Η ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗ ΛΑΜΠΕΝΤΟΥΖΑ ΑΝΤΙΚΑΤΟΠΤΡΙΖΕΙ ΤΙΣ ΑΠΟΤΥΧΗΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ
Ένα βρέφος μόλις 5 μηνών έχασε τη ζωή του ανοιχτά των ακτών της Λαμπεντούζας, κατά τη διάρκεια των πυρετωδών επιχειρήσεων αποβίβασης που πραγματοποίησε η ιταλική ακτοφυλακή. Η μητέρα, ανήλικη από τη Γουινέα, διασώθηκε μαζί με τα 45 άτομα με τα οποία ταξίδευε σε σκάφος που είχε αναχωρήσει από τη Σφαξ της Τυνησίας.
Ένα αδιανόητο δράμα, που όμως σύντομα ξεχάστηκε, μέσα στον πανικό που προκάλεσε η κατάσταση στη Λαμπεντούζα τις τελευταίες ώρες: Πάνω από 5.000 άνθρωποι έφτασαν μέσα σε δύο ημέρες, περισσότερες από 100 αποβιβάσεις, εν μέρει συντονισμένες από την ακτοφυλακή, εν μέρει αυτόνομες. Χιλιάδες άνθρωποι έφτασαν στο νησί. Οι περισσότεροι από αυτούς προέρχονται από χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, πολλοί είναι ανήλικοι, και αναχωρούν από τη Λιβύη, που τώρα συγκλονίζεται από τον κυκλώνα Ντάνιελ, και, κυρίως, από την Τυνησία.
Οι πολυάριθμοι άνθρωποι που αποβιβάστηκαν στη Λαμπεντούζα τις τελευταίες ώρες έρχονται αντιμέτωποι με την ανεπάρκεια της παρέμβασης του ιταλικού κράτους. Το προσωπικό, γιατροί, τραυματιοφορείς, διαμεσολαβητές, είναι ελλιπές σε σχέση με τις ανάγκες, κι έτσι όσοι άνθρωποι φτάνουν, αφού ταξιδέψουν με αυτοσχέδιες βάρκες και σε πολύ κρίσιμες συνθήκες, αναγκάζονται να περιμένουν ακόμα και αρκετές ώρες στον ήλιο για να λάβουν πρώτες βοήθειες και να μεταφερθούν, με λεωφορεία του Ερυθρού Σταυρού, στο hotspot Contrada Imbriacola. Η διαχείριση της κατάστασης στην προβλήτα του Favarolo έχει ανατεθεί στις δυνάμεις επιβολής του νόμου: Η Οικονομική Αστυνομία πραγματοποίησε προσαγωγές εναντίον ομάδας μεταναστριών/-ών. Οι εικόνες που τραβήχτηκαν εκεί είναι ντροπιαστικές.
Στο μεταξύ, το hotspot έχει πλέον καταρρεύσει: Ενώ είναι χωρητικότητας 400 ατόμων, υπάρχουν περισσότερα από 6.000 άτομα, χωρίς διαχωρισμό ανάμεσα σε άντρες, γυναίκες και ανήλικα παιδιά. Σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η κατάσταση, οργανώνονται μεταφορές, ακόμα και με στρατιωτικά πλοία, προς άλλες ιταλικές περιοχές.
Οι συμφωνίες με τη Λιβύη και την Τυνησία είναι βάναυσες, δαπανηρές και αναποτελεσματικές
Τόσο η Λιβύη όσο και η Τυνησία έχουν συνάψει συμφωνίες με την Ευρώπη, που επικεντρώνονται ακριβώς στις μεταναστευτικές ροές. Το 2017, η Ιταλία και η Λιβύη υπέγραψαν το «Μνημόνιο κατανόησης για τη συνεργασία στον τομέα της ανάπτυξης, της καταπολέμησης της παράνομης μετανάστευσης, της εμπορίας ανθρώπων, του λαθρεμπορίου και της ενίσχυσης της ασφάλειας των συνόρων»: Στην πραγματικότητα, εδώ και έξι χρόνια η Ιταλία και η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνουν χρήματα, μέσα και εκπαίδευση στη λιβυκή ακτοφυλακή, η οποία σε αντάλλαγμα συλλαμβάνει τις/τους μετανάστριες/-άστες και τις/τους μεταφέρει εκεί όπου τα δικαιώματά τους παραβιάζονται συνεχώς εν μέσω βασανιστηρίων, βίας και βιασμών.
Τον Ιούλιο του 2023, η Ε.Ε. υπέγραψε μια παρόμοια συμφωνία με την Τυνησία του Κάις Σάγιεντ, η οποία από τις αρχές του έτους έχει εντείνει την καταστολή κατά κάθε πολιτικής αντιπολίτευσης και υποκινεί τις διακρίσεις εναντίον των μεταναστριών/-ών. Εδώ και μήνες στην Τυνησία, οι μαύροι άνθρωποι υφίστανται βία, επιθέσεις, εξώσεις με συνοπτικές διαδικασίες, αυθαίρετες συλλήψεις και απελάσεις στην έρημο.
Η διαδρομή της Μεσογείου γίνεται όλο και πιο θανατηφόρα
Σε αυτό το πλαίσιο, οι άνθρωποι συνεχίζουν να πεθαίνουν στη θάλασσα. Το πλήρωμα του πλοίου «Nadir» της γερμανικής ΜΚΟ Resqship αναφέρει τις μαρτυρίες μιας ομάδας ναυαγών που διασώθηκαν κατά μήκος της διαδρομής μεταξύ Σφαξ και Λαμπεντούζας, σύμφωνα με τις οποίες τουλάχιστον 40 άνθρωποι βυθίστηκαν μπροστά στα μάτια τους μαζί με τη σιδερένια φορτηγίδα στην οποία ταξίδευαν. Παρά την απότομη αύξηση των αναχωρήσεων, εξακολουθεί να μην υπάρχει συντονισμένη ευρωπαϊκή επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, ενώ η παρέμβαση των ΜΚΟ εξακολουθεί να παρεμποδίζεται.
Η κυνική επίθεση της κυβέρνησης στις ΜΚΟ
Η ιταλική κυβέρνηση επιμένει στην επίθεσή της στις ΜΚΟ που διεξάγουν επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης (SAR). Πρόσφατα, το πλοίο «Mare Jonio» της ΜΚΟ Mediterranea Saving Humans, το μοναδικό πολιτικό σκάφος διάσωσης που φέρει ιταλική σημαία, σταμάτησε και υποβλήθηκε σε επιθεώρηση που διήρκεσε περισσότερο από μία εβδομάδα, η οποία έληξε με την εντολή «να απομακρυνθεί πριν από τον απόπλου ο εξοπλισμός και τα εφόδια που φορτώθηκαν στο πλοίο για την εκτέλεση της υπηρεσίας διάσωσης». Μια «εξωφρενική και απαράδεκτη διαταγή, καθώς και η απειλή ποινικών συνεπειών για τους πλοιοκτήτες μας», σχολίασε η Mediterranea, αμφισβητώντας το μέτρο. Σύμφωνα με τη ΜΚΟ, η θέση της κυβέρνησης ήταν προσχηματική: Το πλοίο αναγνωρίζεται πράγματι ως εξοπλισμένο για δραστηριότητα SAR και για τον λόγο αυτόν έχει πιστοποιηθεί από το ιταλικό ναυτικό μητρώο, ωστόσο «δεν πληροί τα κριτήρια δύο εγκυκλίων που εκδόθηκαν τον Δεκέμβριο του 2021 και τον Φεβρουάριο του 2022, τα οποία απαιτούν συγκεκριμένα τεχνικά χαρακτηριστικά του κύτους». Μια παράλογη δήλωση από μόνη της», επισήμανε η Mediterranea, προσθέτοντας ότι «η ιταλική κυβέρνηση θα ήθελε να θέσει αυτό το πρότυπο σε ισχύ για όλες τις ευρωπαϊκές σημαίες, ώστε να παρεμποδιστεί ολόκληρος ο πολιτικός στόλος».
Η ηθική παρέκκλιση της Ευρώπης
Στο μεταξύ, από την Ευρώπη έρχονται μηνύματα που αντιτίθενται στην προοπτική μιας κοινής δέσμευσης με γνώμονα την αρχή της κοινής ευθύνης. Η Γερμανία μπλόκαρε τη διαδικασία επιλογής των μεταναστιών/-ών που φτάνουν από την Ιταλία. Πρόκειται για τον λεγόμενο «μηχανισμό αλληλεγγύης», εντελώς εθελοντικό και όχι επαρκή, με τον οποίο οι ευρωπαϊκές χώρες αποφασίζουν αν θα επιτρέψουν τη μεταφορά μεταναστριών/-ών στα εδάφη τους. Η γερμανική θέση φαίνεται να είναι απάντηση στην απόφαση της Ιταλίας τον περασμένο Δεκέμβριο να αναστείλει τον μηχανισμό που συνδέεται με τον Κανονισμό του Δουβλίνου, μη δεχόμενη πλέον μετανάστριες/-άστες που έχουν μετακινηθεί στη Γερμανία παρά το γεγονός ότι έχουν εισέλθει στο έδαφος της Ε.Ε. από την Ιταλία και των οποίων το αίτημα βάσει του Κανονισμού του Δουβλίνου πρέπει να εξεταστεί από τις ιταλικές αρχές. Η Γαλλία ανακοίνωσε επίσης την πρόθεσή της να πραγματοποιεί αυστηρότερους ελέγχους στην περιοχή μεταξύ Μεντόν και Βεντιμίλια: μια περιοχή όπου τα σύνορα είναι κλειστά και στρατιωτικοποιημένα για τις/τους μετανάστριες/-άστες εδώ και χρόνια.
Επίσης, υπό το πρίσμα των θέσεων του Βερολίνου και του Παρισιού, η συζήτηση για το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση, που έχει προγραμματιστεί για τις 28 Σεπτεμβρίου, μοιάζει δύσκολη. Στο κείμενο, το οποίο παρουσιάστηκε ήδη σε προσχέδιο στις αρχές Ιουνίου, η μόνη συνέργεια στην οποία συμφώνησαν οι χώρες μέλη αφορά τη μείωση των προτύπων προστασίας των ανθρώπων που φτάνουν σε ευρωπαϊκό έδαφος: Στην πραγματικότητα, το κείμενο προβλέπει τη θεσμοθέτηση διαδικασιών που προορίζονται να προκαλέσουν πόνο, όπως η κράτηση, ακόμα και για μήνες, σε κλειστά κέντρα κατά μήκος των συνόρων, και η δυνατότητα να επιστρέφονται οι άνθρωποι οι οποίοι αναζητούν σωτηρία προς χώρες που θεωρούνται ασφαλείς.
Μπροστά στην ανάγκη επανεξέτασης των μεταναστευτικών πολιτικών με στόχο την προστασία των ανθρώπων και την τήρηση της αρχής περί κοινής ευθύνης, υπάρχει κίνδυνος το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο, αντιθέτως, να δημιουργήσει μεγαλύτερο διαχωρισμό μεταξύ των χωρών στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης και των χωρών στο εσωτερικό της, ενώ απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την έννοια της αλληλεγγύης και της προστασίας των δικαιωμάτων.
