ΤΟΥΡΚΙΑ: Η ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΑΠΟΚΡΙΣΗ ΣΤΟΥΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΥΣ ΣΕΙΣΜΟΥΣ ΔΕΝ ΕΛΑΒΕ ΥΠΟΨΗ ΤΗΣ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ

• Άτομα με αναπηρία ζουν σε ακατάλληλες συνθήκες σε καταυλισμούς

• Η υγεία τους τίθεται σε κίνδυνο λόγω έλλειψης υποδομών υγιεινής και εξειδικευμένης υποστήριξης 

• Οι τουρκικές αρχές και οι ανθρωπιστικοί φορείς πρέπει επειγόντως να εξασφαλίσουν μια ολοκληρωμένη ανταποκριση

Τα άτομα με αναπηρία που ζουν σε καταυλισμούς εκτοπισμένων μετά τους καταστροφικούς σεισμούς στην Τουρκία παραμελούνται από την ανθρωπιστική βοήθεια για την αντιμετώπιση της καταστροφής, αναφέρει η Διεθνής Αμνηστία σε νέα έκθεση που δημοσιεύτηκε σήμερα.

Η έκθεση «Όλες/-οι χρειαζόμαστε αξιοπρέπεια»: Ο αποκλεισμός των ατόμων με αναπηρία κατά την αντιμετώπιση του σεισμού στην Τουρκία» τεκμηριώνει πώς τα άτομα με αναπηρία ζουν τώρα σε ανεπαρκή καταλύματα, με την αξιοπρέπεια και το δικαίωμά τους στην υγεία να υπονομεύονται από την αντιμετώπιση της καταστροφής από τις αρχές και τους ανθρωπιστικούς φορείς.

Περισσότεροι από 48.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και περισσότεροι από 100.000 τραυματίστηκαν, πολλοί από τους οποίους έχασαν άκρα και υπέστησαν άλλα τραύματα που έχουν αλλάξει τη ζωή τους, κατά τη διάρκεια των ισχυρών σεισμών οι οποίοι έπληξαν την Τουρκία τον Φεβρουάριο του 2023. Εκτιμάται ότι 3,3 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί, ενώ περίπου 2,3 εκατομμύρια άνθρωποι στεγάζονται επί του παρόντος σε καταυλισμούς με σκηνές και οικισμούς σε εμπορευματοκιβώτια. Το 70% των τραυματισμένων επιζώντων από τον σεισμό αναμένεται να έχει κάποια αναπηρία, σύμφωνα με κοινή αξιολόγηση της τουρκικής κυβέρνησης και του ΟΗΕ. 

«Η προσέγγιση "one size fits all” για τις διευθετήσεις των καταλυμάτων έκτακτης ανάγκης αποκλείει τις συγκεκριμένες ανάγκες των ατόμων με αναπηρία να ζουν με αξιοπρέπεια και καθιστά πολλά από αυτά μη δυνάμενα να έχουν πρόσβαση στην περίθαλψη σε ισότιμη βάση. 

«Η κυβέρνηση της Τουρκίας και οι ανθρωπιστικοί φορείς, συμπεριλαμβανομένων των διεθνών δωρητών, πρέπει να αναλάβουν άμεση δράση για να διασφαλίσουν ότι η ανθρωπιστική βοήθεια θα είναι χωρίς αποκλεισμούς για όλες τις επιζώσες και τους επιζώντες, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρίες. Οι ανάγκες τους πρέπει να αντιμετωπιστούν με την παροχή της απαραίτητης εξειδικευμένης υποστήριξης».

Η Διεθνής Αμνηστία αναγνωρίζει την κλίμακα και τη σοβαρότητα της ανθρωπιστικής κρίσης που προκάλεσαν οι σεισμοί αλλά, ανεξάρτητα από το μέγεθος της έκτακτης ανάγκης, τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία πρέπει να γίνονται πλήρως σεβαστά.

Η έκθεση βασίζεται κυρίως σε επισκέψεις στις ακόλουθες επαρχίες της νότιας Τουρκίας: Αντιγιαμάν, Γκαζιαντέπ, Χατάι και Καχραμανμάρας. Συνολικά 131 συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν από ερευνήτριες/-ητές της Διεθνούς Αμνηστίας τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2023 με επιζώσες/-ντες των σεισμών, που κατέγραψαν τις εμπειρίες 34 ατόμων με αναπηρία (10 γυναικών, 15 άντρών και 9 παιδιών). Στα άτομα που ρωτήθηκαν περιλαμβάνονταν 19 άτομα με διαφορετικούς τύπους αναπηρίας, 26 συγγενείς ατόμων με αναπηρία και 13 εργαζόμενες/-ους σε υπηρεσίες βοήθειας που συμμετείχαν στην αντιμετώπιση των σεισμών.

