ΚΟΣΟΒΟ: ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΑΠΟΤΥΓΧΑΝΟΥΝ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΟΥΝ ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΒΙΑΣ

Οι αρχές του Κοσόβου παραγκωνίζουν τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, αναφέρει η Διεθνής Αμνηστία σε νέα έκθεσή της, παρά τις εκτεταμένες διαμαρτυρίες και τις εκκλήσεις για δράση έπειτα από σημαντικό αριθμό γυναικοκτονιών τα τελευταία χρόνια.

Η έκθεση με τίτλο «Από τα χαρτιά στην πράξη: Το Κόσοβο πρέπει να τηρήσει τις δεσμεύσεις του έναντι των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας», περιγράφει λεπτομερώς πώς τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, τα περισσότερα από τα οποία είναι γυναίκες και κορίτσια, αντιμετωπίζουν πολυάριθμα εμπόδια στην απόκτηση προστασίας και στην πρόσβαση στη δικαιοσύνη και την υποστήριξη. Οι αρχές του Κοσόβου θα πρέπει να λάβουν περαιτέρω μέτρα για την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας και να διασφαλίσουν την προστασία των δικαιωμάτων των επιζωσών και την αντιμετώπιση των πρωταρχικών τους ανησυχιών. Με τον τρόπο αυτόν, είναι σημαντικό οι αρχές του Κοσόβου να εμπλέκουν τις/τους επιζώσες/-ώντες σε όλες τις αποφάσεις που τις/τους αφορούν.

Τα τελευταία χρόνια, οι αρχές του Κοσόβου έχουν λάβει σημαντικά μέτρα για την ενίσχυση της νομοθεσίας και τη βελτίωση των πολιτικών για την αντιμετώπιση των αναγκών των επιζωσών. Πιο πρόσφατα, τον Μάρτιο του 2023, το Κοινοβούλιο της Δημοκρατίας του Κοσόβου ενέκρινε καταρχήν ένα νέο σχέδιο νόμου για την πρόληψη και την προστασία από την ενδοοικογενειακή βία, τη βία κατά των γυναικών και την έμφυλη βία. Αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό εναρμονισμένο με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και άλλες διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και περιλαμβάνει ολοκληρωμένες πολιτικές κατά της έμφυλης βίας.

Ωστόσο, η Διεθνής Αμνηστία διαπίστωσε πολυάριθμα κενά στη διαθέσιμη κρατική υποστήριξη για τις επιζώσες ενδοοικογενειακής βίας και έλλειψη δράσης για τη συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων, γεγονός που υπονομεύει τα δικαιώματά τους.

Τα κενά αυτά περιλαμβάνουν εμπόδια στην αποζημίωση και σε άλλα νομικά δικαιώματα, όπως η διατροφή, και ανεπαρκείς υπηρεσίες υποστήριξης για τις επιζώσες που εγκαταλείπουν τα καταφύγια. Οι επιζώσες περιέγραψαν επίσης επιβλαβείς προκαταλήψεις από αστυνομικούς, κοινωνικούς λειτουργούς με υπέρογκο φόρτο εργασίας, μη χρήσιμους ή απόντες συνηγόρους των θυμάτων και έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τα δικαιώματά τους ή τα διαθέσιμα ένδικα μέσα και τη σχετική βοήθεια. Οι επιζώσες από κοινότητες εθνικών μειονοτήτων, όπως οι κοινότητες των Σέρβων, των Ρομά, των Ασκάλι και των Κοσοβο-Αιγυπτίων, καθώς και τα ΛΟΑΤΚΙ επιζώντα άτομα αντιμετωπίζουν πρόσθετα εμπόδια λόγω των διασταυρούμενων μορφών διακρίσεων που αντιμετωπίζουν.

Εμπόδια στην πρόσβαση στην υποστήριξη

Οι γυναίκες στο Κόσοβο αντιμετωπίζουν σημαντικά κοινωνικοοικονομικά εμπόδια που δεν τους επιτρέπουν να εγκαταλείψουν κακοποιητικές συνθήκες και να ζήσουν χωρίς φόβο και βία μακροπρόθεσμα. Το 2017, μόνο το 17% των γυναικών στο Κόσοβο απασχολούνταν επίσημα σε σύγκριση με το 50% των αντρών, ενώ το 2021 μόνο το 18% της περιουσίας ανήκε σε γυναίκες, σε σύγκριση με το 79% των αντρών. Επιπλέον, οι γυναίκες συχνά αποκλείονται από την οικογενειακή κληρονομιά και ο διαχωρισμός της περιουσίας μεταξύ των συζύγων σε διαδικασίες διαζυγίου τείνει επίσης να θέτει σε μειονεκτική θέση τις γυναίκες.  

