπέλα δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία ότι ο διευθυντής του σχολείου της την έθεσε προσωρινά σε διαθεσιμότητα, αφού κάμερα κλειστού κυκλώματος παρακολούθησης την κατέγραψε χωρίς μαντίλα στην τάξη, και απείλησε να την καταγγείλει στην Οργάνωση Πληροφοριών των Φρουρών της Επανάστασης αν αφαιρέσει ξανά την κάλυψη.   

Άδικες διώξεις και καταδίκες

Η Διεθνής Αμνηστία έμαθε για 15 γυναίκες και ένα 16χρονο κορίτσι σε 7 επαρχίες, που διώχθηκαν αποκλειστικά και μόνο επειδή εμφανίστηκαν χωρίς μαντίλα ή επειδή φορούσαν «ακατάλληλο» χιτζάμπ ή καπέλα ενώ βρίσκονταν μέσα στα οχήματά τους - σε δημόσιους χώρους, όπως εμπορικά κέντρα, θέατρα, αεροδρόμια ή μετρό- ή σε φωτογραφίες που αναρτήθηκαν στους λογαριασμούς τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Η κλίμακα αυτών των διώξεων είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, καθώς οι αρχές δεν δημοσιεύουν στατιστικά στοιχεία. Ωστόσο, μια δήλωση του αρχηγού της αστυνομίας της επαρχίας Qom, Mohammad Reza Mirheidary, τον Ιανουάριο του 2024, που αναφέρεται σε 1.986 ποινικές υποθέσεις σε σχέση με την υποχρεωτική κάλυψη μόνο στην Qom από τον Μάρτιο του 2023, δείχνει ότι οι υποθέσεις αυτές υποδηλώνονται ευρέως. Μια γυναίκα είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι δικαστής έδειξε έναν σωρό από περίπου 30 ή 40 υποθέσεις στο γραφείο του, σχολιάζοντας ότι όλες σχετίζονταν με την υποχρεωτική κάλυψη. Αρκετές άλλες γυναίκες δήλωσαν ότι εισαγγελικοί και αστυνομικοί υπάλληλοι παραπονέθηκαν για τον μεγάλο φόρτο εργασίας τους λόγω της αντίστασης των γυναικών κατά της υποχρεωτικής κάλυψης.

Η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε περιπτώσεις τεσσάρων γυναικών που έλαβαν εισαγγελικές παραγγελίες, οι οποίες απαιτούσαν να συμμετάσχουν σε έως και πέντε μαθήματα «ηθικής» και να αποφύγουν κάθε «εγκληματική» συμπεριφορά για διάστημα έως κι 1 έτους, προκειμένου να κλείσει η ποινική υπόθεση εναντίον τους. Μία από τις γυναίκες είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι ο εισαγγελικός λειτουργός που διηύθυνε το μάθημα κατηγόρησε τις 40 γυναίκες που συμμετείχαν στο μάθημα για τα υψηλά ποσοστά διαζυγίων και τις επέπληξε επειδή εμφανίστηκαν «γυμνές».

Η οργάνωση κατέγραψε τις περιπτώσεις άλλων 3 γυναικών που υποχρεώθηκαν να καταβάλουν πρόστιμα.

Μια άλλη γυναίκα υποχρεώθηκε να γράψει επιστολή που να εκφράζει τη μετάνοιά της και απειλήθηκε με πρόστιμο.

Η Διεθνής Αμνηστία εξέτασε έκθεση του Υπουργείου Πληροφοριών, που έδινε εντολή για τη συνέχιση της παρακολούθησης των διαδικτυακών δραστηριοτήτων μιας καλλιτέχνιδας, η οποία στοχοποιήθηκε για τις αναρτήσεις της στο Instagram.

Κατά τη στιγμή της δημοσίευσης, οι διαδικασίες κατά των 6 από τις γυναίκες, τις υποθέσεις των οποίων κατέγραψε η Διεθνής Αμνηστία, βρίσκονταν σε εξέλιξη.

Εκτός από τις ποινές που τους επιβλήθηκαν, οι εισαγγελικές αρχές και οι δικαστές απείλησαν τις περισσότερες γυναίκες και τα κορίτσια με μαστίγωμα και φυλάκιση, ενώ μία απειλήθηκε με θάνατο και μία άλλη με σεξουαλική βία. Ο πατέρας ενός 16χρονου κοριτσιού δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία ότι κατά τη διάρκεια της δίκης της, ο δικαστής του δικαστηρίου ανηλίκων τη ρώτησε επιθετικά γιατί δεν τηρούσε την υποχρεωτική κάλυψη και την απείλησε με μαστίγωμα και φυλάκιση. Το κορίτσι τελικά αθωώθηκε, αλλά αναγκάστηκε να υπογράψει μια δέσμευση στην Αστυνομία Ηθικής.

Τον Ιανουάριο του 2024, οι αρχές εφάρμοσαν ποινή μαστίγωσης 74 μαστιγίων κατά της Roya Heshmati επειδή εμφανίστηκε χωρίς μαντίλα σε δημόσιο χώρο. Σε μαρτυρία στον λογαριασμό της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αφηγήθηκε το μαστίγωμά της από υπάλληλο παρουσία δικαστή σ’ ένα δωμάτιο που περιέγραψε ως «μεσαιωνικό θάλαμο βασανιστηρίων».

Ιστορικό

Ένα νομοσχέδιο, το οποίο έχει στόχο να κωδικοποιήσει και να εντείνει την επίθεση των αρχών κατά των γυναικών και των κοριτσιών που αψηφούν την υποχρεωτική μαντίλα, πλησιάζει προς έγκριση στο κοινοβούλιο του Ιράν. Τον Φεβρουάριο του 2024, ο πρόεδρος Εμπραχίμ Ραΐσι αποδέχτηκε επισήμως το σημαντικό οικονομικό κόστος της εφαρμογής του προτεινόμενου νόμου, ανοίγοντας τον δρόμο για την έγκριση του νομοσχεδίου από το Συμβούλιο των Φρουρών.