Ανεπαρκείς συνθήκες εκτοπισμού

Και στις 21 τοποθεσίες που έχει επισκεφτεί η Διεθνής Αμνηστία, οι κοινόχρηστες εγκαταστάσεις υγιεινής δεν ήταν προσβάσιμες σε άτομα με περιορισμένη ή καθόλου κινητικότητα, κάτι που επιβεβαιώθηκε και από τις/τους εργαζόμενες/-ους σε ανθρωπιστικές οργανώσεις. Καθώς αδυνατούν να έχουν πρόσβαση σε αποχωρητήρια, πολλά άτομα εξαρτώνται από τους φροντιστές και από βοηθητικά είδη, όπως οι πάνες ενηλίκων.

Μια 48χρονη Σύρια προσφύγισσα, στην οποία ακρωτηριάστηκε το αριστερό της πόδι και μέρος του δεξιού της ποδιού λόγω διαβήτη, δήλωσε: «Δεν μπορώ να χρησιμοποιήσω τις κοινόχρηστες τουαλέτες. Οι συγγενείς μου πρέπει να με βοηθήσουν να μετακινηθώ από το αναπηρικό μου αμαξίδιο στην καρέκλα τουαλέτας και στη συνέχεια πρέπει να αδειάζουν και να καθαρίζουν την καρέκλα τουαλέτας κάθε φορά που τη χρησιμοποιώ... Όλοι χρειαζόμαστε λίγη ιδιωτικότητα και αξιοπρέπεια, αλλά είναι πολύ δύσκολο υπό αυτές τις συνθήκες». 

Η Nurcan, μια 32χρονη γυναίκα με σωματική αναπηρία που βασίζεται στην οικογένειά της για να τη μεταφέρει στις εγκαταστάσεις του καταυλισμού, δήλωσε: «Δεν μπορώ να χρησιμοποιήσω την τουαλέτα. Δεν μπορώ να κάνω ντους... Δεν μπορώ να φάω καλά. Φοβάμαι ότι, αν τρώω εδώ όπως έτρωγα πριν, θα χρειαστεί [να με μεταφέρουν] στην τουαλέτα».

Ένα 13χρονο κορίτσι που έχασε το δεξί της πόδι στον σεισμό, ο οποίος κόστισε και τη ζωή της μητέρας της, μίλησε στη Διεθνή Αμνηστία για την εμπειρία της. Έχει αναγκαστεί να χρησιμοποιεί πάνες, ενώ βασίζεται στη 18χρονη αδελφή της για να την αλλάζει και να την καθαρίζει. Η αδελφή της δήλωσε: «Δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει την καρέκλα τουαλέτας γιατί είναι πολύ ασταθής και, αν πέσει, αυτό θα ήταν πολύ επικίνδυνο για το τραύμα που προκάλεσε ο ακρωτηριασμός της... Μερικές φορές νιώθω ότι είναι ένας εφιάλτης, αλλά μετά συνειδητοποιώ ότι είναι η πραγματικότητα».

Αυτή η αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης δεν ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς και στις ανθρωπιστικές αρχές της συμπεριληπτικότητας και της μη διάκρισης. Σχεδόν όλα τα άτομα με αναπηρία με τα οποία μίλησε η Διεθνής Αμνηστία, συμπεριλαμβανομένων ηλικιωμένων με περιορισμένη κινητικότητα, έπρεπε να βασίζονται σε συγγενείς, καθώς δεν μπορούσαν να παραλάβουν τρόφιμα και άλλη βοήθεια, όπως κιτ υγιεινής, από τα σημεία διανομής.

Επείγουσα ανάγκη για εξειδικευμένες υπηρεσίες υγείας

Η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε επίσης την έλλειψη κατάλληλων βοηθητικών μέσων, όπως αναπηρικά αμαξίδια, και τη διακοπή της ειδικής φροντίδας, όπως οι υπηρεσίες αποκατάστασης.

Ο Bahir Ghazi, 58 ετών, ο οποίος ζει σε καταυλισμό εκτοπισμένων σε κεντρικό τμήμα της Αντάκια, δήλωσε ότι οι δύο κόρες του με φυσικές αναπηρίες, ηλικίας 22 και 32 ετών, επισκέπτονταν ένα κέντρο φυσικής αποκατάστασης δύο φορές την εβδομάδα, αλλά το κτίριο κατέρρευσε κατά τη διάρκεια του σεισμού. Μέχρι στιγμής δεν έχει προβλεφθεί καμία εναλλακτική λύση.

Οι σεισμοί προκάλεσαν μαζικές διακοπές σητν παροχή υπηρεσιών υγείας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων για τα άτομα με αναπηρίες, λόγω της πλήρους κατάρρευσης ή των σοβαρών καταστροφών στις εγκαταστάσεις καθώς και του θανάτου, των τραυματισμών και της μετακίνησης του προσωπικού. 

Η Διεθνής Αμνηστία διαπίστωσε επίσης ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη για την αναβάθμιση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης ως προς την αντιμετώπιση των υφιστάμενων και των αυξανόμενων αναγκών. 

Η Fadime Cetin, 51 ετών, είναι καρκινοπαθής και συντηρεί τον σύζυγό της με νόσο Αλτσχάιμερ και δύο παιδιά με αναπηρία. Μίλησε στη Διεθνή Αμνηστία για το πώς η οικογένειά της ανασύρθηκε από τα ερείπια πέντε ημέρες μετά την κατάρρευση του τριώροφου κτιρίου τους στην πόλη Καχραμάνμαρας, σκοτώνοντας αρκετά μέλη της οικογένειας.

Η Fadime δήλωσε ότι η ασφάλεια του 17χρονου γιου της, ο οποίος αντιμετωπίζει πρόβλημα ψυχικής υγείας, αποτελεί συνεχή ανησυχία. Είπε ότι «μερικές φορές αρπάζει τις μαντίλες των γυναικών... Όταν κάνει τέτοια πράγματα, [οι άνθρωποι] τον χτυπούν και τον προσβάλλουν», ενώ μερικές φορές περιπλανιέται στον δρόμο κοντά στον άτυπο χώρο εκτόπισής τους και κάθεται στη μέση της κίνησης. Ως αποτέλεσμα, αισθάνεται ότι πρέπει να δέσει το ένα πόδι του αγοριού σε μια ξύλινη παλέτα έξω από τη σκηνή τους κατά τη διάρκεια της ημέρας για να περιορίσει την κίνησή του. Πρόσθεσε: «Μέσα στο σπίτι [μας], δεν συνηθίζαμε να τον δένουμε. Ήταν ελεύθερος στο σπίτι». 

Η Melek, 35 ετών, ζει σήμερα με τα τρία της παιδιά και τα πεθερικά της σε έναν καταυλισμό σκηνών στο Ναρλί έξω από την πόλη Καχραμάνμαρας. Περιέγραψε πώς η πεντάχρονη κόρη της παρουσιάζει σημάδια δυσφορίας μετά τον σεισμό, μεταξύ των οποίων και ομιλία στον ύπνο της. Η Melek είπε: «Μερικές φορές, όταν την ξυπνάω για να πάω στην τουαλέτα, το πρώτο πράγμα που με ρωτάει είναι: "Έγινε σεισμός;"».

Απαιτείται ανθρωπιστική βοήθεια χωρίς αποκλεισμούς

Η Τουρκία είναι συμβαλλόμενο κράτος της Σύμβασης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και ως εκ τούτου η τουρκική κυβέρνηση υποχρεούται να λαμβάνει μέτρα για την προώθηση, την προστασία και τη διασφάλιση της πλήρους και ισότιμης άσκησης όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών για όλα τα άτομα με αναπηρία. 

Η κυβέρνηση της Τουρκίας και οι ανθρωπιστικοί φορείς πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα άτομα με αναπηρία και οι φροντιστές τους λαμβάνουν κατάλληλη υποστήριξη, μεταξύ άλλων καθιστώντας προσβάσιμες τις εγκαταστάσεις υγιεινής και βελτιώνοντας την παροχή βοήθειας. Αυτό θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει τη συστηματική συλλογή και ανάλυση δεδομένων με διαχωρισμό κατά ηλικία, φύλο και αναπηρία, τα οποία θα πρέπει να διατίθενται στους ανθρωπιστικούς φορείς που συμμετέχουν στην αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης, ώστε να εξασφαλίζεται επαρκής και αποτελεσματική εξυπηρέτηση με βάση τις ανάγκες. 

«Υπάρχουν σαφώς θεμελιώδεις αδυναμίες στην παροχή στήριξης στα άτομα με αναπηρία μετά τους σεισμούς. Οι επιπτώσεις αυτής της ανθρωπιστικής καταστροφής θα είναι αισθητές για πολλές γενιές. Είναι ζωτικής σημασίας τα άτομα με αναπηρία να έχουν ισότιμη πρόσβαση σε εγκαταστάσεις και υπηρεσίες», δήλωσε ο Nils Muižnieks, διευθυντής του Ευρωπαϊκού Περιφερειακού Γραφείου της Διεθνούς Αμνηστίας στην Ευρώπη. 

«Οι διεθνείς δωρητές πρέπει να κάνουν περισσότερα για να υποστηρίξουν την ανθρωπιστική ανταπόκριση στην Τουρκία κατά τη διάρκεια αυτής της πρωτοφανούς κρίσης, και να αυξήσουν την τεχνική και οικονομική βοήθεια, μεταξύ άλλων για την άμεση κάλυψη των αναγκών των ατόμων με αναπηρία»