Εάν οι επιζώσες προσπαθήσουν να εγκαταλείψουν κακοποιητικές συνθήκες, στην καλύτερη περίπτωση λαμβάνουν αρχική προστασία και βραχυπρόθεσμη υποστήριξη, αλλά στη συνέχεια αφήνονται μόνες τους να προσπαθήσουν να ξαναχτίσουν τη ζωή τους, χωρίς επαρκή βοήθεια στην πρόσβαση σε στέγαση, σε επαγγελματική επιμόρφωση ή απασχόληση.

«Οι αρχές του Κοσόβου έχουν δεσμευτεί να θέσουν τις επιζώσες στο επίκεντρο της αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας. Τώρα πρέπει να μετατρέψουν αυτή τη δέσμευση σε πράξη. Αυτό σημαίνει την παροχή επαρκών πόρων, αλλά και την ακρόαση των επιζωσών και τη συνεργασία μαζί τους για την ανάπτυξη πιο ολοκληρωμένων και με σεβασμό στα δικαιώματα απαντήσεων», δήλωσε η Lauren Aarons.

Οι ενημερωτικές εκστρατείες που χρηματοδοτούνται από το κράτος επικεντρώνονται σχεδόν αποκλειστικά στην ενθάρρυνση των επιζωσών να καταγγείλουν τις υποθέσεις στην αστυνομία. Ωστόσο, όταν απευθύνονται στην αστυνομία, συχνά βιώνουν ασεβή μεταχείριση. Οι επιζώσες δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι ορισμένοι αστυνομικοί αμφισβήτησαν το γιατί είχαν απευθυνθεί στην αστυνομία, ενώ άλλοι προσπάθησαν να τις κάνουν να αισθανθούν ένοχες επειδή κατήγγειλαν τον θύτη.

Μελέτη της Διεθνούς Αμνηστίας επί αντιπροσωπευτικού δείγματος αποφάσεων ποινικών δικαστηρίων σχετικά με την ενδοοικογενειακή βία αποκάλυψε ότι τα δικαστήρια, παρότι είχαν την εξουσία να το πράξουν σύμφωνα με τον νόμο, δεν διέταξαν ποτέ τους δράστες να καταβάλουν αποζημίωση στα θύματα στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών. Η μελέτη κατέδειξε επίσης ότι οι δράστες ενδοοικογενειακής βίας έλαβαν ποινές αναντίστοιχες της σοβαρότητας του αδικήματος.

Το Κόσοβο έχει συγκλονιστεί από μια σειρά γυναικοκτονιών τα τελευταία χρόνια. Διαμαρτυρίες πραγματοποιήθηκαν με αφορμή αυτές τις δολοφονίες, ζητώντας δικαιοσύνη και αποζημιώσεις, συμπεριλαμβανομένων ποινών που είναι ανάλογες με τη βαρύτητα του αδικήματος.

Στις 14 Μαρτίου 2021, η Sebahate Morina δολοφονήθηκε από τον σύζυγό της. Το Συνταγματικό Δικαστήριο αποφάνθηκε αργότερα ότι οι κρατικές αρχές δεν είχαν προστατεύσει τη Morina, παραβιάζοντας το δικαίωμά της στη ζωή. Στις 4 Αυγούστου 2023, καταδικάστηκαν οι άντρες που ευθύνονταν για την άγρια δολοφονία της 18χρονης Marigona Osmani τον Αύγουστο του 2021: Στον Dardan Krivaqa επιβλήθηκε ισόβια κάθειρξη για ανθρωποκτονία από πρόθεση, στον Arbër Sejdiu επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης 15 ετών για συνέργεια στη διάπραξη του εγκλήματος.

«Οι άνθρωποι στο Κόσοβο βγαίνουν στους δρόμους και απαιτούν να ληφθούν μέτρα για να αποτραπούν περισσότερες γυναικοκτονίες. Οι αρχές του Κοσόβου έχουν την ευκαιρία να κάνουν τη διαφορά: ακούγοντας τους επιζώντες και τους ανθρώπους που διαδηλώνουν, οι οποίοι έχουν τις λύσεις, θα πρέπει να συνδυάσουν τις νομικές τους δεσμεύσεις με τη συγκεκριμένη δράση που απαιτείται για τον τερματισμό της βίας κατά των γυναικών», δήλωσε η Aarons.

*Τα ονόματα έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας.